Валапюк

Валапюк
Саманазва:	Volapük
Створаны:	Іаган Марцін Шлеер
Агульная колькасць носьбітаў:	25-30 чалавек
Катэгорыя:	Планавая мова
Класіфікацыя структуры:	Змяшаная мова
Тып пісьменнасці:	Алфавіт на аснове лацінскага з дадаткам з нямецкіх трэмаў.
Моўныя коды
ISO 639-1:	vo
ISO 639-2:	vol
ISO/DIS 639-3:	vol
Штучныя мовы

Валапю́к (Volapük: ад vol — «свет» у родным склоне + pük — «мова», г. зн. «сусветная мова») — міжнародная штучная сацыялізаваная мова, створаная ў 1879 годзе нямецкім каталіцкім святаром Іаганам Марцінам Шлеерам (ням.: Johann Martin Schleyer). Адна з першых штучных моў, яе меркавалі выкарыстаць у якасці адзінай сусветнай мовы. Цяпер выкарыстоўваецца варыянт валапюка, рэфармаваны Арпы дэ Ёнгам (нідэрл.: Arie de Jong) у 1929 годзе і прапанаваны шырокай публіцы ў 1931 годзе.

Мова

Алфавіт

Шлеер прапанаваў альтэрнатыўныя формы для галосных з трэмамі, але яны рэдка выкарыстоўваюцца.

Алфавіт валапюка пабудаваны на аснове лацінскага і складаецца з 27 знакаў:

Літара Гучанне па МФА a [a] ä [ɕ] b b c t͡ʃ ці d͡ʒ d d e e f f

Літара Гучанне па МФА g g h h i i j ʃ ці ʒ k k l l m m

Літара Гучанне па МФА n n o o ö ø p p r r s s ці z t t

Літара Гучанне па МФА u u ü y v v x ks ці gz y j z ts ці dz

Фаналогія за выключэннем умляўтаў, простая. Гук [r] і складаныя злучэнні галосных сустракаюцца рэдка, што павінна было аблегчыць вымаўленне дзецям, а таксама кітайцам і іншым народам, у мове якіх няма такіх гукаў. Націск заўсёды падае на апошні склад, за выключэннем пытальнай часціцы «-li».

Чытанне літар c, j, s, x, z З-за парных па звонкасці/глухасці гукаў, якія асацыююцца з гэтымі літарамі, у сучасным валапюку аддаецца перавага звонкаму: c чытаецца як j у англійскіх словах jou, justice, j як s у англійскім pleasure ці j у французскім jardin (адпавядае ж), s — як s у нямецкім reisen (адпавядае з) x як x у англійскім example, z як ds у англійскім birds ці zz у італьянскім mezzo. Да рэформы дэ Ёнга чытанне літар j, s, x, z было іншым: j вымаўлялася як sh у англійскім shame ці ch у французскім cher (адпавядае ш), s — як s у англійскім sole (адпавядае с; гук, які азначаецца гэтай літарай, мог у словах валапюка азванчацца паміж дзвюма галоснымі і ў спалучэннях bs, ds, gs, ls, якія ўтвараліся на канцы слоў множнага ліку), x як x у англійскім expect (адпавядае кс), z — як z ў нямецкім Zeug (адпавядае ц).

Дадатковыя літары

Разам з алфавітам з 27 літар, у тэкстах сучаснага валапюку выкарыстоўваюцца для напісання ўласных імёнаў і перадачы іншых слоў натуральных моў яшчэ два алфавіты: 1) фанетычны (спіс літар з афіцыйнай «Граматыкі валапюка» ўтрымлівае літары для адлюстравання 64 асноўных гукатыпаў; галосныя літары могуць спалучацца з дыякрытыкамі для адлюстравання націску/безнаціскавасці адпаведных гукаў) і 2) лацінскі, які ўключае не толькі сімвалы лацінскага алфавіту, але і ўсе дадатковыя літары з алфавітаў на лацінскай аснове. Лацінскі алфавіт выкарыстоўваецца для перадачы ўласных імёнаў, а таксама іншаземных слоў, у адпаведнасці з іх арыгінальным напісаннем; у квадратных дужках пасля ўласных імёнаў ці варварызмаў можа прыводзіцца іх транскрыпцыя, запісаная фанетычным алфавітам, напрыклад: Belödans ela london [låndĕn] nemons hielis, Yeomen of the Guards' [yóŭmĕn óf ħĕ gaṙz] cogiko nog suvo elis, Beefeaters' [bìfitěṙs]. — Жыхары Лондана яшчэ часта жартаўліва называюць лейбгвардзейцаў «біфітарамі» (мясаедамі).

