Вікіпедыя

Вірус імунадэфіцыту чалавека

Віды вірусаў
Гэты артыкул пра патаген — вірус імунадэфіцыту чалавека. Пра захворванне — артыкул ВІЧ-інфекцыя. Пра тэрмінальную стадыю хваробы — артыкул СНІД.
Запыт «Віч» перанакіроўваецца сюды; гл. таксама іншыя значэнні.

Ві́рус іму́надэфіцы́ту чалаве́ка — рэтравірус з роду ленцівірусаў, які выклікае захворванне, якое павольна прагрэсіруе[3] — ВІЧ-інфекцыю[4][5].

Вірус імунадэфіцыту чалавека

Стылізаваная выява сячэння ВІЧ[1]
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Primate lentivirus group

Віды
  • Human immunodeficiency virus 1 (HIV-1) — Вірус імунадэфіцыту чалавека 1 (ВІЧ-1)
  • Human immunodeficiency virus 2 (HIV-2) — Вірус імунадэфіцыту чалавека 2 (ВІЧ-2)
Група паводле Балтымара

VI: алРНК-АТ-вірусы


Сістэматыка
на Віківідах
Выявы
на Вікісховішчы
NCBI  12721

Вірус паражае клеткі імуннай сістэмы, якія маюць на сваёй паверхні рэцэптары CD4: Т-хелперы, манацыты, макрафагі, клеткі Лангерганса[6], дэндрытныя клеткі, клеткі мікрагліі[7]. У выніку праца імуннай сістэмы прыгнятаецца і развіваецца сіндром набытага імуннага дэфіцыту (СНІД), арганізм хворага страчвае магчымасць абараняцца ад інфекцый і пухлін, узнікаюць другасныя апартуністычныя захворванні, якія не характэрныя для людзей са звычайным імунным статусам[8][9][10][11][12][13]. Без доктарскага ўмяшання апартуністычныя захворванні выклікаюць смерць пацыента ў сярэднім праз 9—11 гадоў пасля заражэння (у залежнасці ад падтыпу віруса)[10]. Пры правядзенні антырэтравіруснай тэрапіі працягласць жыцця пацыента можа быць падоўжана да 70—80 гадоў[14][15][16].

Адкрыццё ВІЧ правіць

 
Выява, зробленая растравым электронным мікраскопам. У цэнтры кадра знаходзіцца заражаны T-лімфацыт. Шматлікія светлыя круглыя выпукласці на яго паверхні — месцы зборкі і адпачкавання вірыёнаў віруса імунадэфіцыту чалавека[17]
 
Выява вірыёнаў, атрыманая пры дапамозе трансмісійнага электроннага мікраскопа. Бачная будова вірыёнаў, унутры якіх знаходзіцца конусападобнае ядро[18]

У 1981 годзе з'явіліся першыя тры навуковыя артыкулы пра незвычайныя выпадкі развіцця пнеўмацыстнай пнеўманіі і саркомы Капашы ў гомасексуальных мужчын[19][20]. Да гэтага абодва захворванні сустракаліся рэдка і былі характэрныя для зусім розных груп пацыентаў: на саркому Капашы галоўным чынам хварэлі пажылыя мужчыны міжземнаморскага паходжання, а на пнеўмацыстную пнеўманію — пацыенты з лейкозам пасля інтэнсіўнай хіміятэрапіі. З'яўленне гэтых захворванняў, якія сведчылі пра цяжкі імунадэфіцытны стан, у маладых людзей, якія не ўваходзілі ў адпаведныя групы рызыкі, назіралася ўпершыню[20]. Затым выявілі такія ж сімптомы сярод наркаспажыўцоў, хворых на гемафілію A[21] і гаіцян[22][23]. Найбольш значным было выяўленне зніжэння суадносін CD4+/CD8+-клетак у выніку адноснага і/ці абсалютнага памяншэння колькасці CD4+-лімфацытаў у спалучэнні з павелічэннем колькасці CD8+-лімфацытаў[20][24][25].

У ліпені 1982 года для абазначэння гэтага стану быў прапанаваны тэрмін сіндром набытага імуннага дэфіцыту (СНІД, AIDS)[26]. У верасні 1982 года СНІДу было дадзена паўнавартаснае вызначэнне як назалагічнай форме на падставе назірання шэрагу апартуністычных інфекцый у чатырох груп пацыентаў, названых вышэй[20][27].

У перыяд з 1981 па 1984 гады выйшлі некалькі прац, якія звязвалі імавернасць развіцця СНІДу з анальным сексам ці з уплывам наркотыкаў[28][29][30][31][32][33]. Паралельна вяліся працы над гіпотэзай аб магчымай інфекцыйнай прыродзе СНІДу.

Вірус імунадэфіцыту чалавека незалежна адкрылі ў 1983 годзе ў дзвюх лабараторыях: Інстытуце Пастэра ў Францыі пад кіраўніцтвам Люка Мантанье і Нацыянальным інстытуце раку ў ЗША пад кіраўніцтвам Роберта Гала. Вынікі даследаванняў, у якіх з тканак пацыентаў з сімптомамі СНІДу ўпершыню ўдалося вылучыць новы рэтравірус, былі апублікаваныя 20 мая 1983 года ў часопісе «Science»[34][35]. У гэтых жа працах вылучаны з хворых на СНІД вірус быў упершыню паспяхова размножаны ў культываваных Т-лімфацытах. Французская група даследчыкаў паказала, што сералагічна гэты вірус адрозніваецца ад HTLV-I, і назвала яго LAV («вірус, асацыяваны з лімфаадэнапатыяй»), а амерыканская група назвала яго HTLV-III, бо памылкова аднесла да групы HTLV-вірусаў. Даследчыкі высунулі здагадку, што вірус можа выклікаць сіндром набытага імуннага дэфіцыту[20].

У 1986 годзе было выяўлена, што вірусы, адкрытыя ў 1983 французскімі і амерыканскімі даследчыкамі, генетычна ідэнтычныя. Першапачатковыя назвы вірусаў былі скасаваныя і была прапанавана адна агульная назва — вірус імунадэфіцыту чалавека[36]. У 2008 годзе Люк Мантанье і Франсуаза Бар-Сінусі былі ганараваны Нобелеўскай прэміяй у вобласці фізіялогіі і медыцыны «за адкрыццё віруса імунадэфіцыту чалавека»[37].

ВІЧ-інфекцыя правіць

Інфіцыраванне правіць

Асноўны артыкул: Інфіцыраванне вірусам імунадэфіцыту чалавека

Вірус можа перадавацца праз прамы кантакт пашкоджанай слізістай абалонкі ці пашкоджанай скуры здаровага чалавека з біялагічнымі вадкасцямі заражанага чалавека: кроўю, перадсемявай вадкасцю (якая вылучаецца на працягу ўсяго палавога акту), спермай, сакрэтам похвы і грудным малаком. Перадача віруса можа адбывацца пры неабароненым анальным, вагінальным ці аральным сексе[38][39].

Інтактная, непашкоджаная скура — з'яўляецца эфектыўным бар'ерам для інфекцыі, бо ў ёй адсутнічаюць клеткі, якія могуць быць заражаны ВІЧ. Для паспяховай інфекцыі патрабуецца прамы кантакт з крывяноснай сістэмай ці з мембранамі клетак слізістых абалонак. Слізістыя абалонкі палавых органаў і прамой кішкі часта атрымліваюць нязначныя пашкоджанні пры палавым акце, праз якія вірус можа трапляць у кроў. Такія пашкоджанні часцей узнікаюць пры наяўнасці захворванняў, якія перадаюцца палавых шляхам, напрыклад, у выпадку герпесу. З іншага боку, заражэнне магчыма і ў выпадку непашкоджанай слізістай абалонкі, таму што апошнія змяшчаюць значную колькасць дэндрытных клетак (у тым ліку, клетак Лангерганса), якія могуць адыгрываць ролю «пераносчыкаў» вірусных часціц у лімфатычныя вузлы. Таму асабліва небяспечнай формай палавога акту для прымаючага партнёра з'яўляецца неабаронены анальны секс, таму што пры гэтай форме ўзнікае найбольшая колькасць дробных і буйных пашкоджанняў, бо слізістая абалонка прамой кішкі высцілаецца аднаслойным цыліндрычным эпітэліем, а похвы — мнагаслойным плоскім неарагавеваючым[40][41].

