Аўгуст Моцны: Розніца паміж версіямі

Малодшы сын саксонскага курфюрста з [[Род ВетынаўВецінаў|роду ВетынаўВецінаў]] [[Іаган Георг III|Іагана Георга III]]. Саксонскі сталец атрымаў пасля смерці старэйшага брата [[Іаган Георг IV|Іагана Георга IV]], каралём польскім і вялікім князем літоўскім абраны пасля смерці [[Ян Сабескі|Ян Сабескага]]. Мянушку «Моцны» атрымаў з прычыны выключнай фізычнайфізічнай сілы і шматлікіх любоўных прыгод. Карыстаўся папулярнасцю сярод дробнай [[шляхта|шляхты]].

Пасля смерці Яна Сабескага [[17 чэрвеня]] [[1696]] у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] распачаласяпачалася барацьба за сталец. На яго прэтэндавалі розныя асобы, якія імкнуліся атрымаць падтрымку ў магнатаў краіны. У 1697 г. Аўгуст перайшоў у каталіцтва. Найбольш вострая барацьба была паміж групоўкамі, якія падтрымлівалі Аўгуста Моцнага (вылучэнца [[Расія|Расіі]] і [[Аўстрыя|Аўстрыі]]) і француза [[Франсуа Людовік дэ Бурбон граф Конці|Франсуа Людовіка дэ Бурбон графа Конці]] (вылучэнца [[Францыя|Францыі]]). Адбылася падвоеная [[элекцыя]], на адным сойме абралі Конці, а на наступны дзень пры дапамозе расійскіх войскаў на іншым сойме абралі Аўгуста, які быў каранаваны. Аднак падобны вынік не задаволіў значную частку [[магнатэрыя|магнатаў]] і ў краіне стварылася моцная апазіцыя.

На пачатку валадарання спрабаваў умешвацца [[Феадальная вайна ў ВКЛ, 1697-1702|ФэадальнуюФеадальную вайну ў ВКЛ]] (1697—1702), імкнучыся прымірыць групоўку [[Род Сапегаў|Сапегаў]] з большасцю шляхты [[ВКЛ]], але яго намаганні былі марныя. Імкнучыся да абсалютнай улады збіраўся ператварыць ВКЛ у незалежную дзяржаву са спадчыннай уладай, у чым яго падтрымалі [[Род Радзівілаў|Радзівілы]], [[Род Вішнявецкіх|Вішнявецкія]] і інш. магнаты і шляхта.

У [[1700]] распачаласяпачалася [[Паўночная вайна, 1700-1721|Паўночная вайна]] (1700—1721), напачатку паспяховая для [[Швецыя|Швецыі]], у якой Аўгуст Моцны спачатку прымаў удзел толькі як саксонскі курфюрст, а пасля ўцягнуў у гэтую вайну Рэч Паспалітую. Аўгуст Моцны быў саюзнікам [[Пётр I|Пятра I]], таму ў [[1701]] шведскія войскі з'явіліся на тэрыторыі Рэчы Паспалітай, унутраная апазіцыя Аўгусту перайшла на бок шведаў. Скарыстаўшы пагрозу шведскага нашэсця на ВКЛ Аўгуст увёў туды саксонскія войскі, якія аднак не мелі вайсковых поспехаў. У 1701—[[1702]] шведы занялі [[Жамойць]] і рушылі ў цэнтральную частку ВКЛ. Аўгуст Моцны уцёк у Саксонію, а [[Карл XII]] дамогся абвяшчэння ў [[люты]]м [[1704]] безкаралеўя ў і прызначэння новых выбараў. Кандыдатуры магчымых каралёў разглядаў Карл XII. Новым каралём і вялікім князем быў абраны [[Станіслаў Ляшчынскі]] — саюзнік Швецыі. Такім чынам у Рэчы Паспалітай было адразу два абраных і ўмоўна легітымных караля. Хоць Аўгуст Моцны часова адмовіўся ад вяртання стальца і знаходзіўся ў сваёй Саксоніі, аднак Карл XII у [[1706]] робіць выправу ў Саксонію. У выніку [[Альтранштацкі мір|Альтранштацкага міру]] Аўгуст Моцны адмаўляецца ад кароны і афіцыйна прызнае каралём Станіслава Ляшчынскага.

Аднак валадарства Станіслава не задавальняла Пятра I, саюзніка Аўгуста і ворага Карла. Войскі Пятра ўвайшлі ў Рэч Паспалітаю, рабуючы ВКЛ, з мэтай вярнуць сталец Аўгусту і перашкодзіць прасоўванню шведаў да межаў Расіі. ШведзкаеШведскае войска намагалася даць расійскаму генеральную бітву, аднак гэта не было ў планах рускіх — расійскія войскі ўнікалі сутычак. Пасля [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітвы]] ([[7 ліпеня]] [[1709]]) Ляшчынскі застаўся без падтрымкі. Аўгуст Моцны, даведаўшыся пра перамогу Пятра, з 10-тысячным войскам увайшоў у Рэч Паспалітую. Пасля [[Рыбніцкі дагавор|Рыбніцкага дагавора]] ([[5 снежня]] [[1712]]) Станіслаў Ляшчынскі вымушаны быў адмовіцца ад стальца і знаходзіцца за мяжой, Аўгуст Моцны зноў становіцца каралём і вялікім князем.

Намагаўся ўзмацніць сваю ўладу, таму ў Рэчы Паспалітай разгарнулася барацьба паміж прыхільнікамі [[Залатыя шляхецкія вольнасці|шляхецкай залатой вольнасці]], згуртаваўшымісяякія згуртаваліся ў [[Віленская канфедэрацыя|Віленскую]] і [[Тарнагродская канфедэрацыя|ТарнагродзкуюТарнагродскую]] [[канфэдерацыяканфедэрацыя|канфедэрацыі]] і прыхільнікамі караля аб'яднанымі ў [[Сандамірская канфедэрацыя|Сандамірскую канфедэрацыю]]. Першых падтрымлівалі магнаты, а другіх разам з Аўгустам Моцным — Расія і Прусія.

3 гэтага часу пачалося актыўнае ўмяшанне Расіі ва ўнутраныя справы Рэчы Паспалітай. [[Нямы сойм]] (1717) устанавіў пратэкцыю [[Цары рускія|рускага цара]] над Рэччу Паспалітай, была максімальна абмежавана колькасць войскаў — Польшчы да 18 тыс. і ВКЛ да 6 тыс. У Рэчы Паспалітай у гэты час было 60 тыс. расійскага войска. Пётр I дамогся, каб 30 тыс. саксонскага войска было выведзена з Рэчы Паспалітай. Пад расійскім ціскам сойм прыняў пастанову аб забароне [[праваслаўе|праваслаўнай]] і [[пратэстанствапратэстанцтва|пратэстанцкай]] шляхце ([[дысідэнты|дысідэнтам]]) займаць дзяржаўныя пасады, што пасля прычынілася да падзелаў Рэчы Паспалітай. Акрамя Расіі ў палітычныя справы Рэчы Паспалітай пачалі ўмешвацца Прусія, Аўстрыя і Францыя.

Аўгуст Моцны больш клапаціўся пра развіццё Саксоніі, і Рэч Паспалітую падпарадкоўваў гэтым мэтам. Намагаючыся ўзмацніць сваю ўладу ў Польшчы і ВКЛ ён абапіраўся на дапамогу суседніх дзяржаў, на карысьцькарысць якіх збіраўся аддаць частку тэрыторыі Рэчы Паспалітай.