Фанетычны алфавіт (валапюцкі аналаг МФА), прапанаваны дэ Ёнгам у «Граматыцы валапюка», бярэ пачатак ад фанетычнага алфавіта з 38 літар, распрацаванага І. М. Шлеерам для перадачы ў валапюцкіх тэкстах уласных імёнаў. Акрамя сімвалаў валапюцкага алфавіту ён утрымліваў 11 дадатковых.

1. å — чытаецца як а у англійскім all
2. ħ — th у англійскім the
3. ŋ — англійскі і нямецкі насавы ng як у нямецкім sang
4. cˈ — ch у англійскім child
5. ẛ — як нямецкая літара ß, напрыклад у слове fleiß
6. курсіўнае l з пяцелькай наверсе — ll у французскім fille
7. rr — rr у іспанскім Siérra
8. ṁ насавы ва французскім nom
9. ṅ — насавы ва французскім mon
10. j без верхняй кропкі — j ва французскім je
11. дасія часта замянялася люстэркавым апострафам (‘) — густое прыдыханне, нямецкая і эсперанцкая h.

Да 1887 г. дасія і h уваходзілі ў асноўны алфавіт валапюку і выкарыстоўваліся замест нямецкіх h і ch (адпавядае х і эсперанцкаму ĥ). Такім чынам, спачатку, алфавіт валапюку складаўся з 28 літар, дасія і h абазначалі розныя формы. Яшчэ ў другім выданні слоўніка Шлеера (1882) выкарыстоўваюцца абедзве літары: ‘öl (пекла), hemav (хімія). У трэцім выданні слоўніка валапюку Шлеера (1885) выкарыстоўваецца пераважна дасія, h сустракаецца ва ўласных імёнах. Падчас Другога Міжнароднага з’езда валапюкістаў (1887) было вырашана захаваць толькі адну літару з гэтых дзвюх — h.

У адрозненне ад норм сучаснага валапюку, Шлеер прапаноўваў у першую чаргу пісаць выкананую фанетычным алфавітам транскрыпцыю, а ў косках прыводзіць, у выпадку неабходнасці, арыгінальнае напісанне. Шлеер нават пісаў сваім фанетычным алфавітам невялікія тэксты на нямецкай мове (напрыклад, прадмову да 3-га выдання слоўніка валапюку).

Агюст Керкгафс, як і большасць валапюкістаў, праігнараваў фанетычны алфавіт Шлеера маючы на ўвазе наступнае:

• гэты алфавіт не быў дасканалым і не мог адпавядаць сваім мэтам (у ім адсутнічалі знакі для гукаў з шмат якіх моў, напрыклад, не было адпаведніка для літары, аналагічнай рускай ы);
• выкарыстанне дадатковых літар рабіла тэкст знешне неэстэтычным, хаатычным (у выданнях самога Шлеера хаос павялічваўся з-за спалучэння валапюку і нямецкай мовы, прычым для валапюку выкарыстоўваўся шрыфт антыква, а для нямецкай мовы — гатычны);
• шмат хто з валапюкістаў блытаў чытанне падобных літар валапюцкага і фанетычнага алфавітаў.