Перадача віруса адбываецца з большай імавернасцю пры выкарыстанні заражаных іголак і шпрыцаў (асабліва спажыўцамі ін'екцыйных наркотыкаў), а таксама пры пераліванні крыві (у выпадку парушэння медыцынскім персаналам усталяваных працэдур праверкі донарскай крыві)[42]. Таксама перадача віруса можа адбыцца паміж маці і дзіцём падчас цяжарнасці, родаў (заражэнне праз кроў маці)[43][44] і пры грудным выкормліванні (прычым як ад заражанай маці да здаровага дзіцяці праз грудное малако, так і ад заражанага дзіцяці да здаровай маці праз пакусванне грудзі падчас кармлення)[45].

Вірус не перадаецца паветрана-кропельным шляхам, бытавым шляхам, пры судотыку з непашкоджанай скурай, праз укусы насякомых[46], слёзы[47] і сліну (з-за таго, што канцэнтрацыя вірыёнаў ВІЧ у гэтых вадкасцях ніжэйшая за інфіцыруючую дозу, а таксама з-за таго, што сліна — агрэсіўнае асяроддзе, якое разбурае сваімі ферментамі вірыёны ВІЧ)[47].

Хвароба правіць

Асноўны артыкул: ВІЧ-інфекцыя
 
Дынаміка колькасці CD4+-лімфацытаў і копій РНК віруса за перыяд ад моманту інфіцыравання да тэрмінальнай стадыі[48]                      колькасць CD4+лімфацытаў у 1 мкл крыві                      колькасць копій РНК віруса ў 1 мл плазмы крыві

У часе хваробы вылучаюць тры стадыі: вострую інфекцыю, латэнтны перыяд і тэрмінальную стадыю (СНІД) (гл. ілюстрацыю). Падчас развіцця ВІЧ-інфекцыі ў аднаго і таго ж чалавека ў выніку мутацый узнікаюць новыя штамы віруса, якія адрозніваюцца па хуткасці рэпрадукцыі і здольнасці інфіцыраваць[8][9]. Размножыўшыся, вірусныя часціцы вызваляюцца з паражоных клетак і ўкараняюцца ў новыя — цыкл развіцця паўтараецца. Інфіцыраваныя вірусам Т-хелперы паступова гінуць з-за разбурэння вірусам, апаптозу ці знішчэння Т-кілерамі. Падчас развіцця ВІЧ-інфекцыі колькасць Т-хелпераў (CD4+-клетак) змяншаецца настолькі, што арганізм ужо не можа супрацьстаяць узбуджальнікам апартуністычных інфекцый, якія бяспечныя ці мала небяспечныя для здаровых людзей з нармальнай імуннай сістэмай. На тэрмінальнай стадыі (СНІД), саслаблены арганізм паражаюць бактэрыяльныя, грыбковыя, вірусныя і пратазойныя інфекцыі, а таксама пухліны[11][12][13]. У адсутнасці антырэтравіруснай тэрапіі смерць пацыента настае не ў выніку размнажэння віруса ў CD4+-клетках, а з прычыны развіцця апартуністычных захворванняў (другасных у адносінах да ВІЧ-інфекцыі).

Эпідэміялогія правіць

Асноўны артыкул: Эпідэміялогія ВІЧ-інфекцыі

Паводле звестак на 2011 год, у свеце за ўвесь час на ВІЧ-інфекцыю захварэлі 60 мільёнаў чалавек, з іх: 25 мільёнаў памерлі, а 35 мільёнаў жывуць з ВІЧ-інфекцыяй[49]. Больш за дзве траціны з іх пражываюць у Афрыцы на поўдзень ад пустыні Сахара[50]. Эпідэмія пачалася тут у канцы 1970-х — пачатку 1980-х гадоў. Затым эпідэмія перакінулася ў ЗША, Заходнюю Еўропу і краіны Паўднёвай Афрыкі. Сёння, за выключэннем краін Афрыкі, хутчэй усяго вірус распаўсюджваецца ў Цэнтральнай Азіі і Усходняй Еўропе (у тым ліку ў Расіі[51]). Эпідэмічная сітуацыя ў гэтых рэгіёнах стрымлівалася да канца 1990-х, затым з 1999 па 2002 гады колькасць інфіцыраваных амаль патроілася — галоўным чынам за кошт ін'екцыйных наркаманаў. Значна ніжэй за сярэдні ўзровень ВІЧ-інфекцыя распаўсюджана ва Усходняй Азіі, Паўночнай Афрыцы і на Блізкім Усходзе. У маштабе планеты эпідэмічная сітуацыя стабілізавалася, колькасць новых выпадкаў ВІЧ-інфекцыі зменшылася з 3,5 мільёнаў у 1997 годзе да 2,7 мільёнаў у 2007 годзе[50]. Паводле звестак на канец 2016 года, у Беларусі каля 17 тысяч чалавек жывуць з ВІЧ-інфекцыяй[52], за перыяд з 1987 па 2015 год памерлі ад розных прычын 4449 ВІЧ-інфіцыраваных грамадзян Беларусі[53].

Дыягностыка правіць

Асноўны артыкул: Тэст на ВІЧ

Аналіз крыві дазваляе выявіць антыцелы да бялкоў віруса (ІФА), рэакцыю антыцелаў на бялкі віруса (вестэрн-блот), РНК віруса (ЗТ-ПЛР)[54]. Вызначэнне віруснай нагрузкі (падлік колькасці копій РНК віруса ў мілілітры плазмы крыві) дазваляе меркаваць пра стадыю захворвання і эфектыўнасць лячэння[55][56].

Абавязковая праверка донарскай крыві ў развітых краінах у значнай ступені скараціла магчымасць перадачы віруса пры яе выкарыстанні. Тэсціраванне на ВІЧ цяжарных жанчын дазваляе своечасова пачаць прыём лекаў і нарадзіць здаровае дзіця.

Існуе меркаванне, што прымусовае тэсціраванне насельніцтва бесперспектыўнае з пункту гледжання стрымлівання эпідэміі[57] і парушае правы чалавека[58]. У Беларусі да асоб, у дачыненні да якіх ёсць дастатковыя падставы меркаваць, што яны маюць вірус імунадэфіцыту чалавека, у выпадку іх ухілення ад абавязковага медыцынскага агляду па заключэнні ўрачэбна-кансультацыйнай камісіі (УКК) дзяржаўнай арганізацыі аховы здароўя і з санкцыі пракурора можа ажыццяўляцца прымусовы медыцынскі агляд у дзяржаўных арганізацыях аховы здароўя[59].

Лячэнне правіць

Асноўны артыкул: Высокаактыўная антырэтравірусная тэрапія

З 35 мільёнаў чалавек, якія жывуць з ВІЧ-інфекцыяй, частка застаецца ў жывых дзякуючы антырэтравіруснай тэрапіі. У выпадку адсутнасці антырэтравіруснай тэрапіі ВІЧ-інфекцыі, смерць настае ў сярэднім праз 9—11 гадоў пасля заражэння[8][60]. Пры правядзенні антырэтравіруснай тэрапіі працягласць жыцця пацыента складае 70—80 гадоў[14][15][16]. Антырэтравірусныя прэпараты перашкаджаюць ВІЧ размнажацца ў клетках імуннай сістэмы чалавека, блакіруючы ўкараненне вірыёнаў у клеткі і парушаючы на розных этапах працэс зборкі новых вірыёнаў. Своечасова распачатае лячэнне антырэтравіруснымі прэпаратамі ў сотні разоў змяншае рызыку развіцця СНІДу і наступнай смерці[61][62][63]. Антырэтравірусныя прэпараты ў часткі пацыентаў выклікаюць пабочныя эфекты, якія ў некаторых выпадках нават патрабуюць змяніць схему лячэння (набор лекаў).

