Аляксей V Дука
Аляксей V Дука Мурзуфл (грэч. Αλέξιος Ε' Δούκας Μούρτζουφλος; памёр у снежні 1205) — візантыйскі імператар з 5 лютага па 12 красавіка 1204 года.
| Аляксей V Дука | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| грэч. Αλέξιος Ε' Δούκας Μούρτζουφλος | |||||||
.png) Партрэт Аляксея V Дукі на мініяцюры з сярэдневяковага летапісу | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Аляксей IV | ||||||
| Пераемнік | Канстанцін XI Ласкарыс | ||||||
| Нараджэнне |
1140 |
||||||
| Смерць |
снежань 1204 ці 1204 |
||||||
| Месца пахавання | |||||||
| Род | Дукі | ||||||
| Жонка | Еўдакія Ангеліна Камніна[d][1] | ||||||
| Веравызнанне | Канстанцінопальская праваслаўная царква | ||||||
| Дзейнасць | суверэн | ||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Аляксей быў абвешчаны імператарам пасля падзення кіруючай дынастыі Ангелаў, але неўзабаве ён прайграў вайну крыжакам, якія заснавалі ў разгромленым Канстанцінопалі Лацінскую імперыю.
Біяграфія правіць
Жыццё да прыходу да ўлады правіць
Аляксей паходзіў са знатнай візантыйскай сям’і Дукаў і быў сваяком кіруючай дынастыі Анёлаў праз дачку імператара Аляксея III Еўдакію Ангеліну Камніну[2]. Насіў мянушку «Мурзуфл» (грэч. Μούρτζουφλος — «насуплены»), якая яму была дадзена за густыя бровы, якія зрасталіся на пераноссі[3]. Да часу Чацвёртага крыжовага паходу ён дасягнуў высокай прыдворнай пасады протавестыярыя, якая давала яму права неабмежаванага доступу ў імператарскія пакоі[4].
Кіраванне і смерць правіць
Пасля звяржэння імператара Ісака II Ангела і ўзыходжання на прастол Аляксея III, сыну Ісака Аляксею IV удалося бегчы на караблі ў Італію[2]. З Італіі ён адправіўся ў Германію да двара караля Філіпа Швабскага, жанатага з Ірынай, сястрой Аляксея IV[2]. Царэвіч папрасіў у Папы і ў Філіпа дапамогі, каб вярнуць візантыйскі прастол аслепленаму бацьку Ісаку[2]. Яму ўдалося накіраваць крыжакоў не ў Егіпет, а на Канстанцінопаль[2]. Крыжакі ў 1203 годзе захапілі горад і пасля звяржэння Аляксея III аднавілі на прастоле Ісака і зрабілі яго сына Аляксея суправіцелем[2]. Пасля гэтага крыжакі спыніліся каля Канстанцінопаля, чакаючы ад Ісака і Аляксея выплаты грошай[2].
Аднак Ангелы выплацілі толькі палову ўмоўленай сумы — 100 тысяч сярэбраных марак[5]. Была апустошана ўся імператарская казна[5]. Пасля гэтага Ісак паспрабаваў абкласці жыхароў Канстанцінопаля экстраардынарным падаткам, але гэта выклікала іх супраціўленне[5]. У выніку абвастрыліся адносіны паміж імператарамі і крыжакамі, але Аляксей IV Ангел не вырашыўся выступіць супраць іх, як таго патрабавалі жыхары сталіцы[5].
Гэта быў чалавек хітры і ў той жа час вельмі саманадзейны, які лічыў усю ўрадавую мудрасць у скрытнасці і разлічваў пры дапамозе яе да здзіўлення ўсіх раптам стаць з часам, у стагоддзях аддаленай будучыні, дабрадзеем сваёй айчыны, у сілу таго правіла, што, як ён гаварыў, валадару варта дзейнічаць не неабдумана і безразлікова, але абачліва і павольна. Такога складу думак ён трымаўся як па сваім уласным перакананні, мяркуючы, што ён сам ведае ўсё, што трэба, і што яго аднаго хопіць на ўсе справы, а таксама па саветах свайго прывіднага паплечніка, цесця свайго Філакалія[6].