Альфрэд Пост (Alfred A. Post) прыводзіць у сваёй кнізе «Comperehensive Volapük Grammar» асобныя дадатковыя літары, створаныя Шлеерам:

Гук [r]

Першапачаткова Шлеер хацеў цалкам выключыць гэты гук з алфавіту, але пазней, стаў дадаваць у мову ўсё больш «новых слоў», шмат у якіх сустракаўся гук «р». У 1895 годзе ён апублікаваў у часопісе Kosmopolan спіс так званых «новых слоў», у большасці якіх прысутнічаў гэты гук.

Этымалогія і граматыка

Большасць каранёў у валапюку ўзяты з англійскай і французскай моў, але перабудаваны ў адпаведнасці з абмежаваннямі на склад фанем і будовай кораня ў валапюку, а таксама з мэтай пазбегнуць аманіміі (супадзення з ужо існуючымі каранямі). Акрамя гэтага, Шлеер імкнуўся зрабіць лексіку самастойнай, пазбаўленай адбіткаў моў-крыніц слоў. У выніку, шмат якія карані сталі радыкальна, іншым разам да непазнавальнасці, адрознівацца ад сваіх этымонаў. Напрыклад, англійскія world («свет») і speak («размаўляць») сталі vol і pük, якія далі назву новай мове.

Незвычайная пераагучка інтэрнацыянальнай лексікі выклікала кпіны ў прэсе, само слова валапюк стала ў шмат якіх мовах сінонімам нечага ненатуральнага.

Валапюк адносіцца да аглютынатыўных моў намінатыўнага лада, належыць да штучных моў змешанага (апрыёрна-апастэрыёрнага) тыпа, граматыка мае сінтэтычны характар і ўключае вялікую колькасць катэгорый (2 лікі, 4 падзяжы, 3 асобы, 6 часоў, 4 лады, 2 трыванні, 2 станы).

Назоўнік

Назоўнік скланяецца па чатырох склонах:

• Назоўны склон — нулявы канчатак: dom («дом»), vol («сусвет»)
• Родны склон — канчатак «a»: doma, vola
• Давальны склон — канчатак «e»: dome, vole
• Вінавальны склон — канчатак «i»: domi, voli
• У множным ліку адпаведна — doms, domas, domes, domis.

Зрэдку выдзяляюць у валапюку звальны склон, які ўтвараецца з дапамогай клічніка і часціцы o: o. böd(s)! — «о, птушка (птушкі)!».

Склонавыя формы здольныя ўтвараць складаныя словы (як у нямецкай мове): Vola-pük — сусвета-мова. Таксама ў мове існуе багатая сістэма суфіксаў і прыставак, якія выкарыстоўваюцца падчас словаўтварэння, напрыклад: fam («слава») famum («большая слава»), але асобныя прыклады, у тым ліку і гэты, былі адменены падчас рэформы дэ Ёнга.

Дзеяслоў

Валапюк мае складаную сістэму ўтварэння дзеясловаў і дзеяслоўных формаў, але амаль усе яны апцыянальны і неабавязковы да выкарыстання. Так, асабіста-лічбавыя суфіксы дзеяслова супадаюць па форме з адпаведнымі займеннікамі.

Змены паводле часу і ладу адбываюцца пры дапамозе постфіксаў і прэфіксаў:

Неперфектныя формы, прэфіксы ä-, a-, o-

• мінулы: älöfom — «ён кахаў»;
• цяперашні: alöfom — «ён кахае»;
• будучы: olöfom — «ён будзе кахаць»;

Перфектныя формы, прэфіксы i-, e-, u-

• мінулы: ilöfom — «ён кахаў раней»;
• цяперашні: elöfom — «ён толькі што кахаў»;
• будучы: ulufom — «ён закончыць кахаць у будучым»;

Таксама існуюць іншыя формы:

• Інфінітыў, канчатак -ön, löfön! — «кахаць»;
• Дзеепрыметнік, канчатак -öl. löföl — «той, хто кахае»
• імператыў (загадны лад), канчатак -öd, löfomöd — «няхай ён кахае»
• Юсіў (яшчэ больш строгі загадны лад), постфікс -öz, löfomöz! — «ён павінен кахаць зараз!» (суфікс выкарыстоўваўся толькі ў дарэформенным валапюку);
• Кандыцыяналіс (умоўны лад), постфікс -öv, löfomöv if… — «ён кахаў, калі б…»;
• Пасіў, прэфікс p-, palöfom — «яго кахаюць»
• Аптатыў, постфікс -ös, löfomös — «хачу каб ён кахаў» («няхай ён кахае»);
• Суб'юнктыў, постфікс -la, löfom-la — «ён можа кахаць, яле гэта не дакладна» («магчыма ён кахае»);
• Пытальнае слова, постфікс -li, löfom-li — «ён кахае?»
• Указанне магчымасці, канчатак -öx, löfomöx — «ён можа кахаць» (суфікс выкарыстоўваўся толькі ў дарэформенным валапюку);

Увогуле, з гэтых прэфіксаў і постфіксаў у мове, паводле розных дадзеных, можна атрымаць ад некалькіх тысяч, да некалькіх соцень тысяч розных формаў дзеяслова.

Прыметнік

Прыметнік ствараецца пры дапамозе фарманта -ik (gudik — «добры»), не скланяецца, і стаіць пасля вызначаемага назоўніка. Прыслоўе ствараецца далучэннем да прыметніка суфіксаў -oці -i (gudiko — добра), стаіць пасля дзеяслова, ад якога залежыць і таксама не змяняецца.

Гісторыя

З’яўленне і першая папулярнасць

Іаган Марцін Шлеер, стваральнік мовы.

Паводле слоў Шлеера, у ноч на 31 сакавіка 1879 года ў яго была моцная бяссонніца, ён хадзіў па доме, пакуль сам бог не прыйшоў да яго, і Шлеер адразу ўбачыў, якой павінна быць міжнародная мова. На працягу ночы ён запісваў граматыку і слоўнік, пасля чаго пачаў публікаваць на створанай мове асобныя сказы, а потым і цэлыя вершы.

Першы артыкул пра валапюк быў апублікаваны Шлеерам у мае 1879 года ў рэдагаваным ім каталіцкім часопісе «Сіёнская арфа» (ням.: Sionsharfe). У 1880 годзе аўтар мовы выдае падрабязны падручнік на нямецкай мове. Сам Шлеер практычна не пісаў кніг на валапюку, хаця было некалі пісьменнікаў, якія гэтым займаліся. Доўгі час мова была вельмі папулярнай, да 1889 года на ёй выдавалася 25 часопісаў, было напісана 316 падручнікаў на 25 мовах і дзейнічала 283 клубы. Вядомы нават выпадак, калі валапюк быў для чалавека роднай мовай, гэта была дачка прафесара валапюку Генры Кона (англ.: Henry Cohm) Корын Кон (англ.: Corinne Cohn). Пра яе далейшы лёс нічога не вядома. У 1844 годзе адбылася канвенцыя прыхільнікаў валапюка ў Фрыдрыхсгафене, але працоўнай мовай падчас канвенцыі была нямецкая, другая канвенцыя, у Мюнхене, праходзіла такім жа чынам. Толькі трэцяя канвенцыя (у Парыжы, у 1889 годзе праходзіла на валапюку. Да 1889 года выйшла больш за 30 перыядычных выданняў таварыстваў валапюку, а саміх аб’яднанняў налічвалася каля 255. Інстытут выкладання складаўся ўвогуле з 1100 настаўнікаў і 50 прафесараў.

Зніжэнне папулярнасці

Першапачатковая папулярнасць валапюка была шмат у чым абумоўлена яго адноснай прастатой. У мове былі паменшаны асобныя складанасці натуральных моў, напрыклад, адсутнічалі:

• складаная арфаграфія (характэрная для англійскай і французскай моў);
• парны лік (характэрны для арабскай і асобных славянскіх моў);
• непрадказальнае месца націску (характэрнае для рускай мовы);
• шматзначныя словы і амафоны.