Тэрапію прызначаюць пры зніжэнні імунітэту і/ці высокай віруснай нагрузцы. У выпадку, калі колькасць CD4+-лімфацытаў вялікая і вірусная нагрузка нізкая, тэрапію не прызначаюць. Пасля прызначэння тэрапіі лекі трэба прымаць штодня ў адзін і той жа час і пажыццёва, што стварае нязручнасці для пацыентаў. Таксама варта ўлічваць высокі кошт месячнага курсу лекаў. У 2014 годзе неабходныя лекі атрымлівалі менш за палову з 9,5 млн чалавек, якім патрэбна супрацьвірусная тэрапія[64].

Таксама ўсе цяжарныя жанчыны з вострай фазай ВІЧ-інфекцыі, павінны пачынаць неадкладную высокаактыўную антырэтравірусную тэрапію (ВААРТ) для прадухілення перадачы ВІЧ плоду[65].

Паводле рэкамендацый СААЗ, ВААРТ варта неадкладна пачынаць усім ВІЧ-інфіцыраваным дзецям да паўтара гадоў[66]. Пачатак тэрапіі ў дзяцей, якія атрымалі ВІЧ ад маці, на працягу 3 месяцаў пасля родаў, змяншае смяротнасць на 75 %[67]. Пры адсутнасці лячэння, траціна ВІЧ-інфіцыраваных дзяцей памірае на працягу першага года жыцця і 50 % на працягу другога года. У выпадку, калі дыягностыка ВІЧ немагчымая, лячэнне варта пачынаць ва ўзросце 9 месяцаў або раней, у выпадку з'яўлення сімптомаў[68].

Станам на люты 2016 года было абвешчана, што групе нямецкіх навукоўцаў удалося цалкам выдаліць тып ВІЧ-1 з жывых клетак. Выпрабаванні праводзіліся на клетках чалавека, ужыўленых паддоследным мышам. Выпрабаванні на людзях павінны адбыцца ў хуткім часам[69][70][71].

Класіфікацыя правіць

Асноўны артыкул: Ленцівірусы

Вірус імунадэфіцыту чалавека адносяць да сямейства рэтравірусаў (Retroviridae), роду ленцівірусаў (Lentivirus). Назва Lentivirus паходзіць ад лацінскага слова lente — павольны. Такая назва адлюстроўвае адну з асаблівасцей вірусаў гэтай групы, а менавіта — павольную і неаднолькавую хуткасць развіцця інфекцыйнага працэсу ў макраарганізме. Для ленцівірусаў таксама характэрны працяглы інкубацыйны перыяд[72].

Для віруса імунадэфіцыту чалавека характэрна высокая частата генетычных змен, якія ўзнікаюць падчас самарэпрадукцыі. Частата ўзнікнення памылак у ВІЧ складае 10-3 — 10-4 памылак на геном на цыкл рэплікацыі, што на некалькі парадкаў больш за аналагічную велічыню ў эўкарыётаў. Памер геному ВІЧ складае прыкладна 104 нуклеатыдаў. З гэтага вынікае, што практычна кожны даччыны геном хоць бы на адзін нуклеатыд адрозніваецца ад свайго папярэдніка. У сучаснай класіфікацыі адрозніваюць два асноўныя віды ВІЧ — ВІЧ-1 і ВІЧ-2. Гэтыя вірусы меркавана ўзніклі ў выніку незалежнай перадачы людзям SIV (віруса імунадэфіцыту малпаў) шымпанзэ і мангабеяў адпаведна[73].

І ВІЧ-1, і ВІЧ-2 здольныя выклікаць сур'ёзны імунадэфіцыт, аднак клінічнае цячэнне хваробы некалькі адрозніваецца. Вядома, што ВІЧ-2 менш патагенны і перадаецца з меншай імавернасцю, чым ВІЧ-1. Магчыма, гэта звязана з тым, што ВІЧ-2-інфекцыя характарызуецца ніжэйшай колькасцю вірусных часціц на мілілітр крыві. Адзначана, што інфекцыя ВІЧ-2 забяспечвае носьбіту невялікую абарону ад заражэння ВІЧ-1. Аднак апісаныя выпадкі падвойнай інфекцыі, прычым заражэнне можа адбывацца ў любым парадку. Інфекцыя ВІЧ-2 радзей заканчваецца развіццём СНІДу. Існуюць звесткі пра некалькі большую частату развіцця саркомы Капашы, кандыдозу ротавай поласці і хранічнай ліхаманкі пры ВІЧ-1/СНІДзе. Пры ВІЧ-2/СНІДзе часцей развіваецца энцэфаліт, хранічная ці вострая бактэрыяльная дыярэя, сур'ёзныя цытамегалавірусныя інфекцыі і халангіт[73]. Да роду Lentivirus таксама адносяць віды, якія выклікаюць падобныя захворванні ў малпаў, кошак, коней, авечак і г. д.[8][74][75].

ВІЧ-1 правіць

ВІЧ-1 апісаны ў 1983 годзе і з'яўляецца найбольш распаўсюджаным і патагенным відам ВІЧ[76]. Глабальная эпідэмія ВІЧ-інфекцыі галоўным чынам абумоўлена распаўсюджваннем ВІЧ-1. У пераважнай большасці выпадкаў пад ВІЧ маюць на ўвазе менавіта ВІЧ-1[77].

Від ВІЧ-1 класіфікуюць на галоўную групу М і некалькі пабочных груп. Лічыцца, што групы M, N, O, P утварыліся ў выніку незалежных выпадкаў перадачы SIV ад малпы да чалавека, і наступнай мутацыі віруса да ВІЧ[78].

ВІЧ-2 правіць

ВІЧ-2 ідэнтыфікаваны ў 1986 годзе[93], генетычна вельмі блізкі да T-лімфатропнага віруса SIVsmm мангабеяў, і, у меншай ступені, да віруса ВІЧ-1. Геномы ВІЧ-1 і ВІЧ-2 маюць гамалогію кансерватыўных генаў gag і pol каля 60 %, і да 45 % генаў бялкоў абалонкі[94]. Станам на 2010 год, апісаныя 8 груп ВІЧ-2, толькі групы A і B з'яўляюцца эпідэмічнымі. Вірусы групы А распаўсюджаныя ў Заходняй Афрыцы, Анголе, Мазамбік, Бразіліі, Індыі і мала распаўсюджаныя ў ЗША і Еўропе[95][96]. Вірусы групы В распаўсюджаныя ў Заходняй Афрыцы[97][98].

Будова вірыёна правіць

 
Будова віруса імунадэфіцыту чалавека

Вірыёны ВІЧ маюць выгляд сферычных часціц, дыяметр якіх складае каля 100—120 нанаметраў[99]. Гэта прыблізна ў 60 разоў менш за дыяметр эрытрацыта[100]. У склад спелых вірыёнаў уваходзяць некалькі тысяч бялковых малекул розных тыпаў.

Капсід спелага вірыёна, які складаецца з прыкладна 2000 малекул бялку р24, мае форму ўсечанага конуса[101].

Унутры капсіду знаходзіцца бялкова-нуклеінавы комплекс: дзве ніткі віруснай РНК, трывала звязаныя з бялком нуклеакапсіду p7, ферменты (зваротная транскрыптаза, пратэаза, інтэграза)[101]. З капсідам таксама асацыяваныя бялкі Nef і Vif (7—20 малекул Vif на вірыён). Унутры вірыёна (і, хутчэй за ўсё, па-за межамі капсіду) выяўлены бялок Vpr[38]:8-11. Акрамя таго, з капсідам ВІЧ-1 (але не ВІЧ-2) звязаныя каля 200 копій клетачнага ферменту пептыдылпралілізамеразы A[en] (цыклафілін А), неабходнага для зборкі вірыёна[102].

