Іван Фёдаравіч Вадкоўскі

Іван Фёдаравіч Вадкоўскі[1] (1790 — 1849) — палкоўнік, батальённы камандзір лейб-гвардыі Сямёнаўскага палка (1820)[1]; адзін з чатырох афіцэраў, асуджаных па справе аб паўстанні Сямёнаўскага палка  (руск.), брат дзекабрыстаў Фёдара Фёдаравіча і Аляксандра Фёдаравіча Вадкоўскіх  (руск.).

Іван Фёдаравіч Вадкоўскі
Дата нараджэння 1790(1790)
Дата смерці 1849(1849)
Бацька Fyodor Vadkovsky[d]
Маці Yekaterina Ivanovna Chernysheva[d]
Грамадзянства
Прыналежнасць Расійская імперыя
Званне палкоўнік
Камандаваў батальёнам
Бітвы/войны вайна 1812 года: Бітва пад Кульмам  (руск.)

Біяграфія правіць

Сям'я правіць

 
Граф Іван Рыгоравіч Чарнышоў з жонкай Ганнай Аляксандраўнай у асяроддзі дзяцей і ўнукаў: сын Рыгор Іванавіч (1761—1831) і абедзве дачкі — справа Ганна Іванаўна, а злева старэйшая дачка Кацярына з мужам Ф. Ф. Вадкоўскім і дзецьмі Іванам (у цэнтры) і Паўлам.
 
Парны партрэт Фёдара і Кацярыны Вадкоўскіх — бацькоў Івана Фёдаравіча

Старэйшы сын сапраўднага тайнага саветніка, камергера і сенатара Фёдара Фёдаравіча Вадкоўскага (1764—1806) і Кацярыны Іванаўны Вадкоўскай (нар. 1766) народжанай графіні Чарнышовай  (руск.).

 
Кацярына Фёдараўна Вадкоўская-Крыўцова, сястра Івана Фёдаравіча.

Сёстры Вадкоўскіх — Соф'я Фёдараўна Вадкоўская-Безабразава-Ціміразева і Кацярына Фёдараўна Вадкоўская-Крыўцова актыўна ўдзельнічалі ў лёсе братоў-дзекабрыстаў праз сваіх мужоў-губернатараў. Яны блізка сябравалі з А. С. Пушкіным, В. А. Жукоўскім. Пасаджаным бацькам на вяселлі Кацярыны быў гісторык М. М. Карамзін. А яе адзіная дачка — Соф'я Мікалаеўна Крыўцова стала жонкай Пампея Мікалаевіча Бацюшкава  (руск.), своднага брата паэта К. М. Бацюшкава.

Жонка — Елізавета Аляксандраўна Вадкоўская (народжаная Малчанава).

Дзеці:

  • Кацярына Вадкоўская (Дохтурава) (? — 1881, муж — Сяргей Іванавіч Дохтураў)
  • Варвара Вадкоўская (Каценіна) (1821—1863, муж А. А. Каценін  (руск.))
  • Фёдар Вадкоўскі (1824—1880, жонка Кацярына Васільеўна Цютчава).

Таксама апекаваў свайго непаўнагадовага пляменніка — сына рана памерлага брата Паўла.

Воінская служба правіць

Вызначаны ў лейб-гвардыі Сямёнаўскі полк у 1807 годзе. У 1812 — падпаручнік. Удзельнік вайны 1812 года і замежных паходаў. У ягонай палатцы начаваў паручнік Чычэрын  (руск.).

З успамінаў Чычэрына:

Бывайце спакой і сібарыцкае існаванне; стомлены, брудны, галаднаваты, без ложка, я ўсё-такі гатовы дабраслаўляць неба, абы поспехі нашы працягваліся. Цяпер у мяне няма нават палаткі. Сёння раніцай святлейшы (Кутузаў — заўв. Аўт.) У даволі ветлівых выразах папрасіў яе ў мяне, а я не так кепска выхаваны, каб адмовіць. І вось я перабраўся да Вадкоўскага, дзе вельмі нязручна; а ў маёй палатцы змяшчаецца лёс Еўропы.

Вызначыўся пад Кульмам  (руск.), прыняўшы камандаванне «гасударавай ротай» палка. З 1820 — камандзір 1-га батальёна Сямёнаўскага палка.

Паўстанне ў палку правіць

У красавіку 1820 вядомы сваім гуманным адносінах да падначаленых камандзір лейб-гвардыі Сямёнаўскага палка генерал-маёр Я. А. Пацёмкін  (руск.) быў зняты. Па рэкамендацыі Аракчэева новым камандзірам стаў Р. Я. Шварц  (руск.) з указаннем «падцягнуць полк». У палку, дзе раней былі адмененыя цялесныя пакаранні і прапаведавалася паважлівае стаўленне да ніжэйстаячых, стала ўкараняцца палачная дысцыпліна. З мая па кастрычнік 1820 г. было пакарана 44 салдата, яны атрымалі ў агульнай складанасці 14250 палачных удараў[2]. Шварц, на думку многіх, хто яго ведаў, быў вельмі неўраўнаважаным чалавекам і абражаў салдат і афіцэраў.

У маі 1820 Вадкоўскі, бачачы становішча, якое склалася ў палку, прыняў рашэнне сустрэцца з новым палкавым камандзірам «для прадстаўлення заўваг». Начальнік гвардзейскага штаба Бенкендорф, даведаўшыся пра гэта, выклікаў да сябе Вадкоўскага і звярнуў увагу на тое, што гэта не прынясе карысці, а толькі накліча на полк непрыемнасці, што варта дачакацца вяртання Аляксандра I (шэфа палка) з-за мяжы і звярнуцца асабіста да яго. Вадкоўскі, як і многія іншыя афіцэры-сямёнаўцы стаў шукаць магчымасці перайсці ў іншы полк.