У той жа час, шматлікія асаблівасці нямецкай мовы, не заўважаныя яе носьбітамі як цяжкасці, перайшлі і ў валапюк. Напрыклад, назоўнікі мелі 2 лікі і 4 склоны, дзеясловы — 6 часоў, 4 лады, 2 трыванні і 2 станы, змяняліся па асобах і ліках.

Парушаўся прынцып узаемна адназначнага адпавядання літар і гукаў (паслядоўнасці [ks], [gz], [ts], [dz], [t͡ʃ], [d͡ʒ] абазначаліся адной літарай, асобныя літары дапускалі два варыянта чытання). Шмат хто з крытыкаў (у прыватнасці, першы дырэктар Акадэміі валапюка А. Керкгафс) ганілі валапюк за занадта складаныя, як у нямецкай мове, складаныя словы. Прыкладам трохкампанентнага слова можа служыць klonalitakip ‘жырандоля’ (klon ‘карона, вянец’ + litakip ‘падсвечнік кандэлябр’; апошняе ў сваю чаргу, утрымлівае два карані: lit ‘святло’ і kip ‘утрыманне, захаванне’, а таксама злучальную галосную -а-, якая зрэдку тлумачылася як паказальнік роднага склону (і тады перад намі прыклад не словазлучэння, а зрашчэння)), якое з’яўляецца, дарэчы, калькай з нямецкага kronleuchter (гэтым тлумачыцца нелагічнасць пастаноўкі кораня са значэннем «карона» на першае, а не на другое месца: даслоўна атрымліваецца, што klonalitakip не «кандэлябравы вянец», а «каронавы кандэлябр»). Здольнасць валапюка да злучэння неабмежаванай колькасці каранёў часам нават высмейвалася: так, як паведамляюць Л. Куцюра і Л. Ло ў сваёй «Гісторыі ўсеагульнай мовы», у часопісе «Le Volapük» адзін дасціпны чалавек спарадыраваў гэту словаўтваральную здольнасць валапюку, сканструяваў у жарт назоўнік klonalitakipfablüdacifalöpasekretan ‘сакратар дырэкцыі (заводаўпраўлення) жырандолявай фабрыкі’, а часопіс «Coglaber» («Забаўляльны лісток») прапанаваў сваім чытачам разгадаць сэнс слова löpikalarevidasekretel ‘обер-сакратар (вярхоўны сакратар) разліковай палаты’, што здолелі зрабіць толькі два валапюкісты. Што характэрна, абодва гэтыя словы не існавалі ў валапюку, першае было прыдумана як жарт, а другое — як галаваломка. Першае з гэтых слоў увогуле цяжка ўявіць у рэальным валапюку; у шлеераўскі перыяд суфікс -el выкарыстоўваўся значна часцей за -an (хаця супраць гэтай «экспансіі» -el выступалі шмат хто з валапюкістаў, у тым ліку А. Керкгафс), і выкарыстоўвалася слова sekretel ‘сакратар’ (а не sekretan); слова cifal ‘галоўны начальнік’ (суфікс -al з сэнсам ‘самая высокапастаўленая асоба’) выкарыстоўвалася ў адносінах да І. Шлеера як да кіраўніка валапюцкага руху, але наўрад ці ім азначалі дырэктара завода; патэнцыйнае cifalöp ‘месца, дзе знаходзіцца галоўны начальнік’ таксама не фіксавалася слоўнікамі, магчыма, таму што не паддаецца адназначнаму перакладу (можа азначаць і кабінет, і цэлы будынак); урэшце, цяжка ўявіць фабрыку, якая б вырабляла толькі жырандолі (fablüd фабрыка). Унутраная форма другога слова часткова залішняя: у ім ёсць два карані звязаных з ідэяй падліку kal ‘падлік’ і revid ‘рэвізія’ (löpi- — прыстаўка, аналагічная обер-, верхне-), прычым адсутнічае неабходны для расшыфроўкі элемент ‘камісія, палата’.

У лексіцы выкарыстоўваюцца змененыя да непазнавальнасці элементы еўрапейскіх моў. Складанасць граматыкі і неінтэрнацыянальнасць лексікі, якія выклікалі крытыку і ў далейшым (пасля з’яўлення больш простых моў) сталі аднымі з прычын зніжэння папулярнасці валапюка.