Капсід атачае абалонка, утвораная прыкладна 2000 малекул матрыкснага бялку p17[101]. Матрыксную абалонку, у сваю чаргу, атачае двухслойная ліпідная мембрана, якая з'яўляецца вонкавай абалонкай віруса. Яна ўтворана малекуламі фосфаліпідаў, захопленымі вірусам падчас яго адпачкавання ад клеткі, у якой ён сфарміраваўся[103]. У ліпідную мембрану ўбудаваныя 72 глікапратэінавыя комплексы Env, кожны з якіх утвораны трыма малекуламі трансмембраннага глікапратэіну gp41 (TM), які служыць «якарам» комплексу, і трыма малекуламі паверхневага глікапратэіну gp120 (SU)[102]. З дапамогай бялку gp120 вірус далучаецца да рэцэптараў CD4 і карэцэптараў, якія размешчаныя на паверхні Т-лімфацытаў чалавека. Стэхіяметрычныя суадносіны p24:gp120 у вірыёне складаюць 60—100:1[38]:11. Пры фарміраванні вонкавай абалонкі віруса таксама адбываецца захоп некаторай колькасці мембранных бялкоў клеткі, у тым ліку чалавечых лейкацытарных антыгенаў (HLA) класаў I і II і малекул адгезіі[101][104].

Бялкі вірыёна інтэнсіўна вывучаюцца, паколькі з'яўляюцца мішэнямі лекаў і вакцыны супраць ВІЧ, якія распрацоўваюцца.

Функцыі важных структурных бялкоў ВІЧ-1[101][104]

Скарачэнне Апісанне Функцыі
gp41 (TM, transmembrane) Трансмембранны глікапратэін масай 41 кДа Размяшчаецца ў вонкавым слоі ліпіднай мембраны, мае ролю «якара», які змяшчае малекулы бялку gp120
gp120 (SU, surface) Глікапратэін масай 120 кДа Вонкавы бялок вірыёна. Некавалентна звязаны з трансмембранным бялком gp41. З адной малекулай gp41 звязаныя 3—5 малекул gp120. Здольны звязваць рэцэптары CD4. Адыгрывае важную ролю падчас пранікнення віруса ў клетку.
p24 (CA, capsid) Бялок масай 24 кДа Утварае капсід віруса
p17 (MA, matrix) Матрыксны бялок масай 17 кДа Каля дзвюх тысяч малекул гэтага бялку ўтвараюць слой таўшчынёй 5—7 нм, які размяшчаецца паміж вонкавай абалонкай і капсідам віруса.
p7 (NC, nucleocapsid) Нуклеакапсідны бялок масай 7 кДа Уваходзіць у склад капсіда віруса. Утварае комплекс з віруснай РНК.

Геном і бялкі, што ён кадзіруе правіць

 
Геном ВІЧ-1[101]

Генетычны матэрыял ВІЧ прадстаўлены дзвюма копіямі дадатна-сэнсавай (+)РНК[102]. Геном ВІЧ-1 мае даўжыню 9000 нуклеатыдаў. Канцы геному прадстаўленыя доўгімі канцавымі паўторамі (англ.: long terminal repeat, LTR), якія кіруюць прадукцыяй новых вірусаў і могуць актывавацца і бялкамі віруса, і бялкамі інфіцыраванай клеткі.

9 генаў ВІЧ-1 кадзіруюць, прынамсі, 15 бялкоў[105]. Ген pol кадзіруе ферменты: зваротную транскрыптазу (RT), інтэгразу (IN) і пратэазу (PR). Ген gag кадзіруе поліпратэін Gag/p55, які расшчапляецца віруснай пратэазай да структурных бялкоў p6, p7, p17, p24. Ген env кадзіруе бялок gp160, які расшчапляецца клетачнай эндапратэазай фурынам на структурныя бялкі gp41 і gp120[38]:8-12. Іншыя шэсць генаў — tat, rev, nef, vif, vpr, vpu (vpx у ВІЧ-2) — кадзіруюць бялкі, якія адказваюць за здольнасць ВІЧ-1 інфіцыраваць клеткі і ствараць новыя копіі віруса. Рэплікацыя ВІЧ-1 in vitro магчымая без генаў nef, vif, vpr, vpu, аднак іх прадукты неабходныя для паўнавартаснай інфекцыі in vivo[106][107][108].

Gag правіць

Поліпратэін-папярэднік Gag/p55 сінтэзуецца з поўнапамернай геномнай РНК (якая ў гэтым выпадку служыць у якасці мРНК) падчас стандартнай кэп-залежнай трансляцыі, але магчымая і IRES-залежная трансляцыя. Папярэднікі функцыянальных бялкоў размяшчаюцца ў складзе поліпратэіну Gag/p55 у наступным парадку: p17…p24…p2…p7…p1…p6[38]:8 (р1 і р2 — злучальныя пептыды; іншыя прадукты расшчаплення Gag/p55 апісаныя вышэй). Нерасшчэплены пратэазай Gag/p55 змяшчае тры асноўныя дамены: дамен мембраннай лакалізацыі (М, membrane targeting), дамен узаемадзеяння (I, interaction) і «позні» дамен (L, late). Дамен М, размешчаны ўнутры вобласці p17/МА, мірысцілізуецца (далучаюцца рэшткі мірысцінавай кіслаты) і накіроўвае Gag/p55 да плазматычнай мембраны. Дамен I, размешчаны ўнутры вобласці p7NC (NC, nucleocapsid), адказвае за міжмалекулярныя ўзаемадзеянні асобных манамераў Gag/p55. Дамен L, таксама лакалізаваны ў вобласці p7NC, апасродкуе адпачкаванне вірыёнаў ад плазматычнай мембраны; у гэтым працэсе ўдзельнічае таксама р6 вобласць поліпратэіну Gag/p55[38]:8[109].

Vpu правіць

Дзвюма важнымі функцыямі бялку Vpu з'яўляюцца: 1) разбурэнне клетачнага рэцэптара CD4 у эндаплазматычным рэтыкулуме шляхам прыцягнення ўбіквіцінлігазных комплексаў і 2) стымуляцыя вылучэння даччыных вірыёнаў з клеткі шляхам інактывацыі інтэрферон-індуцыраванага трансмембраннага бялку CD317/BST-2, што атрымаў таксама назву «tetherin» за яго здольнасць прыгнятаць вылучэнне зноў утвораных даччыных вірыёнаў пасродкам іх утрымання на паверхні клеткі[106][107][110][111][112][113].

Vpr правіць

Бялок Vpr неабходны для рэплікацыі віруса ў клетках, якія не дзеляцца, у тым ліку макрафагах. Гэты бялок, нароўні з іншымі клетачнымі і віруснымі бялкамі, актывуе транскрыпцыю з выкарыстаннем доўгіх канцавых паўтораў геному ВІЧ у якасці прамотараў. Бялок Vpr адыгрывае важную ролю ў пераносе віруснай ДНК у ядро і выклікае затрымку дзялення клеткі ў перыядзе G2[114].

Vif правіць

Бялок Vif адыгрывае важную ролю ў падтрымцы рэплікацыі віруса. Vif індуцыруе ўбіквіцінілаванне і дэградацыю клетачнага антывіруснага бялку APOBEC3G, які выклікае дэамінаванне ДНК, якое прыводзіць да мутацыйных замен G на A у віруснай ДНК, сінтэзаванай падчас зваротнай транскрыпцыі. Штамы, пазбаўленыя Vif, не рэпліцыруюцца ў CD4+-лімфацытах, некаторых лініях T-лімфацытаў і макрафагах. Гэтыя штамы здольныя пранікаць у клеткі-мішэні і пачынаць зваротную транскрыпцыю, аднак сінтэз віруснай ДНК застаецца незавершаным[114].

Nef правіць

Бялок Nef выконвае некалькі функцый. Ён прыгнятае экспрэсію малекул CD4 і HLA класаў I і II на паверхні інфіцыраваных клетак, і тым самым дазваляе вірусу ўвільваць ад нападу цытатаксічных T-лімфацытаў і ад распазнання CD4+-лімфацытамі. Бялок Nef можа таксама прыгнятаць актывацыю T-лімфацытаў, звязваючы розныя бялкі-кампаненты сістэм унутрыклетачнай перадачы сігналу[114].

