Гауда: Розніца паміж версіямі

'''Гауда''' ({{lang-nl|{{Audio|Nl-Gouda.ogg|Gouda}}}}, <small>[[МФА]]</small>: {{IPA|[ˈɣʌu̯daˑ]}}) — горад у [[Нідэрланды|Нідэрландах]] у правінцыі [[Паўднёвая Галандыя|Паўдневая Галандыя]]. Знаходзіцца прыкладна ў 20 км на паўночным усходзе ад [[Ратэрдам]]а, у 30 км на усходўсход ад [[Гаага|Гаагі]] і 50 км на поўдні ад [[Горад Амстэрдам|Амстэрдама]], Насельніцтва — 70 828 ([[2009]]).

Каля 1100 года, месца, дзе зараз размешчана Гауда, была багністая і пакрыта торфам. Лясы перасякалі невялікія ручаі, такія як Гауда. Уздоўж берага гэтага ручая каля сучаснага рынку і мэрыі пачаліся праводзіцца кірмашы ў 12-ым стагоддзі. У [[1139]] назва Гауда ўпершыню згадваецца ў заяве біскупа [[Утрэхт]]а. У [[1272]] годзе Флорыс V, граф Галандыі, прадаставіў Гауде правы горада, якая да таго часу стала важным месцам. Былі выкапаныя гарадскія каналы і служылі ў якасці гарадскіх транспартных шляхоў. Вялікія пажары ў [[1361]] і [[1438]] знішчылі горад. У [[1572]] годзе горад быў захоплены гёзамі. У [[1574]], [[1625]], [[1636]], і [[1673]], Гаўда пацярпела ад смяротных эпідэмій чумы, з якіх апошняя была самай цяжкай: 2995 чалавек загінула, што складала на той час 20 % насельніцтва горада. У апошняй чвэрці 16 стагоддзя, Гауда сутыкнулася з сур'ёзнымі эканамічнымі праблемамі. Аднаўленне гаспадаркі пачынаецца ў першай палове 17 стагоддзя, а паміж [[1665]] і [[1672]] гадамі ідзе росквіт горада. Але эканоміка зноў прышла ў заняпад, калі пачалася вайна уў [[1672]] годзе і чумы, якая знішчыла горад у [[1673]] годзе. Пасля [[1700]] у Гауде зноў начаўся перыяд росквіту, які працягваўся да [[1730]]. Потым наступіў яшчэ адзін перыяд спаду і працягвалася да 19 стагоддзя. Гауда была адным з самых бедных гарадоў у краіне ў гэты перыяд. Словы «Гаудзец» і «жабрак» лічыліся сінонімамі. Пачынаючы з [[1830]] года, пачаўся знос гарадской сцяны. Апошнія гарадскія вароты былі знесены ў [[1854]] годзе. Толькі з другой паловы 19-га стагоддзя пачаўся росквіт горада ў сувязі з паляпшэннем эканамічнага становішча. У [[1855]] годзе была пабудавана чыгуначная дарога Гауда-Утрэхт. У пачатку 20 стагоддзя, пачалося маштабнае пашырэнне горада за межамі гарадскога рва. З'явіліся новыя раёны Korte Akkeren, Kort Haarlem і Kadebuurt, а потым пасля [[Другая_сусветная_вайнаДругая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] Oosterwei, Bloemendaal і Goverwelle. Горад значна меньш пацярпеў у час Другой сусветнай вайны, чым, напрыклад, Ратэрдам. Захаваўся неразбураным амаль увесь гістарычны цэнтр горада такім, якім ён быў у 18 стагодзі.

Царква Groote Kerk (Святога Яна) была пабудавана каля [[1485]] і перабудавана пасля пажару ў [[1552]]. Царква Groote Kerk з'яўляецца самай працяглай царквой у Галандыі — 123 метры ў даўжыню. Акрамя грандыёзных памераў ў царкве Св. Яна маецца ўнікальная арнаментальная славутасць — 70 каляровых вітражоў з біблейскімі і гістарычнымі сюжэтамі, самы стары з якіх быў выраблены ў сярэдзіне 16 стагоддзя. Самыя старыя — шэдэўрышэдеўры братоў Дзірка і Ваўтера Крабетх. Вітражы былі выкананы ў два этапы: калі царква была каталіцкай і пасля [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]]; самыя старажытныя 12 вітражоў ставяцца да 1555—1573 гг. На 25-м акне намаляваны Вільгельм Маўклівы, які вызваліў горад [[Лейдэн]]. Ён падарыў гораду вітраж для 22-га вокны, а яго адвечны магутны супернік Філіп II Іспанскі, не жадаючы адстаць, замовіў 2 іншых вітража, дзе ён прадстаўлены са сваёй жонкай [[Марыя_ЦюдорМарыя Цюдор|Марыяй Цюдор]] ў сцэне «Апошняй вячэры».