Агюст Керкгафс

На працягу доўгага часу дырэктарам Акадэміі валапюка быў крыптограф з Фландрыі Агюст Керкгафс (ням.: Auguste Kerchhoffs). З цягам часу паміж ім і Шлеерам узнікла непаразуменне, звязанае з нежаданнем Шлеера, які лічыў сваім тварэннем і ўласнасцю, прызнаць неабходнасць унясення змен, на чым настойваў Керкгафс. Гэта вылілася ў раскол і сыход шматлікіх прыхільнікаў валапюку ў альтэрнатыўныя моўныя праекты, такія як нэўтраль і эсперанта, больш простай этымалагічна і граматычна мовы, чыё з’яўленне ў 1887 годзе яшчэ больш пагоршыла стан валапюку. У выніку, шмат якія валапюкісцкія клубы сталі эсперантысцкімі.

Рэформа

Ары Дэ Ёнг, ідэолаг рэформы валапюка

У 1920 годзе невялікая група валапюксітаў на чале з нідэрландцам Ары дэ Ёнгам распрацавала рэвізію мовы і прапанавала яе ў 1931 годзе. Дэ Ёнг спрасціў граматыку (адмяніў рэдка выкарыстоўваемыя формы дзеясловаў), а гук [r] стаў выкарыстоўвацца значна часцей. У выніку асобныя словы вярнуліся да свайго першапачатковага англійскага і нямецкага гучання (напрыклад, lömib («дождж») стаў rein). Пасля рэформ дэ Ёнга валапюк перажыў кароткі ўздым папулярнасці ў Нідэрландах і Германіі, але з прыходам да ўлады нацыстаў вывучэнне штучных моў у гэтых краінах было забаронена, што канечна знішчыла валапюцкі рух.

Валапюк сёння

Лагатып Вікіпедыі на валапюке

З таго часу рух валапюкістаў знаходзіцца на стабільна нізкім узроўні. Цяпер у свеце налічваецца 2-3 дзясяткі валапюкістаў. На чале валапюцкага руху стаіць так званы лідар, ці вярхоўны кіраўнік (на валапюку Cifal). Ён выдае эдыкты, якія звычайна, тычацца надання афіцыйных званняў (настаўнік валапюка, член Акадэміі валапюка). Важную ролю ў развіцці валапюка іграе Міжнародная Акадэмія Валапюка, якая складаецца з 8 членаў, якія калегіяльна прымаюць рашэнні пра ўключэнне ў лексікон новых слоў, неабходных для адлюстравання новых паняццяў. Валапюкісты, якія жывуць у адной краіне, могуць ствараць нацыянальныя клубы, якія ўваходзяць у Федэрацыю клубаў валапюку. Праўда, цяпер валапюкістаў недастаткова для стварэння разгалінаванай міжнароднай арганізацыі.

Вікіпедыя на валапюку

Асноўны артыкул: Вікіпедыя на мове валапюк

Вікіпедыя на мове валапюк вядомая тым, што амаль усе яе артыкулы створаны ботамі. Амаль усе боты створаны адзіным актыўным удзельнікам праекта — Smeira. Гэта выклікала незадавальненне ў шмат каго з удзельнікаў з іншых Вікіпедый, бо большасць лічыць падобныя метады несумяшчальныя з правіламі Вікіпедыі, і што раздзел Вікіпедыі на валапюку трэба выдаліць. 25 снежня 2007 года было пачата галасаванне за перанос Вікіпедыі на мове валапюк назад да Інкубатара Вікімедыя. 28 студзеня 2008 года галасаванне было закрыта з рашэннем пакінуць Вікіпедыю на валапюку актыўным раздзелам Вікіпедыі.

