Вікіпедыя

Татары: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Vagobot (размовы | уклад)
Боты
10 435 правак
др r2.7.2) (робат дадаў: xmf:თათარეფი
clean up, replaced: асейс → асійс (3) using AWB (7893)
Радок 1:
[[Выява:Tatars in Kazan 1885.jpg|thumb|Казахскія татары ([[1885]])]]
{{вызнч|1=Тата́ры}} (татарск. ''tatarlar, татарлар''), 1. агульны назоў некалькіх цюркскіх народаў [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]], і Паўночнай Азіі). Татарамі называюць татар казанскіх ([[Татарстан]], [[Паволжа]] і [[Урал]]), крымскіх, [[беларускія татары|беларускіх (літоўскіх)]] ([[Беларусь]], [[Літва]], [[Польшча]]), астраханскіх і сібірскіх ([[Сібір]] і [[Далёкі Усход|Далёкім Усходзе]]). У дыяспары татары жывуць ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], [[Сіньцьзяне]], [[Фінляндыя|Фінляндыі]], на [[Блізкі Усход|Блізкім Усходзе]].
 
2. Агульны назоў, які расейскіярасійскія землепраходцы і пасяленцы (а ўслед ім – царскія чыноўнікі, і расейскаярасійская геаграфічная навука дасавецкага перыяду) давалі самым розным ''цюркскім'' (а часам – і няцюркскім) народам у Еўропе, Сібіры, Сярэдняй і Цэнтральнай Азіі, на Каўказе і Далёкім Усходзе. ''Татары'' – тэрмін народны, таму распаўсюджаны выключна на тэрыторыях, якія РасейскаяРасійская Імперыя спрабавала захапіць і асвоіць, і ў выніку – прыходзіла ва ўзаемадзеянне з мясцовым цюркскім насельніцтвам. Для абазначэння цюркскіх народаў іншых рэгіёнаў тэрмін татары калі і ўжываўся – то толькі спарадычна.
 
3. Адно з плямён [[Манголія|Манголіі]] (магчыма нават не [[цюркі|цюркскае]], а [[тунгуса-манчжурскія мовы|тунгуса-манчжурскае]]). Было адным з першых аб'ектаў мангольскай агрэсіі ў часы [[Чынгісхан|Чынгісхана]]а. Аказала трывалы адпор. Быўшы пераможанае, неаднойчы паўставала. Былі знішчаныя манголамі пагалоўна (гл. [[генацыд]]), як народ непрыгодны для падпарадкавння ў выніку чарговага паўстання. Аднак, з мэтай скарэння татар манголамі былі выпрацаваныя метады падпарадкавання народаў і арганізацыі іх у войска, выкарыстаныя надалей пры [[мангольскія завваёвы|мангольскіх заваёвах]]. Наступныя паняволеныя плямёны (і іх прадстаўнікі) атрымлівалі арганізацыю і статус татар, і па гэтым статусе мангольскія павадыры менавалі іх ''татарамі''.
 
== Гісторыя ==
Радок 15:
Асноўны артыкул: [[Беларускія татары]]
 
Першыя татары былі запрошаныя ў [[ВКЛ| Вялікае Княства Літоўскае]] з [[Залатая Арда|Залатой Арды]] і [[Крым]]а ў канцы 14-пач.15 ст. на ваенную службу і залічаны ў саслоўе феадалаў. Склад татар неаднойчы папаўняўся за кошт як ваеннапалонных, так і вольных перасяленцаў з [[Крымскае ханства|Крыма]], якія набывалі ў [[ВКЛ|Вялікім Княстве]] статус [[шляхта|шляхты]] ці пасяляліся ў гарадах насяляючы цэлыя Татарскія вуліцы, Татарскія канцы (у [[Мінск]]у — Татарская слабада), займаліся тут гародніцтвам і ўваходзілі ў склад [[мяшчанства]].
 
Хутка [[татарская мова]] была забытая і татары перайшлі на беларускую, утварыўшы асобную супольнасць [[беларускія татары|беларускіх татар]] з адмысловай пісьмовай культурай (гл. [[Кітабы]]). Месца беларускіх татар між іншых народаў аспрэчваецца. Некатор беларускія нацыяналісты схільныя з-за мовы залучаць іх у беларускую нацыцыю ў якасці асобнай эрнаканфесійнай групы, не зважаючы на паходжанне. Былі таксама спробы бачыць у іх этналінгвістычную групу татар (аславяненых цюркаў). Аднак - няма татарскага народу, групай якога маглі б быць беларускія татары: Татарстан - далёка і адсутнасць родства і ім занадта добра ўсім вядомая, Турцыя - яшчэ больш, роднасныя крымскія татары - таксама няблізкія, да таго ж – недастаткова ўплывовыя, каб з імі можна было ўсталяваць сталыя сувязі. Таму запанавала меркаванне аб самастойнасці беларускіх татар.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Татары"