Розніца паміж версіямі "Дзяк"

Дзяк (правіць)

Версія ад 19:58, 26 верасня 2007

30 байтаў выдалена ,  13 гадоў таму
др
лінк, трохі арф.
др (робат Дадаем: be-x-old:Дзяк)
др (лінк, трохі арф.)
'''ДЗЯК''' ({{lang-el|διακονος / diakonos}} — служэбнік), службовая асоба на [[Русь|Русі]], у [[ВКЛ]] і [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржаве]].
 
На Русі дзякі былі асабістымі слугамі [[князь|князя]], часта нават людзьмі нявольнымі, займаліся справаводствам пры княскім двары, іншым разам улікам у княжацкім скарбе, выконвалі дробныя адміністрацыйныя даручэнні князя ці больш высокіх службовых асобаў. Напрыклад, [[Хроніка Лівоніі, Генрыха Лета|Хроніка Лівоніі]] у [[1203]] згадвае полацкага дзяка [[Стэфан, дзяк|Стэфана]], з паведамлення вынікае, што ён быў дробным службоўцам. Найменне - дзяк, стала агульнараспаўсюджаным толькі ў [[14 стагоддзе|14 ст.]], да гэтага часу дзеля азначэння гэткіх службовых асоб ўжывалася найменне '''пісар'''.
 
== Дзякі ў Вялікім княстве Літоўскім ==
 
== Дзякі ў Маскоўскай дзяржаве ==
У Маскоўскай дзяржаве дзячаства развівалася іншым шляхам. Супрацьстаянне маскоўскіх уладароў з іншымі князямі і баярскім станам, вымусіла іх шукаць падтрымку ў стане дробных службоўцаў, што прычынілася да ўзвышэння дзякаў - пісьменных, але бедных і цалкам залежных ад волі князя. Ужо пры [[Іван III|Іване III]] дзякі, паводле [[Судзебнік, 1497|Судзебніка (1497)]], на шэрагу з баярамі займаюцца судаводствам. З утварэннем [[прыказ]]аў дзякі робяцца іх чальцамі ў якасьціякасці намеснікаў баяр, а пасля самі ўжо ўзначалваюцьўзначальваюць прыказы. У [[16 стагоддзе|16 ст.]] дзякі ўжо маюць важкую ролю ня толькі дзяржаўным апараце, але і ў мясцовым кіраванні. Дзякі з'яўляючысяяўляюцца таварышамі [[намеснік]]аў, і фактычна займаюцца ўсімі справамі [[Намесніцтвы Маскоўскай дзяржавы|намесніцтваў Маскоўскай дзяржавы]], акрамя вайсковых - яны засяроджваюць выключна ў сваіх руках фінансавае кіраванне.
 
Тыя дзякі якія нездолелі прабіцца на вярхі тагачаснага маскоўскага грамадства, а засталіся дробнымі справаводцамі, былі аддзеленыя ад дзячаства і сталі звацца [[падзячы]]мі. Да стану падзяччых набліжаліся [[дзяк земскі|дзякі земскія]] - яны з'явіліся з арганізацыяй [[Іван IV|Іванам IV]] земскіх устаноў.
Буйны крокам ва ўзвышэнні дзякаў было пранікненне іх у Гасудараву Думу, гэта было вынікам узначаленьня імі Прыказаў - зьявіўся тытул [[дзяк думны|думны дзяк]]. Самы гэты тытул упершыню ўжываецца ў дачыненні да [[Андрэй Якаўлевіч Шчалкалаў|Андрэя]] і [[Васілій Якаўлевіч Шчалкалаў|Васілія Шчалкалавых]], якія мянуюцца ''дзякамі Вялікага Гаспадара блізкія Думы''. Думные дзякі звычайна бывалі разам з тым і начальнікамі чатырох найважных прыказаў - [[Разрадны прыказ|Разраднага]], [[Пасольскі прыказ|Пасольскага]], [[Паместны прыказ|Паместнага]] і [[Прыказ Казанскага дварца|Казанскага дварца]]. Лік іх не заставаўся нязменным - на працягу [[17 стагоддзе|17 ст.]] ён вагаўся ад 3 да 8. У думе дзякі ня толькі былі сакратарамі, але і карысталіся роўным з іншымі чальцамі правам голасу ў рашэнні спраў, хоць не сядзелі, а стаялі на паседжаннях.
 
Узвышэнне значнасці дзякаў выклікала напады на іх з боку баярскай партыі, тым не менш узвышэнне дзякаў працягвалася, і ў 17 ст. яны складалі калі не самы бачны, то самы магутны элемент у шэрагах маскоўскай адміністрацыі, удзельнічаючы ва ўсіх важных справах, часам нават у якасьціякасці начальнікаў над баярамі (напрыклад у [[Прыказ Таемных спраў|Прыказе Таемных спраў]]). У канцы 17 ст. ўсіх дзякаў у Маскоўскай дзяржаве лічылася каля 100, служба іх узнагароджвалася грашыма, прычым памер жалавання ня быў строга вызначаны, і маёнткамі, дзякі маглі валодаць і [[вотчына]]мі. Але нягледзячы на ўсю важнасць пасады, з ёю па-ранейшаму злучалася паняцце аб адсутнасці радавітасьцірадавітасці - у местніцкіхмесніцкіх запісах, нават другой паловы 17 ст., супернікі часам дакаралі адзін аднаго дзячаствам як пасадай вельмі нізкай.
 
[[Катэгорыя:Дзяржаўныя пасады ВКЛ]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Адмысловае:MobileDiff/84176"