|
}}
{{вызн|1='''Сож}} ''' — рака ў [[Расія|Расіі]] і [[Беларусь|Беларусі]], левы прыток [[Рака Дняпро|р. Дняпро]], у вярхоўях з'яўляецца дзяржаўнай мяжой Беларусі з Расіяй, у апошніх 20 км цячэння з Украінай. Даўжыня 648 км, у межах Беларусі 493 км. Вадазбор 42,1 тыс. км², у межах Беларусі 21,5 тыс. км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 219 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,17 [[праміля|‰]].
== Асноўныя прытокі ==
* '''Справа''': [[Рака Віхра|Віхра]], [[Рака Волчас|Волчас]], [[Рака Проня|Проня]], [[Рака Уза|Уза]], [[Рака Чачора|Чачора]].
* '''Злева''': [[Рака Хмара|Хмара]], [[Рака Асцёр|Асцёр]], [[Рака Беседзь|Беседзь]], [[Рака Іпуць|Іпуць]], [[Рака Уць|Уць]], [[Рака Цяруха|Цяруха]], [[Рака Каменка, прыток Сажа|Каменка]], [[Рака Худабычка|Худабычка]], [[Рака Аўсовіна|Аўсовіна]].
== На рацэ ==
== Агульнае ==
<gallery>
Пачынаецца за 12 км на поўдзень ад [[Горад Смаленск|г. Смаленск]] і цячэ па [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]], далей працякае па тэрыторыі [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай]] і [[Гомельская вобласць|Гомельскай]] абласцей Беларусі, вусце каля [[Гарадскі пасёлак Лоеў|г.п. Лоеў]]. Агульная даўжыня рачной сістэмы (3410 рэк) 16220 км, густата рачной сеткі на тэрыторыі Беларусі 0,38 км/км². На вадазборы ў межах Беларусі болын за 300 рэк і ручаёў часткова або поўнасцю каналізаваны, пракладзена больш за 170 меліярацыйных каналаў даўжынёй 5 км і больш. Верхняе цячэнне на паўднёва-заходняй ускраіне [[Смаленскае ўзвышша|Смаленскага ўзвышша]], сярэдняе — на [[Аршанска-Магілёўская раўніна|Аршанска-Магілёўскай раўніне]], ніжняе — у [[Гомельскае Палессе|Гомельскім Палессі]]. У сярэднім і ніжнім цячэнні Сож працякае праз тэрыторыі, забруджаныя радыёнуклідамі ў выніку [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|аварыі на Чарнобыльскай АЭС]]. Суднаходства ад в. Барысавічы Клімаўскага р-на (за 373 км ад вусця) — пры высокіх узроўнях, рэгулярнае — ад г. Слаўгарад. ▼File:Chachersk1.JPG|Сож у [[Чачэрск]]у
[[ВыяваFile:PA300025.JPG|300px|thumb|Сож, выглядвід з мастамосту непадалёкнедалёка ад [[горад Гомель|Гомеля]]]]
</gallery>
▲Пачынаецца за 12 км на поўдзень ад [[Горад Смаленск|г. Смаленск]] і цячэ па [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]], далей працякае па тэрыторыі [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай]] і [[Гомельская вобласць|Гомельскай]] абласцей Беларусі, вусце каля [[Гарадскі пасёлак Лоеў|г.п. Лоеў]]. Агульная даўжыня рачной сістэмы (3410 рэк) 16220 км, густата рачной сеткі на тэрыторыі Беларусі 0,38 км/км². На вадазборы ў межах Беларусі болын за 300 рэк і ручаёў часткова або поўнасцю каналізаваны, пракладзена больш за 170 меліярацыйных каналаў даўжынёй 5 км і больш. Верхняе цячэнне на паўднёва-заходняй ускраіне [[Смаленскае ўзвышша|Смаленскага ўзвышша]], сярэдняе — на [[Аршанска-Магілёўская раўніна|Аршанска-Магілёўскай раўніне]], ніжняе — у [[Гомельскае Палессе|Гомельскім Палессі]]. У сярэднім і ніжнім цячэнні Сож працякае праз тэрыторыі, забруджаныя радыёнуклідамі ў выніку [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|аварыі на Чарнобыльскай АЭС]]. Суднаходства ад в. Барысавічы Клімаўскага р-на (за 373 км ад вусця) — пры высокіх узроўнях, рэгулярнае — ад г. Слаўгарад.
