Аляксей Мікалаевіч Душкін
Аляксей Мікалаевіч Ду́шкін (24 снежня 1903 (6 студзеня 1904) — 1 кастрычніка 1977) — савецкі архітэктар і горадабудаўнік. Член-карэспандэнт Акадэміі архітэктуры СССР (1950). Лаўрэат трох Сталінскіх прэмій другой ступені (1941, 1946, 1949).
| Аляксей Мікалаевіч Душкін | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Дата нараджэння | 24 снежня 1903 (6 студзеня 1904)[1] | |||||
| Месца нараджэння |
|
|||||
| Дата смерці | 1 кастрычніка 1977[2] (73 гады) | |||||
| Месца смерці | ||||||
| Месца пахавання | ||||||
| Грамадзянства | ||||||
| Альма-матар | ||||||
| Працы і дасягненні | ||||||
| Месца працы | ||||||
| Партыя | ||||||
| Працаваў у гарадах | Масква, Сочы, Сімферопаль і Дніпро | |||||
| Архітэктурны стыль | канструктывізм, ар-дэко, «сталінская неакласіка» | |||||
| Найважнейшыя пабудовы | Станцыі метро «Палац Саветаў», «Маякоўская», «Плошча Рэвалюцыі», «Завод імя Сталіна», «Новаслабодская», Цэнтральны Дзіцячы свет, Гмах на плошчы Красных Варот | |||||
| Горадабудаўнічыя праекты | Генеральны план Горліўкі, Краматорска | |||||
| Уплыў | Alexei Beketov[d] | |||||
| Прэміі |
|
|||||
| Узнагароды |
|
|||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | ||||||
Біяграфія правіць
Нарадзіўся 24 снежня 1903 года ў сяле Аляксандраўка Харкаўскай губерні. Маці — Надзея Уладзіміраўна Фіхтэр; па бацькаўскай лініі — напалову немка швейцарскага паходжання, напалову францужанка; па лініі маці — данская кураная казачка. Бацька — Мікалай Аляксеевіч Душкін, навуковец-глебазнавец, аграном, ганаровы грамадзянін Волагды. Працаваў кіраўнікам маёнткаў і эканомій сем’яў Харытоненка і Кёніг — найбуйнейшых прамыслоўцаў, мецэнатаў і калекцыянераў (у Курскай і Харкаўскай губернях, у вобласці Войска Данскога). Атрымаў разам са старэйшымі братамі хатную адукацыю, паступіў у рэальнае вучылішча ў Харкаве, дзе вучыўся да 1919 г.[3]
Па патрабаванні бацькі паступіў у Харкаўскі меліярацыйны інстытут; у 1923 годзе перавёўся на другі курс хімічнага факультэта Харкаўскага тэхналагічнага інстытута ў Харкаве[4], дзе правучыўся два гады (з 1923 па 1925). Пасля смерці бацькі ў 1925 г. рэзка змяніў спецыяльнасць і перавёўся на інжынерна-будаўнічы факультэт таго ж інстытута з паніжэннем на курс і даздачай многіх прадметаў. Дамогся залічэння ў клас акадэміка архітэктуры Аляксея Мікалаевіча Бекетава, аднаго з найбуйнейшых архітэктараў поўдня Расіі і Украіны. У 1930 г. завяршыў вучобу (інжынерна-архітэктурны аддзел факультэта), абараніўшы дыплом «Камбінат друкароў». Дыплом аб вышэйшай адукацыі не атрымаў (з-за запазычанасці па ўкраінскай мове; быў выдадзены, калі Душкін ужо быў вядомым архітэктарам). Накіраваны на працу ў Діпрагар у Харкаве[3][5][6].