У інфіцыраваных вірусам імунадэфіцыту макак-рэзусаў актыўная рэплікацыя віруса і прагрэсіраванне хваробы магчымыя толькі пры інтактным гене nef. Дэлецыі гена nef былі выяўленыя ў штамах ВІЧ, вылучаных у групы аўстралійцаў з працяглым непрагрэсіруючым цячэннем інфекцыі[115]. Аднак у часткі іх з часам з'явіліся прыкметы прагрэсіравання інфекцыі, у тым ліку зніжэнне колькасці CD4+-лімфацытаў. Такім чынам, хоць дэлецыі гена nef і могуць запавольваць рэплікацыю віруса, гэта не гарантуе поўнай немагчымасці прагрэсіравання захворвання[116].

Tat і Rev правіць

Рэгулятарныя бялкі Tat (транс-актыватар) і Rev накопліваюцца ў ядры клеткі і звязваюць пэўныя ўчасткі віруснай РНК. Бялок Tat мае малекулярную масу каля 14-15 кДа, звязвае другасную структуру геномнай РНК каля 5'-нетрансліраванай вобласці[114][117]., актывуе зваротную транскрыпцыю геномнай РНК ВІЧ, сінтэз вірусных мРНК, неабходны для рэплікацыі віруса амаль ва ўсіх культурах клетак, рэгулюе выхад вірыёнаў з заражаных клетак[114][117], мае патрэбу ў клетачным кафактары — цыкліне T1. Бялок Rev рэгулюе экспрэсію бялкоў вірыёна, звязвае мРНК гена env у вобласці RRE (англ.: Rev response element) інтрону, які падзяляе экзоны генаў Tat і Rev[114][117]

Бялкі Tat і Rev стымулююць транскрыпцыю правіруснай ДНК і транспарт РНК з ядра ў цытаплазму, а таксама неабходныя для трансляцыі. Бялок Rev забяспечвае таксама транспарт кампанентаў віруса з ядра і пераключэнне сінтэзу рэгулятарных бялкоў віруса на сінтэз структурных[114].

Жыццёвы цыкл правіць

Да пранікнення ў клетку-мішэнь правіць

Пасля траплення вірыёнаў ВІЧ на паверхню і ўнутр арганізма, вірусныя часціцы апыняюцца ў розных па сваёй агрэсіўнасці біялагічных вадкасцях. Сліна і страўнікавы сок змяшчаюць ферменты, якія ў большай ступені разбураюць вірыёны ВІЧ, чым іншыя біялагічныя вадкасці (гэта не адносіцца да немаўлят першых месяцаў жыцця, у якіх яшчэ не выпрацоўваюцца адпаведныя ферменты стрававання, з-за чаго немаўляты могуць быць заражаныя праз грудное малако). Вірыёны ВІЧ пранікаюць у крывяносную і лімфатычную сістэмы арганізма і перамяшчаюцца па арганізме ў патоку крыві і лімфы. Апынуўшыся побач з CD4-клеткай, вірыёны ВІЧ звязваюць рэцэптар CD4 на яе плазматычнай мембране[118].

Пранікненне ў клетку і зваротная транскрыпцыя правіць

Механізм зліцця вірыёна ВІЧ
і плазматычнай мембраны
Т-лімфацыта чалавека
 
1. Узаемадзеянне віруснага бялку gp120 з клетачным рэцэптарам CD4 (паказана чырвонай стрэлкай)
 
2. Канфармацыйныя змены віруснага бялку gp120 забяспечваюць злучэнне з клетачным рэцэптарам CCR5 (паказана чырвонай стрэлкай)
 
3. Канцавыя ўчасткі віруснага бялку gp41 пранікаюць у плазматычную мембрану клеткі (паказана чырвонай стрэлкай)
 
4. Вірусны бялок gp41 падвяргаецца значным канфармацыйным зменам (паказана чырвонай стрэлкай), што прыводзіць да збліжэння і зліцця мембран вірыёна і клеткі

Вірусны глікапратэін gp120 трывала звязвае рэцэптар CD4. У выніку такога ўзаемадзеяння gp120 перажывае канфармацыйныя змены, якія дазваляюць яму таксама звязаць малекулу карэцэптара CXCR4 ці CCR5 (якія экспрэсіруюцца на паверхні Т-лімфацытаў, макрафагаў, дэндрытных клетак і мікрагліі)[119][120]. У залежнасці ад здольнасці звязваць гэтыя карэцэптары, ВІЧ класіфікуюць на R5-тропныя (звязваюць толькі карэцэптар CCR5), X4-тропныя (звязваюць толькі карэцэптар CXCR4) і R5X4-тропныя (могуць узаемадзейнічаць з абодвума карэцэптарамі) варыянты[119]. Пры заражэнні, галоўным чынам, перадаюцца R5-тропныя і R5X4-тропныя варыянты[121]. Прэпараты, якія блакуюць карэцэптары, могуць быць эфектыўнымі супраць ВІЧ[122].

Пасля апісаных падзей вірусны бялок gp41 пранікае ў мембрану клеткі і падвяргаецца значным канфармацыйным зменам, з прычыны якіх мембрана клеткі і мембрана вірыёна ВІЧ збліжаюцца адна з адной і затым зліваюцца. Вірусны бялок gp41 вельмі важны для зліцця мембран, таму яго разглядаюць у якасці мішэні для распрацоўкі супрацьвірусных прэпаратаў.

Пасля зліцця мембран змесціва вірыёна пранікае ўнутр клеткі. Унутры клеткі вірусная РНК вызваляецца з капсіду. Затым пад дзеяннем зваротнай транскрыптазы адбываецца зваротная транскрыпцыя — працэс сінтэзу ДНК на аснове інфармацыі ў адналанцужковай геномнай РНК віруса[123]. Большая частка лекавых прэпаратаў, ухваленых для ўжывання пры ВІЧ-інфекцыі, накіравана на парушэнне працы зваротнай транскрыптазы[8].

Транспарт віруснай ДНК у ядро і інтэграцыя ў геном правіць

Пасля завяршэння зваротнай транскрыпцыі ў CD4+-лімфацыце вірусны геном прадстаўлены неўбудаванай ДНК. Для ўбудавання віруснай ДНК у геном клеткі-гаспадара і для ўтварэння новых вірусаў неабходна актывацыя T-лімфацытаў. Актывацыя CD4+-лімфацытаў адбываецца пры іх кантакце з антыгенраспазнавальнымі клеткамі ў лімфоіднай тканцы. Наяўнасць вірусаў на паверхні фалікулярных дэндрытных клетак і прысутнасць празапаленчых цытакінаў (ІЛ-1, ІЛ-6 і ФНПα) спрыяюць размнажэнню ВІЧ у інфіцыраваных клетках. Менавіта таму лімфоідная тканка служыць самым спрыяльным асяроддзем для рэплікацыі ВІЧ[124].

Сінтэзаваная вірусная ДНК транспартуецца ўнутр ядра клеткі ў складзе прэ-інтэграцыйнага комплексу, у які таксама ўваходзяць бялкі ВІЧ p17/MA, Nef і інтэграза[125]. Далей вірусная ДНК убудоўваецца ў храмасому актываванага T-лімфацыта пад дзеяннем інтэгразы. Некалькі прэпаратаў, якія інгібіруюць інтэгразу, шырока выкарыстоўваюцца ў сучаснай комплекснай антырэтравіруснай тэрапіі. Вірусная ДНК, якая ўбудавалася ў храмасому клеткі, называецца правірусам[8].