57 % гадавога сцёку прыпадае на перыяд веснавога разводдзя. Пад′ёмПад'ём узроўняў вясной пачынаецца звычайна ў 3-й дэкадзе сакавіка (радзей — у пачатку сакавіка) або ў еярэдзіне красавіка, доўжыцца 10—15 сутак у верхнім цячэнні, 20—25 сутак у нізоўі. Сярэдняя вышыня над самай нізкай межанню 4—5 м, найбольшая 6— 7,5 м. Зімовыя ўзроўні ў сярэднім на 10—20 см вышэй за летнія, але ў асобныя гады ў выніку адліг павышаюцца ў нізоўі да 2,5 м. Замярзае ў пачатку снежня, крыгалом у канцы сакавіка — пачатку красавіка ад вусця да вярхоўя. Веснавы крыгаход 3—5 сутак. На Беларусі найбольшая таўшчыня лёду ў рацэ 62—65 см. Сярэдняя тэмпература вады ў чэрвені — жніўні 19—21 °СC, найболынаянайбольшая ў ліпені ліпні — да 28 °СC.
Даліна пераважна трапецападобная, ад вытоку да вусця Проні — выразная, глыбокаўрэзаная (20—30 м). Шырыня ў вярхоўі ад 0,3 км да 1 км, на вялікім працягу 1,5—3 км, пры зліцці з далінамі рэк Асцёр і Проня — 5 км, ніжэй г. Ветка — да 7 км, пры зліцці з далінай Дняпра — да 20 км. Схілы спадзістыя, умерана стромкія (радзей стромкія), вышынёй 15—25 м (месцамі да 40 м), парэзаны ярамі, лагчынамі, далінамі прытокаў. Правы схіл болынбольш адкрыты, левы зарос лесам і хмызняком. На Беларусі амаль на ўсім працягу вылучаюцца пойма з нізкім (1,5—2,5 м над урэзам вады) і высокім (3—4 м) узроўнямі і 2 надпоймавыя тэрасы. Пойма двухбаковая, месцамі левабярэжная або чаргуецца па берагах. Паверхня яе перасечана лагчынамі, старарэччамі і невялікімі азёрамі-старыцамі. Затапляецца на 5—10 сутак на глыбіню 0,5—2,5 м, у вусцевай частцы — да 4—5 м.
Рэчышча звілістае. У ніжнім цячэнні вялікая колькасць лукавін, рукавоў, старыц. Да Гомеля трапляюцца астравы (даўжыня 30—300 м, шырыня 10—50 м). Шырыня ракі ў верхнім цячэнні 40—80 м, у ніжнім 90—125 м, месцамі да 230 м. Дно роўнае. Берагі да вусця Проні пераважна стромкія, вышынёй 1,5—4 м, ніжэй па цячэнні спадзістыя; на лукавінах, дзе рэчышча падыходзіць да карэннага берага (напрыклад, каля в. Гайшын Слаўгарадскага р-на), абрывістыя, вышынёй 12—15 м, месцамі да 35 м. Ніжэй г. Ветка па берагах пясчаныя пляжы.
{{літ|1=|{{Крыніцы/РэсВодСССР|5|1-2}}|{{Крыніцы/ПрырБел}}|{{Крыніцы/Блакітная}}|{{Крыніцы/ВодКадастр}}|Від=Б}}
== Гл. таксама ==
* [[Рака Аколіца]]
== Літаратура ==
* {{Крыніцы/РэсВодСССР|5|1-2}}
* {{Крыніцы/ПрырБел}}
* {{Крыніцы/Блакітная}}
* {{Крыніцы/ВодКадастр}}
== У Сеціве ==
{{commonscat|Sozh}}
* {{ref-ru}} [http://portal.grsu.by/portal/UCHEBNIKI/ETNO/1/r2.htm Сож] — артыкул пра раку.
{{DEFAULTSORT:Сож}}
{{Сож}}
{{Дняпро}}
[[Катэгорыя:Памежныя рэкі]]
[[Катэгорыя:Рэкі Гомельскай вобласці]]
[[Катэгорыя:Рэкі Магілёўскай вобласці]]
|
