Вёскі з умацаванымі цэрквамі ў Трансільваніі

Паўднёва-ўсходняя Трансільванія ў Румыніі на сёння мае найбольшую колькасць захаваных абарончых храмаў 13—16 стагоддзяў. Тут знаходзіцца больш чым 150 добра захаваных абарончых храмаў, вельмі разнастайных па архітэктуры (усяго вядома каля 300 арыгінальных цэркваў-крэпасцей).

Villages with Fortified Churches in Transylvania*
**
Сусветная спадчына ЮНЕСКА
Вёска Б'ертань і царква-крэпасць
Тып	Культурны
Крытэрыі	iv
Спасылка	596
Рэгіён***	Еўропа і Паўночная Амерыка
Гісторыя ўключэння
Уключэнне	1993  (17-я сесія)
Пашырэнні	1999
* Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА

У спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА пад назвай «Вёскі з умацаванымі цэрквамі ў Трансільваніі» ўключана сем вёсак (шэсць саксонскіх і адна секейская), заснаваных трансільванскімі саксамі. Дамінантай гэтых вёсак з'яўляюцца цэрквы-крэпасці, а самі паселішчы характарызуюцца асаблівай структурай, якая захавалася з позняга Сярэдневякоўя.

Спіс

У спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ўключана сем вёсак:

Беларуская (Румынская) назва	Выява	Жудзец	Нямецкая назва	Венгерская назва	Асноўная выдатнасць
Б'ертань (Biertan)		Сібіу	Birthälm	Berethalom	Царква-крэпасць у Б'ертані
Кылнік (Câlnic)		Алба	Kelling	Kelnek	Крэпасць у Кылніку
Дыржыу (Dârjiu)		Харгіта	Ders	Székelyderzs	Царква-крэпасць у Дыржыу
Прэжмер (Prejmer)		Брашоў	Tartlau	Prázsmár	Царква-крэпасць у Прэжмеры
Саскіз (Saschiz)		Мурэш	Keisd	Szászkézd	Царква-крэпасць у Саскізе Сялянская крэпасць у Саскізе
Валеа-Війлор (Valea Viilor)		Сібіу	Wurmloch	Nagybaromlak	Царква-крэпасць у Валеа-Війлоры
Віскры (Viscri)		Брашоў	Weißkirch	Fehéregyháza	Царква-крэпасць у Віскры

Гісторыя

Саксонскія вёскі Трансільванія ўзніклі ў 12 ст., калі каралі Венгрыі пасялілі тут нямецкіх каланістаў. Яны мелі асаблівы статус сярод навакольнага насельніцтва, і іх культура захавалася і развілася, утварыўшы вельмі моцную супольнасць хутаран, рамеснікаў і крамнікаў. Жывучы на землях, дзе пастаянна вісела пагроза асманскіх і татарскіх нашэсцяў, яны будавалі крэпасці розных памераў. Самыя важныя мястэчкі былі поўнасцю ўмацаваныя, а меншыя супольнасці рабілі ўмацаванні вакол царквы, дзе яны дабудоўвалі абарончыя вежы і сховішчы, каб захоўваць сваё дабро і трымаць доўгія аблогі.

Апісанне

План умацаванай царквы

Мясцовасць у паўднёвай Трансільваніі ўяўляе сабою плато, перасечанае шырокімі далінамі разнастайных малых рэк, якія ўпадаюць у большыя, такія як Олт, Мурэш, Тырнава. Паселішчы прыладжваюцца пад мясцовасць. Так, вёскі ў далінах развіваліся ўздоўж адной ці дзвюх цэнтральных вуліц, тады як вёскі на адкрытай плоскай мясцовасці мелі больш свабодную радыяльную структуру. Меркаванні бяспекі і традыцыі саксонскіх насельнікаў абумовілі кампактнасць гэтых вёсак.

Галоўны элемент — царква, размешчаная па сярэдзіне мястэчка. Можна сустрэць розныя тыпы ўмацаванняў: невялікая крапасная агароджа вакол царквы, рад умацаванняў вакол царквы ці сапраўдная крэпасць з некалькімі крапаснымі сценамі з царквою па сярэдзіне. Цэрквы прыстасаваныя для абарончых функцый. Усе яны ўяўляюць сабой альбо раманскія базілікі, альбо аднанефныя познегатычныя цэрквы. Цэрквы часта ўключаюць мноства дапаўненняў, узрост якіх можа ляжаць у прамежку ад часу збудавання цэркваў (Позняе Сярэдневякоўе) да 16 ст. Многія цэрквы таксама ўключаюць барочныя элементы, якія з'явіліся, калі гэты стыль распаўсюдзіўся ў рэгіёне.

Амаль ва ўсіх выпадках цэрквы размяшчаюцца ў зручных для абароны месцах, як правіла на вяршыні пагорка. Элементы ўмацаванняў, знойдзеныя ў галоўных гарадах вобласці, былі прыстасаваны тут і з'яўляюцца сведчаннем будаўнічых тэхналогій, якія гадамі прымяняліся саксонскай супольнасцю. Некаторыя крэпасці мелі назіральныя вежы, некаторыя з іх, будучы царкоўнымі вежамі, былі прыстасаваны пад патрэбы крэпасці. Матэрыялы былі традыцыйныя — камень і чырвоная цэгла, з чырвоным гліняным чарапічным дахам — тыповая асаблівасць вобласці.

Недалёка ад царквы была галоўная плошча вёскі, ці ням.: Tanzplaz (плошча танцаў), цэнтр грамадскага жыцця. Каля крэпасці знаходзіліся толькі грамадскія будынкі: школы ці сельскі клуб. Прыходскі дом, разам з дамамі самых заможных сялян, размяшчаліся вакол гэтай плошчы. Таксама ў большасці паселішчаў збожжасховішчы знаходзіліся недалёка ад цэнтра вёскі.

Гл. таксама

• Спіс аб’ектаў Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ў Румыніі
• Спіс замкаў у Румыніі

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вёскі з умацаванымі цэрквамі ў Трансільваніі
• Апісанне на сайце ЮНЕСКА (англ.)
• The list of Transylvanian villages with fortified churches on the site of the Institute for Cultural Memory
• Saxon fortified churches and citadels from Transylvania Архівавана 14 ліпеня 2011.
• Mihai Eminescu Trust
• Поўны спіс нямецкіх вёсак у Трансільваніі (ням.)
• Description of the sites on worldheritagesite.org Архівавана 17 студзеня 2004.
• Saxon fortified churches in Transylvania Архівавана 8 лютага 2011.
• Fortified churches in Transylvania
• Video Fortified churches in Transylvania Архівавана 23 лютага 2013. (англ.)