Транскрыпцыя, сплайсінг, транспарт РНК з ядра ў цытаплазму і трансляцыя правіць

У ядры клетачная РНК-палімераза сінтэзуе папярэднік вірусных інфармацыйных РНК (мРНК), даўжыня якога роўная даўжыні геномнай РНК ВІЧ-1. Гэты папярэднік мРНК падвяргаецца 5'-канцавому кэпаванню і 3'-канцавому поліадэнілаванню. Акрамя таго, папярэднік мРНК падвяргаецца сплайсінгу, у выніку якога ўтвараюцца больш за 40 розных мРНК, якія можна падзяліць на 3 класы[126]:
1) несплайсаваная РНК даўжынёй каля 9.3 kb — далей выкарыстоўваецца ў якасці мРНК для сінтэзу бялкоў Gag і Gag-Pol, а таксама ў якасці геномнай РНК;
2) няцалкам сплайсаваныя РНК памерам каля 4 kb — выкарыстоўваюцца як мРНК для сінтэзу бялкоў Vif, Vpr, Tat, Vpu і Env;
3) цалкам сплайсаваныя РНК памерам каля 2 kb — выкарыстоўваюцца як мРНК для сінтэзу бялкоў Vpr, Tat, Rev і Nef.

На ранняй стадыі экспрэсіі генаў, у адсутнасць бялку Rev, несплайсаваная і няцалкам сплайсаваныя РНК ВІЧ-1 нестабільныя і хутка разбураюцца ў ядры. У той жа час, цалкам сплайсаваныя мРНК ВІЧ-1 з'яўляюцца стабільнымі і транспартуюцца з ядра ў цытаплазму[126]. У цытаплазме з дапамогай рыбасом адбываецца працэс трансляцыі — біясінтэз бялку з амінакіслот па зададзенай матрыцы на аснове генетычнай інфармацыі, якая змяшчаецца ў мРНК. Сінтэзаваны ў цытаплазме бялок Rev транспартуецца ў ядро, дзе звязваецца з вобласцю RRE несплайсаванай і няцалкам сплайсаваных РНК, што стабілізуе гэтыя РНК. Акрамя таго, Rev узаемадзейнічае з клетачным бялком CRM1 (экспарцін 1), і гэта ўзаемадзеянне стымулюе транспарт несплайсаванай і няцалкам сплайсаваных РНК з ядра ў цытаплазму, дзе адбываецца сінтэз закадзіраваных у іх бялкоў[126].

Зборка і адпачкаванне вірыёнаў правіць

Геномная РНК віруса, а таксама вірусныя бялкі транспартуюцца да месцаў зборкі вірыёнаў — да мембраны. Вірыёны першапачаткова фарміруюцца з поліпратэінаў-папярэднікаў структурных бялкоў і ферментаў і на гэтай стадыі не з'яўляюцца інфекцыйнымі. Падчас паспявання віруснай часціцы вірусная пратэаза расшчапляе бялкі-папярэднікі да функцыянальных кампанентаў[8]. Некалькі ўхваленых супрацьвірусных прэпаратаў інгібіруюць працу пратэазы і перашкаджаюць фарміраванню спелых вірыёнаў[8].

Новыя вірусныя часціцы адпачкоўваюцца ад паверхні клеткі, захопліваючы частку яе мембраны, і выходзяць у крывянае рэчышча, а клетка гаспадара, якая нясе рэцэптар CD4, гіне[127][128]. Нядаўнія даследаванні паказалі, што працэс адпачкавання вірыёнаў можа быць больш складаным, чым лічылася раней. Так было выяўлена, што, дзякуючы ўзаемадзеянню бялку Gag з кампанентамі клеткі, вірыёны накопліваюцца ў адмысловых унутрыклетачных мультывезікулярных цельцах, якія звычайна служаць для экспарту бялкоў. Такім чынам вірусныя часціцы вызваляюцца з клеткі, эксплуатуючы яе ўласную сістэму транспарту макрамалекул[8].

Распаўсюджванне па арганізме правіць

Вірыён ВІЧ, які толькі што вылучыўся з заражанага лімфацыта, у плазме крыві жыве ў сярэднім каля 8 гадзін[118]. Працягласць паўжыцця (час, за які гіне 50 % вірыёнаў ВІЧ) у плазме крыві складае прыкладна 6 гадзін[118]. У астатніх асяроддзях працягласць паўжыцця вірыёнаў ВІЧ на парадкі менш[129].

У перыяд вострай фазы ВІЧ-інфекцыі адсутнасць спецыфічнага імуннага адказу дазваляе вірусу актыўна рэплікавацца і дасягаць высокіх канцэнтрацый у крыві. Вірус засяляе органы лімфатычнай сістэмы, CD4+-лімфацыты, макрафагі, а таксама іншыя клеткі: альвеалярныя макрафагі лёгкіх, клеткі Лангерганса, фалікулярныя дэндрытныя клеткі лімфатычных вузлоў, клеткі алігадэндрагліі і астрацыты мозга і эпітэліяльныя клеткі кішкі[130][131]. У лімфоіднай тканцы ВІЧ размнажаецца на працягу ўсяго захворвання, паражаючы макрафагі, актываваныя і неактываваныя CD4+-лімфацыты і фалікулярныя дэндрытныя клеткі[132][133]. Колькасць клетак, якія змяшчаюць правірусную ДНК, у лімфоіднай тканцы ў 5—10 разоў вышэйшая, за іх колькасць у клетках крыві, а рэплікацыя ВІЧ у лімфоіднай тканцы на 1—2 парадкі вышэйшая за рэплікацыю ў крыві. Асноўным клетачным рэзервуарам ВІЧ з'яўляюцца CD4+-Т-лімфацыты імуналагічнай памяці[134].

Для актывацыі CD8+-лімфацытаў і ўтварэння антыген-спецыфічных цытатаксічных T-лімфацытаў неабходна прэзентацыя пептыднага антыгена ў комплексе з чалавечым лейкацытарным антыгенам класа I. Дэндрытныя клеткі, неабходныя для пачатку першасных антыген-спецыфічных рэакцый, захопліваюць антыгены, перапрацоўваюць і пераносяць іх на сваю паверхню, дзе гэтыя антыгены ў комплексе з дадатковымі стымулюючымі малекуламі актывуюць T-лімфацыты. Заражаныя клеткі часта не вылучаюць дадатковых стымулюючых малекул і таму не здольныя выклікаць актывацыю дастатковай колькасці B- і T-лімфацытаў, функцыя якіх залежыць ад дэндрытных клетак[124].

На 2015 год ВІЧ-інфекцыя застаецца невылечным захворваннем, таму што геном віруса інтэгруецца ў храмасомы клетак і можа рэактывавацца нават пасля курсу антырэтравіруснай тэрапіі. У наш час ідзе пошук бяспечных спосабаў рэдагавання геному чалавека і выключэння з яго правіруснай ДНК[135][136]. У 2014 годзе быў прапанаваны метад выдалення геному ВІЧ-1 з заражаных клетак пры дапамозе сістэмы CRISPR/Cas9. З дапамогай гэтага метаду даследчыкам удалося выразаць фрагмент правіруснай ДНК, які знаходзіўся паміж 5'- і 3'-канцавымі LTR-абласцямі з храмасом заражаных клетак у культуры. Акрамя таго, гэты метад апынуўся таксама эфектыўным для прафілактыкі заражэння неінфіцыраваных клетак. Апісаны падыход можа прывесці да распрацоўкі спосабу поўнага пазбаўлення ВІЧ-інфекцыі[137][138].

Паходжанне правіць

 
Філагенетычнае дрэва вірусаў:
HIV — вірус імунадэфіцыту чалавека
SIV — вірус імунадэфіцыту малпаў

Метадам малекулярнай філагеніі паказана, што вірус імунадэфіцыту чалавека ўтварыўся ў канцы XIX ці ў пачатку XX стагоддзя[139][140][141][142][143], хутчэй за ўсё ў 1920-я гг[144].

Абодва тыпы віруса імунадэфіцыту чалавека ВІЧ-1 і ВІЧ-2 узніклі ў Заходняй і Цэнтральнай Афрыцы на поўдзень ад Сахары і перадаліся ад малпаў да людзей у выніку заанозісу. ВІЧ-1 узнік на поўдні Камеруна ў выніку эвалюцыі эндэмічнага віруса імунадэфіцыту малпаў SIV-cpz, які заражае чарнамордых шымпанзэ (Pan troglodytes troglodytes)[145][146]. ВІЧ-1, як мяркуюць, перайшоў відавы бар'ер прынамсі тройчы і спарадзіў тры групы вірусаў: M, N і О[147].

