Вікіпедыя

Украінская паўстанчая армія: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др →‎Памяць аб УПА пасля вайны: clean up, replaced: рэзыд → рэзід (4) using AWB (7893)
др clean up, replaced: сьв → св, Ў → У (6) using AWB (7893)
Радок 28:
==== Барацьба з Саветамі ====
У святочым наказе Рамана Шухевіча ад [[14 жніўня]] [[1947]] так ацэньвалася барацьба супраць [[СССР]]:{{Пачатак цытаты}}''"На процібальшавіцкім фронце УПА не дапусціла да заліву тэрыторыі бальшавіцкай партызанкай.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 13 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf б.180</ref>"''{{Канец цытаты}}
У гэтай вобласці УПА дасягла вялікіх поспехаў. Ім удалося ўскладніць баявую дзейнасць партызанаў у шматлікіх раёнах [[Валынь|Валыні]]-[[Палессе|Палесся]], стварыць ім перашкоды для дывэрсыйнае дзейнасці на нямецкіх камунікацыях. Украінскія паўстанцы сумелі таксама ў значнай ступені сарваць пляны ЦК КП(б)У па ўвядзенні партызанскіх злучэнняў на тэрыторыю Галіцыі. Да актыву УПА трэба ўнесці і дывэрсыйныя акты у тыле Чырвонае Арміі пачынаючы з верасня [[1944]] на тэрыторыі [[Заходняя Украіна|Заходняй Украіны]]. Арэалам дзейнасці УПА супраць Саветаў служыла галоўным чынам, [[Галіцыя]] і [[Валынь]], хаця асобныя загоны УПА пасылала і ўва ЎсходнююУсходнюю Украіну і нават на Кубань. Аднак, жыхары ЎсходняйУсходняй Украіны ўважалі УПА за пасобнікаў нямецкіх акупантаў, таму дасягнуць значных поспехаў на тэрыторыі па-за Заходняй Украіны АУН-УПА не здолела.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 13 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf б.1808</ref>
 
На антыбальшавіцкім фронце, мэтаю УПА было ачышчэнне тэрыторыі ад савецкіх партызанаў. УПА намагалася галоўным чынам, абмежаваць дзейнасць партызанаў, максымальна зменшыць іх уплыў на мясцовае ўкраінскае насельніцтва і не дапусціць узаемадзеяння партызанскіх аддзелаў з палякамі. Калі ў Заходнюю ЎкраінуУкраіну ўступіла Чырвоная Армія, Галоўная Управа УПА забараніла сваім аддзелам ўступаць з імі ў адкрытую барацьбу, аднак у той жа час не забараняючы атакаваць дробныя аддзелы Чырвонае Арміі з мэтаю захопу зброі і баепрыпасаў.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 13 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf б.178</ref> Барацьба з радзецкімі партызанамі заўжды насіла ўпарты і жорсткі характар. Так, Л. Шанкоўскі пісаў: {{Пачатак цытаты}}''"Барацьба з чырвонымі партызанамі была куды больш складанай за барацьбу з немцамі. Партызаны - то быў баявы, адважны і жорсткі праціўнік, які ведаў мову і мясцовыя ўмовы, ды ўмеў цудоўна маскавацца. У барацьбе з тым праціўнікам УПА атрымоўвала важны досьведдосвед для наступнай барацьбы."<ref name="ReferenceB">Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.206</ref>''{{Канец цытаты}} У той жа час, савецкія партызаны адзначалі, што біцца з УПА было складаней чым з немцамі. Так, камандзір партызанскага загону Кузков казаў, што ён ніколі не сустракаў такога фанатызму ў барацьбе і адзначаў, што аўнаўцы ''"б'юцца лепей за немцаў''"<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.203</ref>
 
