Алека Канстанцінаў

Алека Канстанцінаў
Алека Канстанцінаў
	балг.: Алеко Константинов
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	Алека Іваніцаў Канстанцінаў
Псеўданімы	Шчаслівец, Башыбузук, Беню Накаў, Яўстафій Хаджыбалканскі, Член клуба Маральнага ўплыву, Вялікі
Дата нараджэння	1 (13) студзеня 1863 ці 1 студзеня 1863
Месца нараджэння	Свіштаў, Асманская імперыя;
Дата смерці	11 (23) мая 1897 (34 гады) ці 24 мая 1897 (34 гады)
Месца смерці	Радзілава[d], Княства Балгарыя;
Пахаванне	Цэнтральныя могілкі Сафіі[d];
Грамадзянства	Балгарыя;
Альма-матар	Адэскі нацыянальны ўніверсітэт імя І. І. Мечнікава; Aprilov National High School[d];
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	перакладчык, адвакат, журналіст, суддзя, пісьменнік, празаік, паэт, юрыст
Гады творчасці	1880—1897
Мова твораў	балгарская мова
Дэбют	Люстэрка
Грамадская дзейнасць
Партыя	Democratic Party[d];
Член у	Bulgarian Tourist Union[d]; Supreme Macedonian-Adrianople Committee[d];
Подпіс
	Творы ў Вікікрыніцах
	Медыяфайлы на Вікісховішчы
	Цытаты ў Вікіцытатніку

Алека Іваніцаў Канстанцінаў (1 студзеня 1863^[3], Свіштоў — 11 мая 1897^[3], Радзілава (руск.) (бел.) — балгарскі празаік, паэт, журналіст, юрыст і грамадскі дзеяч.

Біяграфія правіць

Помнік Алека Канстанцінава ў Свіштове скульптара Ж. Спірыдонава (руск.) (бел.. 1927 г.

Бацька Алека Канстанцінава быў значны свіштаўскі гандляр Іваніца Хаджыканстанцінаў, а па лініі маці ён паходзіў з вядомага відзінскага роду Шышманавых. Пачатковую адукацыю атрымаў з дапамогай прыватных настаўнікаў Эмануіла Васкідавіча і Янка Мустакова. У 1872—1874 гадах вучыўся ў свіштаўскім вучылішчы, а ў 1874—1877 — у Апрылаўскай гімназіі ў Габраве. У 1877 годзе служыў пісарам у канцылярыі свіштаўскага губернатара Марка Балабанава. Потым паехаў у Мікалаеў, дзе ў 1881 годзе скончыў Паўднёваславянскі пансіён (руск.) (бел. Ф. М. Мінкова (руск.) (бел.. У 1885 годзе скончыў юрыдычны факультэт Наварасійскага ўніверсітэта. Яшчэ падчас знаходжання ў Паўднёваславянскім пансіёне з'явіліся першыя друкаваныя творы Канстанцінава — вершы «Люстэрка» (1880) і «За што?» (1881), адасланыя ім ў Балгарыю і надрукаваныя ў газетах «Целокупна България» і «Свободна България». У іх ён не хаваў сваіх адносін да палітычнай сітуацыі ў Балгарыі і указваў на сацыяльныя заганы. Рэакцыяй на пэўныя палітычныя падзеі з'явілася напісаная ў Адэсе паэма «Песня аб Слабод-Міджары і Пламен-Тэне» (1883).

Пасля вяртання ў Балгарыю, працаваў суддзёй (1885—1886) і пракурорам (1886) Сафійскага акруговага суда, памошнікам пракурора (1886—1888) і суддзёй (1890—1892) Сафійскага апеляцыйнага суда. Двойчы быў звольнены па палітычным матывам. З 1892 года займаўся прыватнай адвакацкай практыкай.

У 1896 годзе служыў юрысконсультам Сафійскага гарадскога кіравання. У гэтым жа годзе абараніў дысертацыю на тэму «Права на памілаванне згодна з новым Крымінальным кодэксам» і стаў выкладаць крымінальнае і грамдзянскае права на юрыдычным факультэце Сафійскага ўніверсітэта. Наведваў Сусветную выстаўку ў Парыжы (1889), Юбілейную міжнародную выстаўку ў Празе (1891) і Калумбаўскую выстаўку ў Чыкага (1893).

