Вікіпедыя

Класіцызм: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 21:
Адкрыццё «сапраўднага» антычнага жывапісу пры раскопках [[Пампеі|Пампей]], абагаўленне антычнасці нямецкім мастацтвазнаўцам [[Вінкельмана, Ёган Іаахім|Вінкельманам]] і культ Рафаэля, якія прапаведваў блізкі да яго па поглядаў мастак [[Менгс, Антон Рафаэль|Менгс]], у другой палове XVIII стагоддзя ўдыхнулі ў класіцызм новае дыханне (у заходняй літаратуры гэты этап завецца [[неакласіцызм]]ам). Найбуйным прадстаўніком «новага класіцызму» з'явіўся [[Жак-Луі Давід]]; яго гранічна лаканічная і драматычная мастацкая мова з роўным поспехам служыў прапагандзе ідэалаў [[Вялікая Французская рэвалюцыя|Французскай рэвалюцыі]] («[[Смерць Марата]]») і [[Першая імперыя|Першай імперыі]] («[[Прысвячэнне імператара Напалеона I і каранавання імператрыцы Жазэфіна ў саборы Парыжскай Божай Маці 2 снежань 1804|Прысвячэнне імператара Напалеона I]]»).
 
У XIX стагоддзі жывапіс класіцызму ўступае ў паласу крызісу і становіцца сілай, якая стрымлівае развіццё мастацтва, прычым не толькі ў Францыі, але і ў іншых краінах. Мастацкую лінію Давіда з поспехам працягваў [[Энгр]], пры захаванні мовы класіцызму ў сваіх творах часцяком звярталіся да рамантычных сюжэтаў з усходнім каларытам («[[Турэцкія лазні, карціна|Турэцкія лазні]]»); яго партрэтныя работы адзначаны тонкай ідэалізацыяй мадэлі. Мастакі ў іншых краінах (як, напр., [[Карл Брюллов]]) таксама напаўнялі класіцыстычная па форме творы духам бесшабашнага [[рамантызм]]у; гэта спалучэнне атрымала назву [[акадэмізм]] а. Яго рассаднікамі служылі шматлікія [[Акадэмія мастацтваў|Акадэміі мастацтваў]]. У сярэдзіне XIX стагоддзя супраць кансерватызму акадэмічнага [[істэблішмэнт]]у бунтавалі цяжкаю да [[Рэалізм, жывапіс|рэалізму]] маладое пакаленне, прадстаўленае ў Францыі кружком [[Курбэ]], а ў Расіі — [[Перадзвіжнікі|перадзвіжнікамі]].
 
== Скульптура ==
Радок 40:
Галоўнай рысай архітэктуры класіцызму быў зварот да формаў [[антычнае дойлідства|антычнага дойлідства]] як да эталону гармоніі, прастаты, строгасці, лагічнай яснасці і манументальнасці. [[Архітэктура]] класіцызму ў цэлым ўласцівая рэгулярнасць планіроўкі і выразнасць аб'ёмнай формы. Асновай архітэктурнага мовы класіцызму стаў [[Архітэктурны ордар|ордар]], у прапорцыях і формах блізкі да [[антычнае дойлідства|антычнасці]]. Для класіцызму ўласцівыя [[восевая сіметрыя|сіметрычна-восевыя]] кампазіцыі, стрыманасць дэкаратыўнага ўбрання, рэгулярная сістэма планіроўкі [[горад]]оў.
 
Архітэктурны мова класіцызму быў сфармуляваны на зыходзе эпохі Адраджэння вялікім венецыянскім майстрам [[Андрэа Паладыё|Паладыем]] і яго паслядоўнікам [[Скамоцы]]. Прынцыпы антычнага храмавага дойлідства венецыянцаў абсалютызаваў настолькі, што ўжывалі іх нават пры будаўніцтве такіх прыватных асабнякоў, як [[віла Капры]]. [[Ініга Джонс]] перанёс паладыянства на поўнач, у Англію, дзе мясцовыя архітэктары-[[палладианствопаладыянства|палладианцыпаладыянцы]] з рознай ступенню пэўнасці вынікалі запаветам Паладый аж да сярэдзіны XVIII стагоддзя.
[[Выява:Villa Rotonda front.jpg| thumb|150px|left|Андрэа [[Паладый]]. [[Віла Ратонда]] блізу [[Вічэнца]]]]
Да таго часу перасыць «узбітымі вяршкамі» позняга [[барока]] і [[ракако]] стала назапашвацца і ў інтэлектуалаў кантынентальнай Еўропы. Народжанае рымскімі дойлідамі [[Берніні]] і [[Бараміні]] барока истончилосьвытанчылася ў ракако, пераважна камерны стыль з акцэнтам на аздабленні інтэр'ераў і дэкаратыўна-прыкладным мастацтве. Для вырашэння буйных горадабудаўнічых задач гэтая эстэтыка была малоприменимамалапрыстасоўная. Ужо пры [[Людовік XV|Людовіку XV]] (1715-74) у [[Парыж]]ы будуюцца горадабудаўнічыя ансамблі ў «старажытнарымскай» гусце, такія як [[плошча Згоды]] (арх. [[Жак-Анж Габрыэль]]) і царква [[Царква Сен-Сюльпіс|Сен-Сюльпіс]], а пры [[Людовік XVI|Людовіку XVI]] (1774-92) падобны «высакародны лаканізм» становіцца ўжо асноўным архітэктурным напрамкам.
 
