Віленская канферэнцыя
Віленская канферэнцыя (літ.: Vilniaus konferencija) — з’езд літоўскіх дэлегатаў у Вільні 18—23 верасня 1917 г.
Арганізацыя канферэнцыі правіць
13 мая 1917 г. генерал Эрых Людэндорф даў дазвол стварыць літоўскую раду, аднак не акрэсліў яе паўнамоцтваў[1]. Нямецкая ваенная адміністрацыя згадзілася склікаць літоўскую канферэнцыю ў Вільні, якая склікала б раду. Арганізацыйны камітэт, які складаўся з 5 віленскіх дзеячаў і 16 прадстаўнікоў з правінцыі, сабраўся 1 — 4 жніўня 1917 г. і пастанавіў склікаць канферэнцыю 18 верасня. Быў абраны таксама Выканаўчы камітэт у складзе:
Былі ўзгоднены ўмовы, якім мусілі адпавядаць дэлегаты на канферэнцыі: узрост — большы за 25 гадоў, адпаведны інтэлектуальны ўзровень і прыхільнасць да ідэі адбудовы незалежнай Літвы, затон не патрабавалася ведаць літоўскую мову.
Канферэнцыя правіць
Канферэнцыя працягвалася з 18 да 23 верасня 1917 г. На паседжанні ў тэатры на Пагулянцы з 264 запрошаных прадстаўнікоў з’явіліся 214 чалавек. Старшынёй канферэнцыі быў абраны Ёнас Басанавічус Праграма паседжанняў ахоплівала чатыры найважнейшыя пытанні:
- палітычная будучы Літвы;
- літоўска-нямецкія стасункі;
- пытанні нацыянальных меншасцей;
- выбар Літоўскай Рады.
Дэлегаты ў аднагалосна прынятай рэзалюцыі выступілі за пабудову незалежнай дэмакратычнай дзяржавы ў этнаграфічных межах з невялікімі папраўкамі, якія ўлічвалі эканамічны фактар. Нацыянальным меншасцям гарантаваліся культурныя правы. Юрыдычныя падставы дзяржавы і дачыненні з іншымі дзяржавамі мусіў вызначыць скліканы ў Вільні Устаноўчы сход. У нямецкім пытанні была выказана згода на цесны палітычна-эканамічны саюз пры ўмове прызнання Германіяй незалежнасці Літвы яшчэ да склікання мірнай канферэнцыі [2].
На канферэнцыі было прынята рашэнне абраць з ліку ўдзельнікаў 20-асабовую Літоўскую Раду. 21 верасня былі абраныя члены Тарыбы, з якой праз два дні быў выбраны Прэзідыум. Удзельнікі канферэнцыі паслалі тэлеграму галоўнакамандуючаму нямецкіх войск на Усходзе з паведамленнем аб стварэнні Літоўскай Рады [3].
Памяць правіць
17 верасня 2007 г. на будынку былога тэатра на Пагулянцы (цяпер Рускі драматычны тэатр Літвы) на вуліцы Басанавічуса ў Вільнюсе пры ўдзеле прэзідэнта Валдаса Адамкуса была адкрыта мемарыяльная пліта з тэкстам на літоўскай мове.[4][5]
Крыніцы правіць
- ↑ Čepėnas P. Naujųjų laikų Lietuvos istorija. T. II. — Chicago, 1986.
- ↑ Lietuva vokiečių… Dokumentas № 26. Lietuvių Vilniaus konferencijos 1917 m. rugsėjo 18 — 22 d. posėdžių protokolo ištrauka. — P. 159
- ↑ Тамсама. — P. 159—160
- ↑ Prezidentas dalyvavo atidengiant Vilniaus lietuvių konferenciją įamžinusią paminklinę lentą Архівавана 19 лістапада 2007. (літ.)
- ↑ V. Adamkus: be Vilniaus konferencijos nebūtų buvę ir Kovo 11-osios (літ.)
Літаратура правіць
- Čepėnas, P. Naujųjų laikų Lietuvos istorija. T. II. — Chicago, 1986.
- Lietuva vokiečių okupacijoje pirmojo pasaulinio karo metais 1915—1918. Lietuvos nepriklausomos valstybės genezė / Sud. E.Gimžauskas. — Vilnius, 2006.