Пад уражаннем яго апавяданняў аб Чыкага сябры пераканалі Канстанцінава напісаць аб сваім падарожжы. У тым жа годзе была напісаная кніга «Да Чыкага і назад», у наступным годзе надрукаваная асобным выданнем. «Да Чыкага і назад» стала першай нацыянальнай кнігай аб падарожжы за межы Балгарыі, якая адлюстравала пры гэтым аўтарскія адносіны да балгарскай і замежнай рэчаіснасці і прынесла Канстанцінаву вядомасць.

Пазней Канстанцінаў праслаўляў прыгажосць і веліч балгарскай прыроды ў дарожных нататках «Неверагодна, але факт...», «У балгарскай Швейцарыі» і іншых. Нататкі нясуць у сябе рысы як фельетона, так і рэпартажа, востра крытыкуюць бытавыя непарадкі і грамадскія праблемы, — пры гэтым заклікаюць да яднання нацыі і выхавання нацыянальнай годнасці.

Самым вядомым творам Канстанцінава стала кніга «Бай Ганю (руск.) (бел.» з падзагалоўкам «Неверагодныя апавяданні аб адным сучасным балгарыне». Па сутнасці, гэта невялікія гумарыстычныя апавяданні, але пабудаваныя такім чынам, што кожнае з апавяданняў, напісаных у форме анекдота, раскрывае адну з рыс галоўнага героя бай Ганю: ягоную неадукаванасць, самазадаволенасць, імкненне да нажывы. У другой жа частцы кнігі, «Бай Ганю вяртаецца з Еўропы», пераважае вострая палітычная саціра. Вышаўшы асобным выданнем у 1895 годзе, кніга мела велізарны поспех. Да гэтага часу яна з'яўляецца адной з самых папулярных у балгарскай літаратуры, а імя бай Ганю стала нарыцальным.

Таксама вядомы як фельетаніст. Яшчэ падчас навучання ў Мікалаеве, Канстанцінаў пісаў гумарыстычныя фельетоны аб бягучых падзеях, а да канца свайго жыцця ён стварыў каля 40 фельетонаў, асноўнымі тэмаміякіх былі парушэнні выбарчага права, паводіны міністраў, дэпутатаў і манарха, набалелыя грамадскія праблемы.

Пераклаў творы А. С. Пушкіна («Бахчысарайскі фантан», «Палтава», «Цыганы»), М. А. Някрасава («Рускія жанчыны», «Чыгунка»), Мальера («Тарцюф»), Ф. Копе (руск.) (бел. («Ойча наш»)і іншых. Творы самога Канстанцінава былі перакладзены амаль на 30 моў. Першыя пераклады з'явіліся ў XIXстагоддзі (эстонская, руская, сербская) і пачатку XX стагоддзя (нямецкая, польская, французская, чэшская і іншыя мовы).

Часцей за ўсё пісаў пад псеўданімам «Шчаслівец». Іншыя яго псеўданімы — «Башыбузук», «Беню Накаў», «Яўстафій Хаджыбалканскі», «Член клуба Маральнага ўплыва», і «Вялікі».

Помнік Канстанцінаву на Чэрні-Врыхе

Вёў актыўную грамадскую дзейнасць. З'яўляўся школьным папячыцелем, членам Вярхоўнага македонска-охрыдскага камітэта, папячыцельскага савета таварыства «Славянская бяседа», Балгарскага саюза народнай адукацыі, Камісіі па падтрымцы нацыянальнай прамысловасці, Саюза падтрымкі мастацтва, Музыкальнага таварыства і Тэатральнага камітэта. Па яго ініцыятыве быў створаны Балгарскі саюз турыстаў (руск.) (бел. (пад'ём на гару Чэрні-Врых 27 жніўня 1895 года лічыцца датай нараджэння арганізаванага турызма ў Балгарыі.

Яшчэ падчас вучобы, Канстанцінаў стаў прыхільнікам Петка Каравелава (руск.) (бел., супрацоўнічаў у яго часопісе «Библиотека „Свети Климент“». Пазней уступіў ва ўзначаленую Каравелавым Дэмакратычную партыю (руск.) (бел., удзельнічаў у распрацоўцы яе праграмы, і з моманта стварэння партыйнага органа «Знаме» (1894) друкаваў у ім фельетоны, дарожныя нататкі, рэпартажы і артыкулы.

Канстанцінаў быў забіты падчас няўдачнага пакушэння на свайго аднапартыйца Міхаіла Такева. Пакушэнне было здзейснена з засады на дарозе каля вёскі Радзілава. Згодна з меркаваннем Такева, прычынай пакушэння сталі мелкія палітычныя сваркі па асабістым матывам паміж жыхарамі Радзілава і Пазарджыка.