Першыя звесткі аб актывізацыі аддзелаў ўкраінскіх нацыяналістаў пачалі з'яўляцца ў пачатку [[1943]] году. У лютым [[1943]] украінскія нацыяналісты пачалі нападаць і раззбройваць невялічкія аддзелы савецкіх партызанаў. Гэта прымушала савецкіх партызанаў належным чынам рыхтавацца да наступных аперацыяў. Так, падчас рэйду ў лютым [[1943]] па паўночных раёнах Роўненскае вобласці Сумскага партызанскага аддзелу пад камандаваннем Каўпака ў загадзе ўвесь асабовы склад і камандзіры былі папярэджаны, што яны ідуць на тэрыторыю, якая кантралюецца ўкраінскімі нацыяналістамі. Аднак, да баявых сутыкненняў справы не дайшло, бо УПА пазбягала баёў.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 16 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.200</ref>
Радок 91:
=== Забойствы мірных жыхароў ===
[[Image:Lipikach.jpg|thumb|right|220px|Забітыя УПА мірныя жыхары Ліпнікі ([[Польшча]]), [[1943]]]]
Этнічныя чысткі палякаў пачаліся з [[1943]] года. Арганізаваныя забойствы працягваліся з лютага [[1943]] па люты [[1944]]. Колькасць загінутых застаецца па сёння невядомай і вызначаецца ад 60.000 па 500.000. Лічбу 60.000-80.000 прыводзіць Jan T. Gross. Польская (камуністычная) камісыя па даследванні злачынастваў супраць польскага народу прапануе лічбу у 300.000-400.000. [[Леанід Кучма]], выказаўся што "украінскія шавіністы забілі каля паўмільёну палякаў на ЎсходніхУсходніх землях", што аднак, не было пацверджана доказамі і магчыма, з'яўляецца вынікам падману.<ref>Норман Дэвис. История Европы. - М.: АСТ., 2006 ISBN 5-17-024749-4 с. 767</ref>
 
Людабойства адбывалася ў [[Львоўскае ваяводзтва (1920—1939)|Львоўскім]], [[Станіславаўскае ваяводзтва|Станіславоўскім]], [[Тарнопальскае ваяводзтва|Тарнапольскім]], [[Валынскае ваяводзтва (1921—1939)|Валынскім]], а таксама па-за Керзонавай лініі - [[Люблінскае ваяводзтва|Люблінскім]] ваяводзтвах.<ref>[http://stowarzyszenieuozun.wroclaw.pl/wystawa_spis.htm Wystawa ludobójstwa dokonanego na Polakach przez OUN-UPA na Kresach Południowo-Wschodnich II RP 1939-1947]</ref><ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 5 [http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/16.pdf] б. 166</ref>
Радок 99:
{{пачатак цытаты}}''"Святар Людвік Владарчык з Акопы быў распяты на крыжы; святару Станіславу Дабржанскаму адрубілі тапаром галаву, разам з ім загінула 967 вернікаў з Астроўкі; святара Караля Бараня з Карытніцы распілавалі папалам на драўляным карыце; святару Завадзкаму перарэзалі горла нажом..."''<ref>Норман Дэвис. История Европы. - М.: АСТ., 2006 ISBN 5-17-024749-4 с. 768</ref>{{канец цытаты}}
 
[[10 ліпеня]] [[1944]] камандуючы УПА ўва ЎсходняйУсходняй Галіцыі Васыль Сідор загадаў: "пастаянна нападаць на палякаў - да поўнага знішчэння астатняга на гэтай зямлі."<ref>А.Русначенко «Украинско-польское противостояние» стр 101</ref> Аднак, выкананне гэтага загаду было спынена наступам [[Чырвоная Армія|Савецкай Арміі]], хаця акцыі супраць палякаў працягваліся і ў [[1944]]-[[1947]] пакуль савецкімі ўладамі не была праведзена, [[Акцыя "Вісла"|"Акцыя Вісла"]] па перасяленню палякаў на тэрыторыю [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]].
 
