Адоеўскае княства

Адоеўскае княства — феадальная дзяржава ва Усходняй Еўропе. Утварылася ў сувязі з пераносам у 1375 князем Раманам Сямёнавічам сталіцы Навасільскага княства ў г. Адоеў на правым беразе р. Упа (прыток Акі). Пасля перамогі вяліка князя ВКЛ Альгерда ў бітве каля Сініх Вод 1362 г. Адоеўскае княства, як і іншыя Вярхоўскія княствы, трапіла пад уплыў ВКЛ. У 1-й палове XV ст. актыўная палітыка вялікага князя ВКЛ Вітаўта ў напрамку вярхоўяў Акі не закранула ўладанняў адоеўскіх князёў, якія, адпаведна з маскоўска-разанскай дамовай 1402 г., знаходзіліся «на баку» вялікага князя маскоўскага. У вайну Маскоўскай дзяржавы з Вялікім княствам Літоўскім 1406—08 гг. у 1407 г. Адоеў захоплены і спалены літвінамі; на тэрыторыі Адоеўскага княства заснавана намесніцтва з цэнтрам у г. Мцэнск. Пасля 1408 г. адоеўскі князь паранейшаму служыў Маскве. У 1422 г. вялікі князь ВКЛ Вітаўт вызваліў князя Ю. Р. Адоеўскага, якога татары трымалі ў аблозе ў Адоеве. У 1427 г. князі навасільскага дому прызналі васальную залежнасць ад Вітаўта, які аднавіў антыардынскую палітыку ВКЛ. Дзякуючы свайму пагранічнаму становішчу Адоеўскае княства захавала пэўную самастойнасць у складзе ВКЛ. Адносіны з велікакняжацкай уладай рэгуляваліся дагаворамі, за князямі захоўвалася права «ад’язджаць» ад вялікага князя ВКЛ са сваімі ўладаннямі. Вядомы дагаворы 1442 г. і 1459 г. У 1473 г. на маскоўскую службу перайшоў С. Ю. Адоеўскі, але яго неўзабаве забілі. 10 красавіка 1483 г. быў адноўлены дагавор вялікага князя ВКЛ Казіміра з адоеўскімі і іншымі князямі. У 1487 г. пачалася вайна паміж ВКЛ і Вялікім княствам Маскоўскім, у якой найбольш актыўнымі прыхільнікамі Масквы выступілі адоеўскія князі. У выніку дагавора 1494 г. Казімір быў вымушаны адмовіцца ад вярхоўнай улады над адоеўскімі і некаторымі іншымі князямі, уладанні якіх зрабіліся часткай Вялікага княства Маскоўскага.

Літаратура

• Цемушаў В. Адоеўскае княства // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 206. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
  • Kuczyński S.M. Ziemie czernihowsko-siewierskie pod rządami Litwy. – Warszawa, 1936. - (Prace Ukraińskiego institutu naukowego. Tom 33).
  • Базилевич К.В. Внешняя политика Русского централизованного государства. Вторая половина XV в. – 2-е издание. – М., 2001.
  • Духовные и договорные грамоты великих и удельных князей XIV – XVI вв. / Академия наук СССР, Институт истории; Подготовил к печати Л.В.Черепнин; Ответственный редактор С.В.Бахрушин. – М. – Л.: Издательство АН СССР, 1950. – 587 с.
  • Кром, М.М. Меж Русью и Литвой: Западнорусские земли в системе русско-литовских отношений конца XV – первой трети XVI вв. / М.М.Кром; Российский государственный архив древних актов. – М.: Археографический центр, 1995. – 292, [3] с. – (Исследования по русской истории, Выпуск 4).
  • Любавский, М. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания Первого Литовского Статута: Исторические очерки / Матвей Любавский. – [М., 1892].
  • Любавский М.К. Образование основной государственной территории великорусской народности. Часть 1. Заселение и объединение центра. – Л., 1929.
  • Шеков, А.В. Верховские княжества: (Краткий очерк политической истории XIII – середины XVI вв.) / А.В.Шеков. – Тула, 1993. – 93 с.: рис., табл. – (Труды Тульской археологической экспедиции, Выпуск 1).