Вікіпедыя

Ірландская мова

кельцкая мова ірландцаў

Ірландская мова (ірл.: An Ghaeilge) — нацыянальная мова ірландцаў, нацыянальная і першая дзяржаўная мова Рэспублікі Ірландыя (разам з англійскай), мова нацыянальнай меншасці ў Паўночнай Ірландыі (разам ольстэрскай шатландскай) і адна з 23 афіцыйных моваў ЕС. Ірландская мова ўваходзіць у гайдэльскую падгрупу кельцкай групы індаеўрапейскай сям'і.

Удзельная вага людзей, якія размаўлялі на ірландскай мове на тэрыторыі Рэспублікі Ірландыі і Паўночнай Ірландыі па стане на 2011 г.

На ірландскай мове размаўляюць каля 130 тыс. чалавек, і каля 1,77 млн. валодаюць ёю як другой мовай. Насельніцтва Ірландыі складае 4 593 100 чалавек.

Гісторыя правіць

Асноўны артыкул: Гісторыя ірландскай мовы
Асноўны артыкул: Dictionary of the Irish Language

Гісторыя ірландскай мовы пачалася з прыбыцця кельцкамоўнага насельніцтва ў Ірландыю. Дакладнай даты, калі гэта здарылася, няма. Паводле розных ацэнак, кельты трапілі на востраў паміж 2000 і апошнімі стагоддзямі да н.э.

Гэтак званы «прымітыўны» (альбо яшчэ таксама «архаічны»,[1] ірл.: Gaeilge Ársa) перыяд развіцця з'яўляецца найстарэйшай вядомай формай ірландскае мовы. Вядомыя толькі фрагменты, галоўным чынам, уласныя імёны, якія былі напісаныя на каменні агамічным пісьмом. У 5 стагоддзі мова развілася ў стараірландскую, прыклады якой дайшлі да нас у значных пісьмовых крыніцах, упершыню з'явіўшыся ў лацінскіх манускрыптах у выглядзе нататак і глос. У 10 стагоддзі пачаўся сярэднеірландскі перыяд развіцця, для якога характэрны запазычанні з старанарвежскай пад уплывам войн з вікінгамі. У 12 стагоддзі пачынаецца распад сярэднеірландскай мовы на раннюю сучасную ірландскую, класічную шатландскую гэльскую і мэнскую.

Пагроза існаванню ірландскай мовы з'явілася пасля пачатку ўварвання нарманаў у Ірландыю у 11 стагоддзі, але найбольш сур'ёзнымі ўдарамі па ёй сталі палітычная і рэлігійная нестабільнасць 17 ст., Вялікі голад 1845 - 1849, які прывёў да смерці мільёна носьбітаў мовы з ліку найбольш бедных сямей і эміграцыі яшчэ мільёна, і забарона ўжывання ірландскай у школах, якая дзейнічала да 1871.

Рух за аднаўленне пачаўся ў Белфасце ў пачатку 19 ст. з дзейнасці Уільяма Нільсана і Роберта МакАдама, але буйным ён стаў толькі пасля стварэння у 1893 Гэльскай лігі (Conradh na Gaeilge).

Сучасны стан правіць

Дыялекты правіць

Конахтскі правіць

Манстэрскі правіць

Ольстэрскі правіць

Лэнстэрскі правіць

Усходнія, ленстэрскія дыялекты вымерлі ў 20 стагоддзі, але ірландскай камісіяй па фальклоры было зроблена шмат запісаў гэтага дыялекту.

Кароткі размоўнік правіць

Ірландская мова Беларуская мова
Dia duit Прывітанне
Slán Да пабачэння
Comhghairdeas Віншую
Beir bua Найлепшыя пажаданні
Go raibh maith agat Дзякуй
Cén t-ainm atá ort? Як тваё імя?
Mikalaj is ainm dom Мяне завуць Мікалай
Is as Bhealarúis dom Я з Беларусі
Tá mé i ngrá leat Я цябе кахаю
Tá brón orm Прабачце

Глядзіце таксама правіць

Цікавыя факты правіць

  • Ірландская — адзіная мова кельцкай групы, якая мае афіцыйны статус ў Еўрасаюзе.

Крыніцы правіць

  1. ↑ Koch, John T. (2006). Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. pp. 986–1390. ISBN 978-1-85109-440-0.

Спасылкі правіць

Галоўныя правіць

Граматыка і вымаўленне правіць

Слоўнікі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Ірландская_мова&oldid=4628647"