Вялікі дом
Вялікі дом (руск.: Большой дом) — неафіцыйная назва адміністрацыйнага будынка ў Санкт-Пецярбургу на Ліцейным праспекце, пабудаванага ў пачатку 1930-х для ўпраўлення НКУС. Будынак увайшоў у гісторыю як сімвал гвалту і тэрору перыяду рэпрэсій.
| Славутасць | |
| Вялікі дом | |
|---|---|
 | |
| 59°56′55″ пн. ш. 30°20′57″ у. д.HGЯO | |
| Краіна | |
| Месцазнаходжанне | |
| Архітэктурны стыль | канструктывізм |
| Архітэктар | Ной Абрамавіч Троцкі[d] |
| Дата заснавання | 1931 |
| Статус |
 Аб’ект культурнай спадчыны РФ № 7810552000 |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
У цяперашні час у будынку ўпраўленне Федэральнай службы бяспекі Расійскай Федэрацыі па Санкт-Пецярбургу і Ленінградскай вобласці. З 2001 года Вялікі дом уключаны ў пералік аб’ектаў гістарычнай і культурнай спадчыны агульнарасійскага значэння ў Пецярбургу.
Гісторыя правіць
У канцы 1920-х гадоў быў знесены спалены ў 1917 годзе будынак Акруговага суда (будынак Старога Арсенала — В. І. Бажэнава) на Ліцейным праспекце (праспекце Валадарскага) № 4 у квартале паміж вуліцамі Шпалернай (вул. Воінава) і Захар’еўскай (вул. Каляева), і ў 1931—1932 гадах, па ініцыятыве С. М. Кірава, на яго месцы быў пабудаваны адміністрацыйны будынак, прызначаны для АДПУ-НКУС. Закладзены ў 1931 годзе, ён быў адкрыты 7 лістапада 1932 года (праект архітэктараў А. І. Гегела, А. А. Оля, Н. А. Троцкага з удзелам І. Ф. Безпалава, М. Я. Лансерэ, Ю. В. Шчуко, А. М. Душкіна, ваеннага інжынера-фартыфікатара Е. А. Якаўлева і інш.). Як турма аб’ект быў здадзены ў эксплуатацыю ў лістападзе 1934 года і менш чым праз месяц «Вялікі дом» запрацаваў на поўную моц, прымаючы «Кіраўскі паток» — ленінградцаў, масава арыштаваных па сфабрыкаванай НКУС справе аб забойстве С. М. Кірава.
У комплекс будынкаў, якія належалі АДПУ-НКУС, уваходзяць таксама «Дом пропускаў» на Ліцейным праспекце 6, пабудаваны І. Ф. Безпалавым у 1930-я гг. на месцы Сергіеўскай усёй артылерыі сабора, і стары будынак царскай турмы — Дом папярэдняга зняволення (ДПЗ) — так званая «Шпалерка», размешчанай на ўчастку № 25 па Шпалернай вуліцы. Яе абрэвіятура вядомая расшыфроўкай «Дадому Пайсці Забудзь» і «Шпалернымі тройкамі» — пазасудовымі органамі з трох чалавек, прызначанымі ад НКУС, УКП(б) і пракуратуры.