Ёнас Білюнас
Ёнас Білю́нас (літ.: Jonas Biliūnas; 11 красавіка 1879, в. Нюроніс, Анікштаўская воласць, цяпер Анікшчэйскім раёне, Літва — 8 снежня 1907, Закапанэ, Аўстра-Венгрыя) — літоўскі пісьменнік, крытык, паэт, публіцыст; родапачынальнік літоўскай лірычнай прозы.
| Ёнас Білюнас | |
|---|---|
| Jonas Biliūnas | |
 | |
| Асабістыя звесткі | |
| Псеўданімы | Jonas Anykštėnas, Jonas Barzdyla, J. Niuronis, Jonas B-nas, Jonas Bežemis, Jonas Gražys, Jonas Žaltys, Jonelis, Kazys Tauškutis |
| Дата нараджэння | 11 красавіка 1879[1] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 8 снежня 1907[1] (28 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Пахаванне | |
| Грамадзянства | |
| Жонка | Julija Biliūnienė[d] |
| Альма-матар | |
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці | |
| Мова твораў | літоўская мова |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія правіць
Нарадзіўся ў сялянскай сям'і. У 1891—1899 гадах вучыўся ў гімназіі ў Лібаве (цяпер Ліепая). У 1893 годзе памерлі бацькі; зарабляў на жыццё прыватнымі ўрокамі. У 1900 годзе паступіў на медыцынскі факультэт Дэрпцкага ўніверсітэта. У наступным годзе быў выключаны за ўдзел у студэнцкай дэманстрацыі. У 1901—1902 жыў у Лібаве, Шаўлях і Панявежы, зарабляючы ўрокамі. Пісаў для літоўскіх газет. Удзельнічаў у дзейнасці Сацыял-дэмакратычнай партыі Літвы. У 1903 годзе ў Лейпцыгу вучыўся ў Вышэйшай камерцыйнай школе. У 1904 годзе ва ўніверсітэце Цюрыха вывучаў літаратуру. У 1905 вярнуўся ў Літву. У тым жа годзе пераехаў лячыцца ад сухот у Закапанэ. Летні час бавіў у Літве (Нюроніс, Разалімас, Качаргіне).
Памёр у Закапанэ; прах у 1953 годзе перавезены ў Літву і пахаваны ў кургане Людзішкей пад Анікшчэй. Аўтар помніка на магіле скульптар Бронюс Вішняўскас (архітэктар Вітаўтас Габрунас).
Творчасць правіць
Дэбютаваў у друку ў 1898 годзе. Першая кніга прозы «Розныя аповеды» („Įvairūs apsakymėliai“, 1906). Аўтар публіцыстычных, літаратурна-крытычных і гісторыка-літаратурных артыкулаў, брашур навукова-папулярнага і палітычнага зместу. Працаваў у газетах «Vilniaus žinios», «Lietuvos ūkininkas», часопісе «Varpas» і іншых літоўскіх перыядычных выданнях.
Першым у літоўскай літаратуры пачаў пісаць пра рабочых, рост класавай свядомасці (апавяданні «Без працы», 1903, «Першая стачка», 1903). У апавяданнях «Светач шчасця» (1905), «Па Нёмане» (1905), у аповесці «Сумная казка» (1907) пісаў пра цяжкае жыццё рабочых. Некалькі апавяданняў сталі класікай літоўскай дзіцячай літаратуры.
Падпісваўся псеўданімамі Jonas Anykštėnas, Jonas Barzdyla, J. Niuronis, Jonas B-nas, Jonas Bežemis, Jonas Gražys, Jonas Žaltys, Jonelis, Kazys Tauškutis.
Творы перакладаліся на беларускую, а таксама на рускую, латышскую, нямецкую, польскую, таджыкскую, шведскую, эсперанта, эстонскую і іншыя мовы.
Выданні правіць
Зборы сачыненняў правіць
- Raštai. T. 1. — Kaunas: Spaudos fondas, 1937.
- Raštai. 2 t. — Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1954—1955.
- Rinktinė. — Kaunas, 1956 (переиздания 1957; 1958; 1959; 1960). — 88 p.
Зборнікі правіць
- Įvairūs apsakymėliai. — Tilžė: Aušra, 1906. — 64 p.
- Liūdna pasaka: kūrybos rinktinė. — Vilnius: J. Zavadskio spaustuvė, 1908. — 32 p.
- Žemės gyvenimo reiškiniai. — Berlin, 1923. — 72 p. (издания 1905; 1921)
- Liūdna pasaka: kūrybos rinktinė. — Kaunas, 1937. — 73 p.
- Kliudžiau. — Kaunas: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1946.
- Raštai. — Kaunas: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1947.
- Nemunu: apsakymėliai. — Kaunas: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1947. — 98 p.
- Joniukas. — Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1948. — 24 p. (переизд. Vaga: 1974; 1979)
- Laimės žiburys. — Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1949. — 14 p.
- Lazda. — Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1959. — 329 p.
- Liūdna pasaka: kūrybos rinktinė. — Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1963. — 50 p.
- Žvaigždė: apsakymai. — Vilnius: Vaga, 1965. — 70 p.
- Laimės žiburys: apsakymai. — Vilnius: Vaga, 1965 (переизд. 1976). — 79 p.
- Apsakymai. — Vilnius: Vaga, 1967. — 77 p. (переизд. 1984)
- Liūdna pasaka: kūrybos rinktinė. — Vilnius: Baltos lankos, 1995. — 132 p. — ISBN 9986-403-67-7.
- Kūdikystės sapnai: kūrybos rinktinė. — Anykščiai: A. Baranausko ir A. Vienuolio-Žukausko memor. muz., 2001. — 121 p.
- Apsakymai; Eilėraščiai. — Kaunas: SPAB Spindulys, 2001. — 79 p.
- Kliudžiau: apsakymas vaikams. — Panevėžys: E. Vaičekausko knygyno leidykla, 2003. — 15 p.
- Proza. — Vilnius: Žaltvykslė, 2004. — 63 p.
- Kūdikystės sapnai: kūrybos rinktinė / Sudarė, įžangą, tekstus ir paaiškinimus parengė Alma Ambraškaitė. — Utena: Utenos Indra, 2005. — 100 p. — ISBN 9986-711-94-0.
На рускай мове правіць
- Первая стачка. Рассказы. — Вильнюс: Гослитиздат, 1952.
- Светоч счастья. Повести и рассказы. — Вильнюс: Вага, 1964.
На эсперанта правіць
- Mi trafis. Panevėžys: Revo, 1994. 16 p.
Зноскі
- ↑ а б Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 1 студзеня 2015.
Літаратура правіць
- Lietuvių rašytojai. Bibliografinis žodynas: A—J. Vilnius: Vaga, 1979. С. 195—203.