Найбольш значныя інтэр'еры ў стылі класіцызму былі распрацаваны шатланцам [[Роберт Адам|Робертам Адамам]], якія вярнуліся на радзіму з [[Рым]]а ў 1758 годзе. Велізарнае ўражанне на яго зрабілі як археалагічныя пошукі італьянскіх вучоных, так і архітэктурныя фантазіі [[Джавані Батыста Піранезі|Піранезі]]. У [[Стыль Адама|трактоўцы Адама]] класіцызм паўставаў стылем, па вытанчанасці інтэр'ераў ці ледзь саступалі ракако, што набыло яму папулярнасць не толькі ў дэмакратычна настроеных колаў грамадства, але і сярод арыстакратыі. Падобна сваім французскім калегам, Адам прапаведаваў поўная адмова ад дэталяў, пазбаўленых канструктыўнай функцыі. [[Выява:Koenigliche Saline in Arc-et-Senans Bild1 800px.jpg| 150px|right|thumb|Фрагмент ідэальнага горада [[Арк-э-Сена]] (арх. [[Леду]]).]]
 
Француз [[Жак-Жэрмэн Суфло]] пры будаўніцтве ў Парыжы царквы [[Пантэон, Парыж|Сен-Жэнеўеваў]] прадэманстраваў здольнасць класіцызму арганізоўваць шырокія гарадскія прасторы. Масіўнае веліч яго праектаў прадвесціла [[мегаламанія|мегаламанію]] напалеонаўскага [[ампір]]а і позняга класіцызму. У Расіі ў адным напрамку з Суфло рухаўся [[Васіль Іванавіч Бажэнаў|Бажэнаў]]. Французы [[Клод-Нікола Леду]] і [[Эцьен-Луі Бул]] пайшлі нават далей у бок распрацоўкі радыкальнага візіянерскага стылю з ухілам у абстрактную геометризациюгеаметрызацыю формаў. У рэвалюцыйнай Францыі аскетычны грамадзянскі пафас іх праектаў быў мала запатрабаваны; ў поўнай меры наватарства Леду ацанілі толькі мадэрністы XX стагоддзя.
 
Архітэктары [[Першая імперыя|напалеонаўскай Францыі]] чэрпалі натхненне ў велічных вобразах вайсковай славы, пакінутых [[Рымская імперыя|імперскім Рымам]], — такіх, як [[трыумфальная арка Септымія Севера]] і [[калона Траяна]]. Па загадзе [[Напалеон]]а гэтыя вобразы былі перанесеныя ў Парыж у выглядзе [[трыўмфальная арка Карузель|трыумфальнай аркі]] [[Карузель]] і [[Вандомская калона|Вандомской калоны]]. У дачыненні да помнікаў воінскага велічы эпохі [[напалеонаўскія вайны|напалеонаўскіх войнаў]] выкарыстоўваецца тэрмін «імперскі стыль» — [[ампір]]. У Расіі выдатнымі майстрамі ампіру паказалі сябе [[Карл Росі]], [[Андрэй Вараніхін]] і [[Андрэян Захараў]]. У Брытаніі ампір адпавядае т. н. «[[Рэгенцкі стыль]]» (найбуйнейшы прадстаўнік — [[Джон Нэш]]). [[Выява:Walhalla aussen.jpg| 150px|left|thumb|[[Вальхалла (зала славы)|Вальхалла]] — паўтор афінскага [[Парфенон]]а баварскім дойлідам [[Леа фон Кленцэ]].]]
Радок 52:
Эстэтыка класіцызму спрыяла маштабным горадабудаўнічых праектаў і прыводзіла да ўпарадкаванні гарадской забудовы ў маштабах цэлых гарадоў. У Расіі практычна ўсе губернскія і многія павятовыя гарады былі перапланаваць ў адпаведнасці з прынцыпамі класіцыстычная рацыяналізму. У сапраўдныя музеі класіцызму пад адкрытым небам ператварыліся такія гарады, як [[Санкт-Пецярбург]], [[Хельсінкі]], [[Варшава]], [[Горад Дублін|Дублін]], [[Эдынбург]] і шэраг іншых. На ўсім прасторы ад [[горад Мінусінск|Мінусінск]]а да [[Горад Філадэльфія|Філадэльфіі]] панаваў адзіны архітэктурны мову, які ўзыходзіць да Паладый. Радавая забудова ажыццяўлялася ў адпаведнасці з альбомамі тыпавых праектаў.
 