На працягу жыцця Аляксей Мікалаевіч працаваў ва ўсіх абласцях архітэктуры, спецыяліст у вобласці транспартнага будаўніцтва. Пачатак творчай дзейнасці звязаны з канструктывізмам, зведаў творчы ўплыў братоў Вясніных[6]. У 1933—1939 гг. аўтар-архітэктар у 3-й майстэрні Массавета акадэміка І. А. Фаміна; у гэты перыяд стаў працаваць на аснове пераасэнсавання гістарычнай спадчыны, у тым ліку, у стылістыцы ар-дэко. Удзельнічаў у праектаванні «сацгарадоў» Данбаса (1930—1932; Новая Горліўка, Новы Краматорск, часткова рэалізаваны), Аўтадарожнага інстытута ў Харкаве (1932—1934, сум. з Э. Л. Гамзэ, ажыццёўлены). Браў удзел у шматлікіх архітэктурных конкурсах: Палаца Саветаў (1931—1932, сум. з Я. М. Додзіцам, I прэмія; далей па ўсіх этапах праектавання ў аўтарскіх групах); Палаца Радыё (I прэмія, 1933) і Інстытута Маркса-Энгельса-Леніна (ІМЭЛ, 1933), абодва сумесна з А. Р. Мардвінавым, К. І. Саламонавым; Акадэмічнага кінатэатра (1936) у Маскве і інш.[6]
А. М. Душкін зрабіў наватарскі ўнёсак у метрабудаванне, стварыўшы канцэпцыю безаконнай падземнай прасторы і стаўшы фактычна стваральнікам новага кірунку ў архітэктуры — падземнай урбаністыкі; працаваў у гэтай вобласці ў 1934—1967 гг., у тым ліку знаходзячыся на пасадзе галоўнага архітэктара інстытута «Метрадіпратранс». Ён выхаваў некалькі пакаленняў паслядоўнікаў. Сярод найважнейшых прынцыпаў, распрацаваных Душкіным пры праектаванні станцый метро, варта назваць наступныя: 1) выразнае выяўленне канструкцыйнай асновы, адсутнасць баластных мас і аб’ёмаў; 2) святло як галоўны сродак стварэння архітэктурнага вобраза; 3) адзінства канструкцый і дэкору; 4) адзінства тэматычных выяўленчых сродкаў з архітэктурай; 5) трывалыя падлогі.
Аўтар шэрагу станцый Маскоўскага метрапалітэна — «Палац Саветаў» (цяпер «Крапоткінская», сумесна з Я. Р. Ліхтэнбергам, 1935), «Плошча Рэвалюцыі» (1938, скульптар М. Г. Манізер), «Маякоўская» (1938, маст. А. А. Дайнека), «Завод імя Сталіна» (цяпер «Аўтазаводская», 1943, скульптар І. С. Яфімаў, маст. В. Ф. Бардзічэнка, Ф. К. Лехт, Б. У. Пакроўскі), «Новаслабодская» (1952, сумесна з А. Ф. Стралковым, маст. П. Д. Корын).
Праект станцыі «Маякоўская» ў 1939 годзе атрымаў Гран-пры на Сусветнай выстаўцы ў Нью-Ёрку. Падчас праведзенага ў 2009 г. апытання масквічоў гэта станцыя ўзначаліла рэйтынг самых прыгожых станцый — яе назвалі лепшай 25 % апытаных (цікава, што другое месца заняла «Новаслабодская» — 10 % галасоў, а на трэцім апынулася «Плошча Рэвалюцыі» — 9 % галасоў)[7][8].
Сярод іншых твораў А. М. Душкіна — чыгуначныя вакзалы ў Днепрапятроўску (1951), Сімферопалі (1951), Сочы (1952), у Бранску (1952) і Еўпаторыі (1953). Ён стварыў буйныя горадабудаўнічыя ансамблі ў Маскве — з вышынным будынкам Міністэрства транспартнага будаўніцтва на плошчы Красных Варот (1947—1953) (з Б. С. Мезенцавым) і ўнівермагам «Дзіцячы свет» на Лубянскай плошчы (1953—1957).
Галоўны архітэктар Метрапраекта і Метрабуда (1941—1943), а таксама Цэнтральнай архітэктурнай майстэрні Наркамата (потым Міністэрства) шляхоў зносін СССР (з 1943 года). У 1947—1974 гады выкладаў у Маскоўскім архітэктурным інстытуце.
А. М. Душкін сканаў 1 кастрычніка 1977 года. Пахаваны на Армянскіх могілках у Маскве[9].
Узнагароды і прэміі правіць
- Сталінская прэмія другой ступені (1941) — за архітэктуру станцыі «Палац Саветаў» Маскоўскага метрапалітэна імя Л. М. Кагановіча
- Сталінская прэмія другой ступені (1946) — за архітэктуру станцыі «Завод імя Сталіна» Маскоўскага метрапалітэна імя Л. М. Кагановіча
- Сталінская прэмія другой ступені (1949) — за архітэктурны праект вышыннага будынка Міністэрства транспартнага будаўніцтва ў Красных Варот
- ордэн Леніна
- два ордэны Працоўнага Чырвонага Сцяга
- медалі
Сям’я правіць
Унучка — архітэктар, прафесар МАРХІ Н. А. Душкіна. Унук — мастак А. Д. Душкін.