Сярод ахвяраў іншых нацыянальнасцяў, адзначаюцца [[габрэі]], самі [[украінцы]], якія не сымпатызавалі УПА, а таксама калябарантаў і савецкіх грамадзянаў падчас першай савецкай акупацыі [[1939]]-[[1941]]. У многіх вёсках [[габрэі]] і [[палякі]] разам змагаліся з агульным ворагам.<ref>Норман Дэвис. История Европы. - М.: АСТ., 2006 ISBN 5-17-024749-4 с. 768</ref> Ахвярамі стала таксама невялічкая грамада польскіх [[Армяне|армянаў]] у Галіцыі, якіх забівалі за прывязанасць да польскасці (вядома, што армянскі архібіскуп Юзаф Тэадаровіч адкрыта казаў аб прыналежнасці [[Львоў|Львова]] да [[Польшча|Польшчы]]. [[19 чэрвеня|19]]-[[21 чэрвеня]] [[1944]] у Кутах над Чэрэмошам на Пакуцю было забіта каля 500 польскіх армянаў і палякаў.<ref>[http://www.isakowicz.pl/index.php?page=news&kid=69&nid=594 Больш інфармацыі нa]</ref>
Радок 114:
Стаўленне да УПА пасля вайны застаюцца досыць спрэчлівым. На [[Украіна|Украіне]] вядзецца актыўная дыскусыя вакол пытання надання вэтэранам УПА гонару вэтэранаў Другой Сусветнай вайны і ўшанавання УПА як вызвольнага руху.<ref name="nn.by">[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=14266&c2=araddcompa Юшчанка: ушанаваць байцоў УПА — наш прыярытэт (НН)]</ref> Аднак, за час існавання незалежнай Украіны, моцных зменаў у тым накірунку не адбылося.
[[12 верасня]] [[1997]] кабінэт маністраў Украіны пастанавіў стварыць камісыю па даследванню дзейнасці УПА.<ref>[http://zakon1.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=1004-97-%EF П О С Т А Н О В А від 12 вересня 1997 р. N 1004]</ref>
[[14 кастрычніка]] [[2006]] року, прэзідэнт [[Украіна|Украіны]] [[Віктар Юшчанка]] падпісаў дэкрэт, паводле якога, УПА надаецца статус вызвольнага руху.<ref name="nn.by"/><ref>[http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80708,4573596.html Tarasiuk do Juszczenki: Uznać UPA za bojowników o niepodległość]</ref> Аднак, гэты дэкрэт ня быў адобраны [[Вярхоўная Рада ЎкраіныУкраіны|парламентам Украіны]] і застаўся актам [[Прапаганда|прапагандычным]]. Штогод Юшчанка вітае вэтэранаў УПА з нагоды стварэння гэтае арміі,<ref>[http://www.president.gov.ua/search/?search_string=%D3%EA%F0%E0%BF%ED%F1%FC%EA%E0+%EF%EE%E2%F1%F2%E0%ED%F1%FC%EA%E0+%E0%F0%EC%B3%FF&x=32&y=10 Сайт прэзідэнта Украіны (укр)]</ref> а [[12 кастрычніка]] [[2007]] загадам Віктара Юшчанка лідэру УПА Раману Шухевічу быў нададзены статус Героя Украіны.<ref>[http://www.president.gov.ua/documents/6808.html УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ № 965/2007 Про присвоєння Р.Шухевичу звання Герой України (на украінскай мове)]</ref> Сытуацыя з намаганнем Юшчанкі праз парламенцкі закон надаць УПА статус вызвольнага руху паўтарылася і ў [[2008]] годзе.<ref name="nn.by"/> Падтрымліваюць ушанаванне УПА украінскія нацыяналістычныя партыі, а сама ідэя карыстаецца большай папулярнасцю сярод жыхароў [[Заходняя Украіна|Заходняй Украіны]]. Супраць ушанавання выступае "Партыя рэгіёнаў" і камуністыя.
 
[[Файл:UPAPrzemysl.jpg|thumb|right|thumb|Марш вэтэранаў УПА ў Пшэмыслю]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Украінская_паўстанчая_армія"