Узоры тэкстаў

Параўнанне тэкстаў валапюка да і пасля рэформы (малітва Ойча наш)

Арыгінальны валапюк	Рэфармаваны валапюк
O Fat obas, kel binol in süls, paisaludomöz nem ola!	O Fat obas, kel binol in süls! Nem olik pasalüdükonöd!
Kömomöd monargän ola!	Regän ola kömonöd!
Jenomöz vil olik, äs in sul. i su tal!	Vil olik jenonöd. äsä in sül, i su täl!
Bodi obisk vädeliki givolös obes adelo!	Givolös obes adelo bodi aldelik obsik!
E pardolös obes debis obsik,	E pardolös obes döbotis obsik,
Äs id obs aipardobs debeles obas.	Äsä i obs pardobs utanes. kels edöbons kol obs
E no obis nindukolös in tentadi;	E no blufodolös obis,
Sod aidalivolös obis de bad.	Ab livükolös obis de bad!
	(Ibä dutons lü ol regän. e nämäd e glor jü ün laidüp.)
Jenisöd!	So binosös!

Тэкст пра міжнародную мову (рэфармаваны варыянт)

Ven lärnoy püki votik, vödastok plösenon fikulis. Mutoy ai dönu sukön vödis nesevädik. e seko nited paperon. In dil donatida, ye, säkäd at pebemaston, bi tradut tefik vöda alik pubon dis vöds volapükik pareidons laodiko. Gramat e stabavöds ya pedunons in nüdug; das sinif valodik pegeton. binos prinsip sagatik. kel sagon. Das stud nemödik a del binos gudikum. ka stud mödik süpo.

Пераклад

Калі вывучаюць чужую мову, слоўнік выклікае цяжкасці. Неабходна пастаянна шукаць новыя словы, і, як вынік, цікаўнасць губляецца. У элементарнай частцы, аднак, гэтая праблема пераадолена, бо карэктны пераклад слова з’яўляецца пад словамі валапюка. ідзе падборка (тэкстаў для) чытання і мяркуецца, што словы валапюку прачытваюцца ўголас. Граматыка і базавы слоўнік ужо дадзены ва ўвядзенні; тым не менш рэкамендуецца беглы позірк на пераклад, каб забяспечыць агульнае разуменне. Мудра сказана, што лепей няшмат вучэння кожны дзень, чым шмат вучэння ў адзін дзень.

Спасылкі

Лагатып «Вікіслоўнікі»

У Вікіслоўніку спіс слоў мовы валапюк змяшчаецца ў катэгорыі «Валапюк»

• Kniele, Rupert. 1889. Das erste Jahrzehnt der Weltsprache Volapük. (апісанне першых дзесяці гадоў гісторыі валапюку).
• Агляд граматыкі валапюка (англ.) Архівавана 27 верасня 2007.
• Handbook of Volapük Архівавана 23 красавіка 2016., Charles E. Sprague (1888)
• Курс 10 урокаў сучаснага валапюка Архівавана 23 красавіка 2016.
• Спіс спасылак пра валапюк Архівавана 4 лютага 2012.
• Артыкул пра валапюк ад 1911 года ў энцыклапедыі Брытаніка
• Бібліяграфія кніг на валапюку Архівавана 9 верасня 2004.
• Volapukalised — Група валапюка на сайце Yahoo groups, галоўнае месца дыскусій на валапюку, пра яго і пра іншыя штучныя мовы
• Flenef bevünetik Volapüka / International Friendship of The World Language
• Vödasbukalised — Група стварэння адмысловай тэрміналогіі на валапюку на сайце Yahoo groups
• Glup ICQ Volapükik
• Blueprints for Babel: Volapük Архівавана 3 красавіка 2005. — Апісанне граматыкі валапюка
• Вялікія калекцыі тэкстаў на Валапюку знаходзяцца ў Музеі Эсперанта ў Вене ([2] Архівавана 21 снежня 2007.), у Цэнтры Вывучэння і Дакументаванні Міжнароднай Мовы ў Ля Шо дэ Фон (La Chaux-de-Fonds), Швейцарыя і ў Амерыканскім Філасофскім Таварыстве ў Філадэльфіі ([3] Архівавана 17 снежня 2005.).