Гл. таксама правіць
Зноскі
- ↑ Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Ikonnikov A. V. Oleksi (Mykhaylovych) Dushkyn // Dushkyn, Oleksi (Mykhaylovych) // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T024268
- ↑ а б Жизнь архитектора Душкина. 1904—1977. Книга воспоминаний. Публикация, сост. и науч. ред. Н. О. Душкиной. М., Издательство «А-Фонд», 2004. — 381 с.
- ↑ Популярная художественная энциклопедия: Архитектура, Живопись. Скульптура, Графика, Декоративное искусство / Гл. ред В. М. Полевой; Ред. кол.: В. Ф. Маркузон, Д. В. Сарабьянов, В. Д. Синюков. — М.: «Советская Энциклопедия». Книга 1 А-М., 1986. — 447 с.
- ↑ Алексей Николаевич Душкин. Архитектура 1930—1950-х годов. Каталог выставки. Архитектурные проекты, документы, живопись, графика. Автор-сост. и науч. ред. Н. О. Душкина. — М., «Издательство А-Фонд», 2004. — 366 с.
- ↑ а б в Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 9. Динамика атмосферы — железнодорожный узел. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2007. — 767 с.
- ↑ Джанджугазова Е. А. Московское метро: путешествие во времени и пространстве // Современные проблемы сервиса и туризма. — 2010. — № 1. — С. 65—72.
- ↑ Ström, Marianne. Metro-Art in the Metro-Polis. — Paris: Art Creation Realisation, 1994. — 239 p. — ISBN 2-86770-068-X. — P. 96.
- ↑ Армянскія могілкі Архівавана 20 красавіка 2016. (Праверана 13 лістапада 2009)
Літаратура правіць
- Аболина Р. Архитектор Алексей Душкин в пространстве и времени // Пути и перепутья. Материалы и исследования по отечественному искусству XX века. М., 1995. С. 71—87.
- Алексей Николаевич Душкин. Архитектура 1930—1950-х годов. Каталог выставки. Архитектурные проекты, документы, живопись, графика. Автор-сост. и науч. ред. Н. О. Душкина. М., «Издательство А-Фонд», 2004. — 366 с., ил.
- Жизнь архитектора Душкина. 1904—1977. Книга воспоминаний. Публикация, сост. и науч. ред. Н. О. Душкиной. М., Издательство «А-Фонд», 2004. — 381 с., ил.
- Маковская Н. О. А. Н. Душкин — архитектор метростроя // Художник и город. М., 1988. С. 120—143
- Махаев В. Б. Монументальная архитектура Алексея Душкина. / Строительство, архитектура, дизайн. 2007, № 1.
- Москва. Энциклопедия. М., 1998. С. 274
- Самин Д. К. Алексей Николаевич Душкин (1904—1977) // Самин Д. К. Сто великих архитекторов. М.,2000. С. 523—527
- Татаржинская Я. В. Основоположник советского подземного зодчества // Метрострой. 1973, № 5. С.28-29
- Татаржинская Я. В. Жизнь в творческом поиске // Строительство и архитектура Москвы. 1975, № 9. С. 23-27
- Толстая И. А. А. Душкин (1904—1977) // Зодчие Москвы. XX век. М., 1988. С. 306—311
- Е. Мельников Алексей Николаевич Душкин // Архитектура СССР. — 1974. — № 7. — С. 26—31.
- Митці України: Енциклопедичний довідник / Упорядники: М. Г. Лабінський, В. С. Мурза. За редакцією А. В. Кудрицького. — К.: «Українська енциклопедія» ім. М. П. Бажана, 1992. — С. 232. — ISBN 5-88500-042-5.
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Аляксей Мікалаевіч Душкін- А. Душкин, архитектор: Моё архитектурное кредо.(недаступная спасылка). Альбом «Архитектура московского метро» (18 красавіка 1988). — Беседа корреспондента журнала «Метрострой» С. Пономаренко с лауреатом Государственных премий профессором А. H. Душкиным. «Метрострой», 1973, N. 5, с.29. Архівавана з першакрыніцы 22 мая 2001. Праверана 1 лістапада 2007.
- Алексей Николаевич Душкин. Архитектура 1930—1950-х годов(недаступная спасылка). www.museum.ru (18 красавіка 2004). — Статья о выставке, посвящённой А.Н. Душкину. Архівавана з першакрыніцы 14 красавіка 2013. Праверана 1 лістапада 2007.
