Крыж Ефрасінні Полацкай: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 2:
|тып = скульптура
|выява = Kryž Eŭfrasińni Połackaj - Крыж Эўфрасіньні Полацкай.jpg
|памер =
|апісанне = ''Выява крыжа з выдання «Белоруссия и Литва», 1889<ref>''Бацюшкоў П. І.''</ref>
|выява2 = <!-- Левая створка (для дыптыхаў і трыпціхаў) -->
Радок 22:
}}
'''Крыж Еўфрасінні Полацкай''' - напрастольнае крыж, зроблены для царквы Святога Спаса па заказу [[Ефрасіння Полацкая|Ефрасінні Полацкай]] майстрам [[Лазар Богша|Лазарам Богшам]] у 1161 годзе. Выкананы ў форме шасціканцовага крыжа вышынёй 51,8 сантыметры. Згублены падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] і да гэтага часу не знойдзены. У 1997 годзе брэсцкім ювелірам-эмальерам Кузьмічом была выраблена копія крыжа ў поўны памер.
== Апісанне ==
Шасціканцовы крыж вышынёй 51,8 см, даўжыня верхняга перакрыжавання — 14 см, ніжняга — 21 см. Аснова выканана з [[кіпарыс]]а. Да яго пярэдняй і зваротнай паверхняў прымацавана 21 [[золата|залатая]], а да бакавых — 20 [[срэбра|сярэбраных]] пласцін. Крыж быў аздоблены [[Каштоўныя камяні|каштоўнымі камянямі]], [[арнамент]]ам; край пярэдняй боку крыжа апраўлены ніткай [[жэмчуг]]а<ref name="845 гадоў">[http://skorina-lib.iatp.by/docs/845.doc 845 гадоў Крыжу Ефрасінні Полацкай] // Цэнтральная бібліятэчная сістэма горада Полацка. — 2006, снежань. {{праверана|16|12|2010}}</ref>.
Пласціны пярэдняй боку ўяўляюць сабой іканапісную кампазіцыю — вялікі, або пашыраны [[дэісус]]. На верхніх канцах крыжа размешчаны паясныя выявы [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]], [[Багародзіца|Маці Божай]] і [[Ян Хрысціцель|Іаана Прадцечы]], у цэнтры ніжняга перакрыжавання — чатыры [[евангелісты|евангеліста]]; на канцах — [[архангелы]] [[Архангел Гаўрыіл|Гаўрыіл]] і [[Архангел Міхаіл|Міхаіл]], у ніжняй частцы крыжа, пасля перакрыжавання — выявы святых [[Ефрасіння Александрыйская|Ефрасінні Александрыйскай]], [[Вера, Надзея, Любоў і іх маці Сафія|Сафіі]] і [[Георгій Пераможца|вялікапакутніка Георгія]] (заступнікі заказчыцы і яе бацькоў)<ref name="845 гадоў"/>.
У верхнім перакрыжаванні прымацаваны невялікі чатырохканцовы, а ў ніжнім — шасціканцовы крыжыкі. На адваротным боку крыжа вобразы бацькоў царквы святых [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], [[Васіль Вялікі|Васіля Вялікага]], [[Рыгор Назіянзін|Рыгора Назіянзіна]], апосталаў [[апостал Пётр|Пятра]] і [[апостал Павел|Паўла]], [[Стэфан Пакутнік|першапакутніка Стэфана]], вялікапакутнікаў [[Дзімітрый Салунскі|Дзімітрыя Салунскага]] і [[Вялікапакутніка Панцеляймон|Панцеляймона]]. Над кожным абразком часткова грэчаскімі, часткова славянскімі літарамі зроблены надпісы<ref name="845 гадоў"/>.
У сярэдзіне крыжа ў пяці квадратных падпісаных гнёздах знаходзіліся [[рэліквія|рэліквіі]]: фрагменты [[Жыватворчы крыж|Крыжа Хрыстова]] з кроплямі яго [[Кроў Хрыстова|крыві]], камень з [[Грабніца Багародзіцы|грабніцы Божай Маці] ], часціцы мошчаў святых Стэфана і Панцеляймона, кроў святога Дзімітрыя<ref name="845 гадоў"/>.
У ніжняй частцы крыжа змяшчаецца аўтарская прыпіска: ''«Г(оспод)и, помози рабоу своему Лазорю, нареченомоу Богъши, съдѣлавшемоу крьстъ сии црькви С(вя)таго Спаса и Офросиньи»''. На бакавых тарцах крыжа па спіралі ў два шэрагі змешчаны наступны надпіс:
{{цытата|Въ лѣ[то] 6000 и 669 покладаеть Офросинья чьстьныи кр(е)стъ въ манастыри своемь въ ц(е)ркви С(вя)т(о)го Сп(а)са. Чьстьное дрѣво бесцѣньно есть, а кованье его злото, и серебро, и камѣнье, и жьнчигъ въ 100 гривнъ, а др[ѣво] 40 гривнъ.<br/>Да нѣ изнесѣться из манастыря никогда же, яко ни продати, ни отдаті, аще се кто прѣслоушаеть, изнесѣть и от манастыря, да не боуди емоу помощникъ чьстьныи кр(е)стъ ни въ сь вѣкъ, ни въ боудщии, и да боудеть проклятъ С(вя)тою Животворящею Троицею и с(вя)тыми отци 300 и 18 семию съборъ с(вя)тыхъ от(е)ць и боуди емоу часть съ Июдою, иже прѣда Х(ри)с(т)а. Кто же дрьзнеть сътвори с[ие], властелинъ или князь, или пискоупъ, или игоумѣнья, или инъ которыи любо ч(е)л(о)в(е)къ, а боуди емоу клятва си. Офросинья же раба Х(ри)с(то)ва, сътяжавъши кр(е)стъ сии, прииметь вѣчную жизнь съ всѣ[м]и с[вятыми]<ref>[http://starbel.narod.ru/kryzh.htm Надпіс на крыжы прападобнай Ефрасінні Полацкай (1161 год)]. Сайт "Гісторыя Беларусі IX-XVIII стагоддзяў. Першакрыніцы". {{праверана|12|03|2011}}</ref>.}}
[[Image:Хрест ЄП.gif|thumb|left|Крыж Ефрасінні Полацкай. Манета Нацыянальнага Банка Рэспублікі Беларусь. 2007 г.]]
| |||