ВІЧ-2 узнік на тэрыторыі Заходняй Афрыкі (ад паўднёвага Сенегала да захаду Берага Слановай Косці) у выніку эвалюцыі віруса імунадэфіцыту малпаў SIV-smm, які заражае цёмна-карычневых мангабеяў (Cercocebus atys) і вузканосых малпаў[148].

Існуе доказ таго, што паляўнічыя на дзікіх жывёл (малпаў) ці пастаўшчыкі мяса ў Заходняй і Цэнтральнай Афрыцы падвяргаюцца заражэнню вірусам імунадэфіцыту малпаў, прычым імавернасць заражэння карэлюе з частатой узаемадзеяння з малпамі і іх мясам[149]. Аднак вірус імунадэфіцыту малпаў — слабы вірус, і, як правіла, прыгнятаецца імуннай сістэмай чалавека на працягу тыдня пасля заражэння. Лічыцца, што неабходна некалькі перадач віруса ад чалавека да чалавека ў хуткай паслядоўнасці, каб вірусу хапіла часу мутаваць у ВІЧ[150]. Хоць перадача віруса імунадэфіцыту малпаў ад чалавека да чалавека адбываецца рэдка, пэўныя сацыяльныя фактары могуць істотна ўплываць на частату заражэнняў. Мяркуюць, што ўмовы для распаўсюджвання віруса былі неспрыяльныя ў Афрыцы да XX стагоддзя. Супастаўленне перыядаў паскоранай эвалюцыі ВІЧ з сацыя-эканамічнымі зменамі дазваляе выказаць здагадкі пра прыроду фактараў, якія паскорылі распаўсюджванне ВІМ і ВІЧ.

Генетычныя даследаванні паказваюць, што апошні агульны продак ВІЧ-1 групы М існаваў каля 1910 года[151]. Прыхільнікі гэтай даты звязваюць распаўсюджванне ВІЧ з развіццём каланіялізму ў Афрыцы і ростам вялікіх гарадоў. Гэтыя фактары прывялі да такіх сацыяльных змен у грамадстве, як павелічэнне частаты беспарадкавых палавых сувязей, распаўсюджванне прастытуцыі і захворванняў, якія перадаюцца палавым шляхам (ЗППШ)[152]. ЗППШ, такія як сіфіліс, могуць суправаджацца генітальнымі язвамі. Даследаванні паказваюць, што імавернасць перадачы ВІЧ падчас вагінальнага палавога акту, досыць нізкая пры звычайных умовах, можа быць павялічана ў дзясяткі, калі не ў сотні разоў, калі адзін з партнёраў мае генітальныя язвы. Пра ступень распаўсюджанасці ЗППШ у каланіяльных гарадах у пачатку 1900-х можна судзіць па наступных лічбах: у 1928 годзе прынамсі 45 % жыхарак усходняга Леапольдвіля (цяпер — Кіншаса, ранні цэнтр распаўсюджання ВІЧ групы М) былі прастытуткамі, а ў 1933 годзе каля 15 % усіх жыхароў гэтага ж горада былі заражаныя адной з формаў сіфілісу. Рэтраспектыўны аналіз паказаў, што пачатак эпідэміі ВІЧ-інфекцыі ў Кіншасе супаў з пікам эпідэміі генітальных язваў у сярэдзіне 1930-х гадоў[152].

Паводле альтэрнатыўнага пункту гледжання, асноўным фактарам, якія спрыяў адаптацыі ВІЧ да людзей і яго распаўсюджванню, была небяспечная медыцынская практыка ў Афрыцы ў гады пасля Другой сусветнай вайны, такая як выкарыстанне нестэрыльных шматразовых шпрыцаў пры масавых вакцынацыях, ін'екцыях антыбіётыкаў і супрацьмалярыйных сродкаў[98][153][154].

У выніку рэтрааналізу ўзораў крыві, узятых пасля Другой сусветнай вайны, зафіксаваны самы ранні дакументальны выпадак наяўнасці ВІЧ у арганізме чалавека, кроў у якога ўзялі ў 1959 годзе[155]. Вірус, магчыма, прысутнічаў у Злучаных Штатах ужо ў 1966 годзе[156], але пераважная большасць выпадкаў заражэння ВІЧ, ідэнтыфікаваных па-за межамі трапічнай Афрыкі, можна прасачыць да аднаго неўсталяванага чалавека, які заразіўся ВІЧ на Гаіці, а затым перанёс інфекцыю ў ЗША каля 1969 года[157].

Натуральная ўстойлівасць да ВІЧ правіць

Глядзі таксама: Мутацыя CCR5-Δ32

Апісаныя выпадкі ўстойлівасці людзей да ВІЧ. Пранікненне віруса ў клетку імуннай сістэмы звязана з яго ўзаемадзеяннем з паверхневым рэцэптарам, бялком CCR5. Дэлецыя (страта ўчастку гена) CCR5-дэльта32 прыводзіць да неўспрымальнасці яе носьбіта да ВІЧ. Мяркуецца, што гэта мутацыя ўзнікла прыкладна дзве з паловай тысячы гадоў таму і з часам распаўсюдзілася ў Еўропе. Цяпер да ВІЧ фактычна ўстойлівы ў сярэднім 1 % жыхароў Еўропы, 10—15 % еўрапейцаў маюць частковую супраціўляльнасць да ВІЧ[158]. Навукоўцы Ліверпульскага ўніверсітэта тлумачаць распаўсюджанне мутацыі гена CCR5 тым, што яна ўзмацняе супраціўляльнасць да бубоннай чумы. Эпідэмія «чорнай смерці» 1347 года (а ў Скандынавіі яшчэ і 1711 года) спрыяла павелічэнню частаты гэтага генатыпа ў Еўропе.

Глядзі таксама: Нонпрагрэсар

Мутацыя ў гене CCR2 таксама змяншае шанец пранікнення ВІЧ у клетку і прыводзіць да затрымкі развіцця СНІДу. Існуе невялікі працэнт ВІЧ-станоўчых людзей (каля 10 %), у якіх СНІД не развіваецца на працягу доўгага часу. Іх называюць нонпрагрэсарамі[159][160].

Важны клетачны кампанент абароны супраць ВІЧ — антывірусны бялок APOBEC3G, які выклікае дэамінаванне ДНК, якое прыводзіць да мутацыйных замен G на A у віруснай ДНК, сінтэзаванай падчас зваротнай транскрыпцыі. APOBEC3G інактывуецца бялком Vif ВІЧ-1, які выклікае яго ўбіквіцінілаванне і дэградацыю[161].

Выяўлена, што адным з галоўных элементаў антывіруснай абароны чалавека і іншых прыматаў з'яўляецца бялок TRIM5a, здольны распазнаваць капсід вірусных часціц і перашкаджаць размнажэнню віруса ў клетцы. TRIM5a чалавека і шымпанзэ некалькі адрозніваюцца адзін ад аднаго і эфектыўныя супраць розных вірусаў: гэты бялок абараняе шымпанзэ ад ВІЧ і роднасных яму вірусаў, а чалавека — ад віруса PtERV1[162]. Малпы Новага Свету, за выключэннем мірыкіны, якая мае хімерны ген TRIM5-CypA, устойлівасцю да ВІЧ не валодаюць[163].