У перыяд, які рушыў за напалеонаўскіх войнаў, класіцызму прыходзілася ўжывацца з [[Эклектыка, архітэктура|рамантычна афарбаванай эклектыкі]], у прыватнасці, з вяртаннем цікавасці да сярэднявечча і модай на архітэктурную [[неаготыка|неаготыкі]]. У сувязі з адкрыццямі [[Шампальён]] а набіраюць папулярнасць егіпецкія матывы. Цікавасць да старажытнарымскай архітэктуры змяняецца піетэтам перад усім старажытнагрэцкім («[[неагрэк]]»), асабліва ярка выявіліся ў Германіі і ў ЗША. Нямецкія архітэктары [[Леа фон Кленцэ]] і [[Карл Фрыдрых Шынкель]] забудоўваюць, адпаведна, [[Мюнхен]] і [[Берлін]] грандыёзнымі музейнымі і іншымі грамадскімі будынкамі ў духу [[Парфенон]]а. У Францыі чысціня класіцызму разводзіцца свабоднымі запазычаннямі з архітэктурнага рэпертуару рэнесансу і барока (гл. [[боз-ар]]).
 
== Літаратура ==
Заснавальнікам паэтыкі класіцызму лічыцца француз [[Франсуа Малерб]] (1555—1628), які правёў рэформу французскай мовы і верша і распрацаваў паэтычныя каноны. Вядучымі прадстаўнікамі класіцызму ў драматургіі сталі трагикитрагікі [[Карнэль]] і [[Жан Расін|Расін]] (1639—1699), асноўным прадметам творчасці якіх быў канфлікт паміж грамадскім абавязкам і асабістымі запалам. Высокага развіцця дасягнулі таксама «нізкія» жанры — байка (Ж. [[Жан дэ Лафантэн|Лафантэн]]), сатыра ([[Буало]]), камедыя ([[Мальер]] 1622—1673).
[[Выява:Nicolas boileau Girardon.jpg| thumb | left | 150px | Нікола Буало. Бюст працы Ф. [[ЖирардонЖырардон]] а. Парыж, [[Луўр]]]]
Буало праславіўся на ўсю Еўропу як «заканадавец [[Парнас]]а», найбуйнейшы тэарэтык класіцызму, які выказаў свае погляды ў вершаванай трактаце «[[Паэтычнае мастацтва]]». Пад яго ўплывам у Вялікабрытаніі знаходзіліся паэты [[Джон Драйден]] і [[Аляксандр Поуп]], якія зрабілі асноўнай формай англійскай паэзіі [[Александрыйскі верш|Александрына]]. Для англійскай прозы эпохі класіцызму ([[Джозэф Адзісан|Адзісан]], [[Джонатан Свіфт|Свіфт]]) таксама характэрны латынізаваным [[сінтаксіс]].
 
Радок 63:
У Расіі класіцызм зарадзіўся ў XVIII стагоддзі, пасля пераўтварэнняў [[Пётр I|Пятра I]]. [[Міхаіл Васілевіч Ламаносаў|Ламаносавым]] была праведзена рэформа рускага верша, распрацавана тэорыя [[Тэорыя трох штыляў|«трох штыляў»]], якая з'явілася па сутнасці адаптацыяй французскіх класічных правілаў да рускай мове. Вобразы ў класіцызму пазбаўленыя індывідуальных рыс, бо закліканы ў першую чаргу захоўваць ўстойлівыя радавыя, не пераходзячыя з часам прыкметы, якія выступаюць як ўвасабленне якіх-небудзь сацыяльных ці духоўных сіл.
 
Класіцызм ў Расіі развіваўся пад вялікім уплывам [[Рускае Асветніцтва|Асветы]] — ідэі роўнасці і справядлівасці заўсёды былі ў фокусе ўвагі рускіх пісьменнікаў-клясыцыстыхкласіцыстых.
 
{{Напрамкі ў мастацтве}}
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Класіцызм"