Васілій Анкірскі

Васі́лій, біскуп Анкі́рскі (грэч. ̓Βασίλειος ὁ Ἀγκύρας; лац.: Basilius Ancyranus; IV стагоддзе) — хрысціянскі багаслоў IV стагоддзя, пераемнік Маркела Анкірскага як біскуп Анкіры, пісьменнік. У перыяд арыянскай спрэчкі выступаў у якасці прыхільніка Нікейскага Сімвала веры, прытрымліваючыся ўмерана аміўсіянскіх поглядаў. У той жа час Васілій з'яўляўся заснавальнікам і прыхільнікам духаборства.

Васілій Анкірскі
Род дзейнасці святар
Дата нараджэння каля 290[1]
Месца нараджэння
Дата смерці каля 363[1]
Месца смерці
Грамадзянства
  • Галатыя[d]
Веравызнанне хрысціянства
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Васілій паходзіў з малаазійскай правінцыі Галатыя і быў спачатку ўрачом. У 336 годзе, пасля асуджэння біскупа Маркела, стаў біскупам Анкіры, пасля чаго наступныя гады прайшлі ў барацьбе за гэту кафедру з арыянамі. Паводле меркавання В. В. Болатава, Васілій быў «адным з найвыдатнейшых асоб свайго часу, сур'ёзны багаслоў». Яго разыходжанні ў поглядах з Афанасіем Вялікім, лідарам «нікейскай» партыі, калі і былі, насілі не прынцыповы характар[2]. На Сердыкійскім саборы ў 341 годзе ён, разам з іншымі праваслаўнымі біскупамі, быў прызнаны біскупамі саходняй Рымскай імперыі невінаватым у дагматычных і кананічных парушэннях, у якіх іх вінавацілі арыяне[3]. Пасля таго, як тэалагічныя погляды бакоў у арыянскай спрэчцы сталі больш выразна выяўленымі, Васілій прыняў пункт гледжання аб падабенстве Ісуса Хрыста да Бога Айца па сутнасці, стар.-грэч.: όμοιούσιον. Па імі Васілія гэта партыя называецца «васіліяне»[4].

На Сірмійскім саборы ў 351 годзе адбыўся дыспут Васілія з вучнем Маркела, Фацінам, пасля якога апошні быў асуджаны[5]. Пасля таго, як у Антыёхіі былі асуджаны як «адзінасутныя», так і «падабнасутныя», у 358 годзе Васілій склікаў у Анкіры сабор, на якім былі прыняты 18 анафематызмаў супраць Маркела Анкірскага і больш радыкальных арыян, анамеяў. Прынятая гэтым саборам веравызнаўчая формула была адпраўлена імператару Канстанцыю II, што прывяло да адхілення антыяхійскага біскупа Еўдоксія і кароткачасовага трыумфу «васіліян»[6]. 22 мая 359 года Васілій Анкірскі паставіў свой подпіс пад «датаванай верай», асобна адзначыўшы, у якім сэнсе ён разумее словы «ва ўсім» у фразе «Сын падобны да Айца ва ўсім»[7].

Еранім Стрыдонскі паведамляе пра тое, што ў часы кіравання імператара Канстанцыя II Васілій быў у аднадумстве з македаніянінам архібіскупам Яўстафіем Севастыйскім. Сакрат Схаластык піша пра тое, што македаніяне: Васілій Анкірскі, Сільван Тарсійскі, Сафроній Пампеапольскі, Пасінік Зільскі, Лявонцій Хіманскі, Калікрат Клаўдыяпольскі і Феафіл Катавальскі падалі калектыўнае прашэнне імператару Канстанцыю II, у якім прасілі кіраўніка выгнаць з кафедраў біскупаў, якія вызнаюць непадабенства Айца і Сына (анамеяў) і месцы выгнаных аддаць ім. Але імператар не задаволіў прашэнне, адказаўшы толькі наступнае: «Я ненавіджу варожасць, а тых, хто захоўвае аднадумства, люблю і паважаю». Суда паведамляе пра тое, што менавіта Яўстафій Севастыйскі і Васілій Анкірскі з'яўляюцца заснавальнікамі і стваральнікамі духаборства[8][9][10].

Еранім Стрыдонскі ў сваёй кнізе «Пра знакамітых мужоў» прысвячае Васілію 89 главу. Ён паведамляе, што Васілій напісаў кнігу супраць Маркела, кнігу пра цноту і шэраг іншых прац. Сачыненні Васілія не захаваліся.

Праваслаўная царква 1 (14) студзеня ўшаноўвае мучаніка Васілія Анкірскага Кесарыйскага († каля 362), а 22 сакавіка (4 красавіка) — свяшчэннамучаніка Васілія, прэсвітара Анкірскага († 362-363).

Зноскі правіць

  1. а б BABEL Праверана 25 красавіка 2022.
  2. Болатаў 2007, с. 85.
  3. Болатаў 2007, с. 98.
  4. Болатаў 2007, с. 108.
  5. Болатаў 2007, с. 174.
  6. Болатаў 2007, с. 110.
  7. Болатаў 2007, с. 112.
  8. Suda lexicon, Suidas. G. Reimeri, 1854. p. 447
  9. ὅτι Εὐστάθιος Σεβαστιανὸς Μακεδονιακῆς θρησκείας ἦρξεν ἅμα Βασιλείῳ Ἀγκυρανῷ, ἐπισκόπῳ τῆς αὐτῆς πόλεως.
  10. Eustathius of Sebaste initiated the Macedonian heresy along with Basil of Ancyra, the bishop of the same city (epsilon,3746) Suda On Line: Byzantine Lexicography Архівавана 15 мая 2019.

Літаратура правіць