25 студзеня 1204 года сінкліт, які сабраўся ў Сафійскім саборы, скінуў Аляксея IV, які абапіраўся на падтрымку крыжакоў, але няздольнага заплаціць наймітам. Пачалося супрацьстаянне паміж насельніцтвам і крыжакамі, флот якіх стаяў пад сценамі горада. Аляксей IV хацеў выратаваць уласную ўладу, упусціўшы рыцараў непасрэдна ўнутр Канстанцінопаля, і даручыў місію перагаворшчыка Мурзуфлу. Мурзуфл, пачаўшы самастойную гульню, абвясціў гвардыі пра здрадлівыя планы імператара, арганізаваў яе непадпарадкаванне Аляксею IV, а калі той звярнуўся да Мурзуфла за абаронай — зманам кінуў у падзямелле. Аляксей IV і яго бацька Ісак II Ангел былі забіты ў няволі ўжо пасля ўзыходжання Мурзуфла на трон.
28 студзеня сход жыхароў абвясціў імператарам Мікалая Канава, але знаць адмовілася прызнаваць яго; у час перамоў Мурзуфл арыштаваў Мікалая і 5 лютага прыняў імператарскі сан. Аляксей Мурзуфл, лічачы сябе ў сілах даць адпор крыжакам, увёў новыя падаткі на ўтрыманне войска і «прапанаваў» рыцарам пайсці са мірам. Атрымаўшы адмову, ён арганізаваў напады на атрады Генрыха Фландрскага, аднак наёмнае войска візантыйцаў прайграла бітву і страціла паладыум — старажытны сцяг Візантыі. Няўдалымі апынуліся і спробы візантыйцаў спаліць непрыяцельскі флот.
Разумеючы слабасць грэкаў, Энрыка Дандала і яго войска пайшлі на штурм супраць колькасна перавышаючага праціўніка. 9 красавіка 1204 года марскі дэсант заняў першую лінію крапасных умацаванняў. Увечар 12 красавіка Аляксей V бег з горада. Сталічная знаць у ноч на 13 красавіка абвясціла новым імператарам Канстанціна Ласкарыса, але ўжо нішто не магло выратаваць Канстанцінопаль і ў гэты ж дзень, сталіца Візантыі была канчатковая ўзята крыжакамі. Наёмная гвардыя склала зброю без бою. Горад быў разрабаваны, а 16 мая 1204 года на трон узышоў каталік Балдуін I Фландрскі. Мурзуфл, у пошуках саюзнікаў, звярнуўся да зрынутага ў 1203 годзе Аляксея III, але той асляпіў Мурзуфла, а ў 1205 годзе яго пакаралі смерцю крыжакі — за забойства Аляксея IV.
Зноскі правіць
- ↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
- ↑ а б в г д е ё Васільеў 2000.
- ↑ Дашкаў 1997.
- ↑ Норвіч 2011, с. 430.
- ↑ а б в г Сказкин 1967.
- ↑ Мікіта Ханіят. Гісторыя, якая пачынаецца з валадарання Іаана Камніна. Кніга 2. 1.
Крыніцы і літаратура правіць
Крыніцы правіць
- Мікіта Ханіят. Кніга 2. Валадаранне Аляксея Дукі Мурцуфла // Гісторыя, якая пачынаецца з валадарання Іаана Камніна.
Литература правіць
- Сказкин С. Д. Глава 14 // История Византии: В 3 т. — М.: Наука, 1967. — Т. 2. — ISBN 978-5-403-01726-8.
- Дашков С. Б. Алексей V Дука Мурзуфл // Императоры Византии. — М.: Красная площадь, 1997. — ISBN 5-87305-002-3.
- Васильев А. А. Внешняя политика времени Ангелов // История Византийской империи. — М.: Алетейя, 2000. — Т. 2. — ISBN 978-5-403-01726-8.
- Норвич Д. Д. Краткая история Византии. — М.: АСТ, Астрель, 2011. — ISBN 978-5-17-050648-4.