Увечары 16 rастрычніка 1820 года 1-я рота («гасударава») 1-га батальёна, якім камандаваў Вадкоўскі, самавольна выйшла «на пераклічку» і вылучыла патрабаванне аб зняцці Шварца. Пасярэднікамі пры перамовах паміж салдатамі і камандаваннем выступалі капітан 1-й роты М. І. Кашкараў і Вадкоўскі (Шварц ухіліўся ад удзелу ў падзеях). Пасля безвыніковых перамоваў «гасударава рота» была зведзена ў Манеж, а потым адпраўлена ў Петрапаўлаўскую крэпасць. Даведаўшыся пра гэта узбунтаваліся яшчэ 3 роты першага батальёна. Вадкоўскі хадайнічаў перад камандаваннем аб вызваленні першай роты і атрымаў адмову. Тады з падчынення выйшаў увесь полк. У 4 гадзіны раніцы 18 кастрычніка каля 4 тысяч салдат сабралася на палкавым двары. Яны запатрабавалі альбо вызваліць 1-ю роту, альбо злучыць увесь полк у крэпасці. Камандаванне пагадзілася на другое. Пасля пакарання «завадатараў» з ліку салдат і расфарміравання палка па арміі 21 жніўня 1821 года быў выдадзены загад аб арышце М. І. Кашкарава, І. Ф. Вадкоўскага[1]. Аляксандр I быў упэўнены, што дзеянні салдат Сямёнаўскага палка накіроўваліся тайным таварыствам[3]:

Ніхто на свеце мяне не пераканае, што гэтае здарэнне было выдумана салдатамі або адбывалася адзіна, як паказваюць, ад жорсткага абыходжання з гэтымі палкоўніка Шварца. Ён быў заўсёды вядомы як добры і спраўны афіцэр і камандаваў з гонарам палком. З-за чаго ж зрабіцца яму варварам? Па маім перакананні тут крыюцца іншыя прычыны. Выкліканне, здаецца, было не ваеннае, бо ваенны ўмеў бы іх прымусіць ўзяцца за стрэльбу, чаго ніхто з іх не зрабіў, нават цесака не ўзяў… Прызнаюся, што я яго прыпісваю тайным таварыствам

У тым жа духу вялося і следства. Следчая камісія пад кіраўніцтвам А. Ф. Арлова  (руск.) працавала ў Віцебску. Вадкоўскі на допытах абвяргаў здагадкі аб падстраканні афіцэрамі салдат да бунту. Ён напісаў пра падзеі 1820 «апраўдальны артыкул», які перадала Аляксандру I сястра Вадкоўскага Соф'я Фёдараўна. Суд адбыўся 15 красавіка 1822 года, прысуд вынесены 22 красавіка. Вадкоўскі, Кашкараў і адстаўны палкоўнік Ермалаеў былі прысуджаныя да пазбаўлення чыноў, маёмасці і смяротнага пакарання[1]. Аўдытарыянскі дэпартамент (кіраванне ваенна-судовай часткай у рускай арміі) скончыў разгляд да жніўня 1822, знізіў пакаранне і перадаў справу імператару Аляксандру, які так і не вынес рашэнне па ёй. Да 1826 года знаходзіўся ў Віцебскай турме[1].

Толькі ў студзені 1826 года справу з аўдытарыяту запатрабаваў Мікалай I. 27 лютага 1827 года Мікалай загадаў адправіць Вадкоўскага ў тым жа чыне ў Каўказскі корпус папярэдне «вытрымаўшы ў крэпасці» два з паловай гады. У маі 1827 Вадкоўскі дамогся адстаўкі. Па дакладу генерала Патапава вялікаму князю Канстанціну  (руск.) Вадкоўскі «не змяніў свайго шкоднага ладу думак» і стараннасці ў службе не аказваў.

Пасля адстаўкі Вадкоўскі жыў у сваім маёнтку Пятроўскае Арлоўскай губерні пад негалосным паліцэйскім наглядам.

Зноскі

  1. а б в г д Вадковские: Иван Фёдорович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 98. — 737 с.
  2. Фёдоров В. А. Солдатское движение в годы декабристов. 1816—1825 гг. М., 1963, с.92
  3. Из письма к Аракчееву 2 ноября 1820 г. («Русский архив», 1870, № 1, с.63)

Літаратура правіць

  • Вадковский И. Ф. Записки полковника Вадковского. 1820—1821. (Оправдательная статья)//Русская старина, 1873.— Т.7.— № 5.— с. 303—314.
  • Мемуары декабристов. — М.: Издательство МГУ, 1981, с. 323—324.
  • В. Дорофеев, «Елецкие декабристы», газета «Красное знамя», 2 декабря 1982 года,
  • В. Дорофеев, «Бунтарский род», газета «Орловская правда», 14 декабря 1982 года,
  • В. Дорофеев, «Умышлял на цареубийство», еженедельник «Литературная Россия», 5 сентября 1986 года.
  • Владлен Дорофеев, книга «Лекарство от одиночества», повесть «Бунтарский род», Москва, 2005 г., ISBN 5-7949-0136-5
  • Мельнікаў, М. Ф. Вадкоўскія / М. Ф. Мельнікаў // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0. — С. 179.

Спасылкі правіць