Іншы важны элемент антывіруснай абароны — інтэрферон-індуцыраваны трансмембранны бялок CD317/BST-2 (англ.: bone marrow stromal antigen 2)[110][111][164]. CD317 — трансмембранны бялок 2-га тыпу з незвычайнай тапалогіяй: ён мае трансмембранны дамен побач з N-канцом і гліказілфасфатыдыліназітол (GPI) на С-канцы, паміж якімі размешчаны пазаклетачны дамен[165]. Адзначана, што CD317 непасрэдна ўзаемадзейнічае са спелымі даччынымі вірыёнамі, «прывязваючы» іх да паверхні клеткі[166]. Для тлумачэння механізму такога «прывязвання» прапанавана некалькі альтэрнатыўных мадэлей, якія, тым не менш, сыходзяцца ў наступным. Малекулы CD317 фарміруюць паралельны гомадымер; адзін ці два гомадымеры звязваюцца адначасова з адным вірыёнам і клетачнай мембранай. Пры гэтым з мембранай вірыёна ўзаемадзейнічаюць або абодва мембранныя «якары» (трансмембранны дамен і GPI) адной з малекул CD317, або адзін з іх[166]. Спектр актыўнасці CD317 уключае, прынамсі, чатыры сямействы вірусаў: рэтравірусы, філавірусы, арэнавірусы і герпесвірусы[164]. Актыўнасць гэтага клетачнага фактару інгібіруецца бялкамі Vpu ВІЧ-1, Env ВІЧ-2 і SIV, Nef SIV, глікапратэінам абалонкі віруса Эбола і бялком К5 герпесвіруса саркомы Капашы[106][107][112][113][164][167][168]. Выяўлены кафактар бялку CD317 — клетачны бялок ВСА2 (Breast cancer-associated gene 2; Rabring7, ZNF364, RNF115) — Е3-убіквіцінлігаза класа RING. BCA2 узмацняе інтэрналізацыю вірыёнаў ВІЧ-1, «прывязаных» бялком CD317 да паверхні клеткі, у CD63+ унутрыклеткавыя везікулы з іх наступным разбурэннем у лізасомах[169].

Зноскі правіць

  1. ↑ James E. Rickman. Human genes may predict AIDS progression rate. Los Alamos National Laboratory News Bulletin (14 ліпеня 2003). Архівавана з першакрыніцы 23 сакавіка 2004.
  2. ↑ Таксанамія вірусаў на сайце Міжнароднага камітэта па таксанаміі вірусаў (ICTV).
  3. ↑ Медпортал. ВИЧ-инфекция и СПИД
  4. ↑ Weiss RA (May 1993). "How does HIV cause AIDS?". Science. 260 (5112): 1273–9. Bibcode:1993Sci...260.1273W. doi:10.1126/science.8493571. PMID 8493571.
  5. ↑ Douek DC, Roederer M, Koup RA (2009). "Emerging Concepts in the Immunopathogenesis of AIDS". Annu. Rev. Med. 60: 471–84. doi:10.1146/annurev.med.60.041807.123549. PMC 2716400. PMID 18947296.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  6. ↑ Kawamura T., Kurtz S. E., Blauvelt A., Shimada S. The role of Langerhans cells in the sexual transmission of HIV.(англ.) // Journal of dermatological science. — 2005. — Vol. 40. — № 3. — P. 147—155. — DOI:10.1016/j.jdermsci.2005.08.009 — PMID 16226431. выправіць
  7. ↑ Kramer-Hämmerle S., Rothenaigner I., Wolff H., Bell J. E., Brack-Werner R. Cells of the central nervous system as targets and reservoirs of the human immunodeficiency virus.(англ.) // Virus research. — 2005. — Vol. 111. — № 2. — P. 194—213. — DOI:10.1016/j.virusres.2005.04.009 — PMID 15885841. выправіць
  8. ↑ а б в г д е ё ж з NIAID/NIH: The Relationship Between the Human Immunodeficiency Virus and the Acquired Immunodeficiency Syndrome
  9. ↑ а б Alimonti JB, Ball TB, Fowke KR (2003). "Mechanisms of CD4+ T lymphocyte cell death in human immunodeficiency virus infection and AIDS". J. Gen. Virol. 84 (7): 1649–1661. doi:10.1099/vir.0.19110-0. PMID 12810858.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  10. ↑ а б UNAIDS, WHO. 2007 AIDS epidemic update (PDF) (1 снежня 2007). Праверана 12 сакавіка 2008.
  11. ↑ а б Holmes CB, Losina E, Walensky RP, Yazdanpanah Y, Freedberg KA (2003). "Review of human immunodeficiency virus type 1-related opportunistic infections in sub-Saharan Africa". Clin. Infect. Dis. 36 (5): 656&dash, 662. doi:10.1086/367655. PMID 12594648.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  12. ↑ а б Guss DA (1994). "The acquired immune deficiency syndrome: an overview for the emergency physician, Part 1". J. Emerg. Med. 12 (3): 375–384. doi:10.1016/0736-4679(94)90281-X. PMID 8040596.
  13. ↑ а б Guss DA (1994). "The acquired immune deficiency syndrome: an overview for the emergency physician, Part 2". J. Emerg. Med. 12 (4): 491–497. doi:10.1016/0736-4679 (94)90346-8. PMID 7963396. {{cite journal}}: Праверце значэнне |doi= (даведка)
  14. ↑ а б aidsmap. Чаканая працягласць жыцця для некаторых груп ВІЧ-інфікаваных асоб у ЗША зараз значна пераўзыходзіць яе сярэдні паказчык
  15. ↑ а б Антырэтравірусная тэрапія online. Працягласць жыцця людзей з ВІЧ, якія атрымліваюць АРВТ у развітых краінах
  16. ↑ а б US National Library of Medicine National Institutes of Health. Closing the Gap: Increases in Life Expectancy among Treated HIV-Positive Individuals in the United States and Canada
  17. ↑ Public Health Image Library Scanning electron micrograph of HIV-1 virions budding from a cultured lymphocyte. See PHIL 10000 for a colorized view of this image, and PHIL 14270, for a black and white version, both viewed at a lower magnigication
  18. ↑ Department of Health and Human Services. Centers for Disease Control and Prevention’s Public Health Image Library (PHIL), image #948.Праверана 27 ліпеня 2012.
  19. ↑ Pneumocystis pneumonia--Los Angeles.(англ.) // MMWR. Morbidity and mortality weekly report. — 1981. — Vol. 30. — № 21. — P. 250—252. — PMID 6265753. выправіць
  20. ↑ а б в г д History of AIDS Up to 1986. AVERT. Праверана 21 ліпеня 2014.
  21. ↑ "Pneumocystis carinii pneumonia among persons with hemophilia A". MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep. 31 (27): 365–7. July 1982. PMID 6815443.
  22. ↑ "Opportunistic infections and Kaposi's sarcoma among Haitians in the United States". MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep. 31 (26): 353–4, 360–1. July 1982. PMID 6811853.
  23. ↑ Cohen J (2006). "HIV/AIDS: Latin America & Caribbean. HAITI: making headway under hellacious circumstances". Science. 313 (5786): 470–3. doi:10.1126/science.313.5786.470b. PMID 16873641.
  24. ↑ Centers for Disease Control (CDC) (1982). "Persistent, generalized lymphadenopathy among homosexual males". MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 31 (19): 249–251. PMID 6808340. Праверана August 31, 2011.
  25. ↑ Barré-Sinoussi F, Chermann JC, Rey F, Nugeyre MT, Chamaret S, Gruest J, Dauguet C, Axler-Blin C, Vézinet-Brun F, Rouzioux C, Rozenbaum W, Montagnier L (1983). "Isolation of a T-lymphotropic retrovirus from a patient at risk for acquired immune deficiency syndrome (AIDS)". Science. 220 (4599): 868–871. Bibcode:1983Sci...220..868B. doi:10.1126/science.6189183. PMID 6189183.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  26. ↑ The history of AIDS 1981—1986. AVERT. Праверана 21 ліпеня 2014.
  27. ↑ Update on acquired immune deficiency syndrome (AIDS)--United States.(англ.) // MMWR. Morbidity and mortality weekly report. — 1982. — Vol. 31. — № 37. — P. 507—508. — PMID 6815471. выправіць
  28. ↑ Gottlieb M. S., Schroff R., Schanker H. M., Weisman J. D., Fan P. T., Wolf R. A., Saxon A. Pneumocystis carinii pneumonia and mucosal candidiasis in previously healthy homosexual men: evidence of a new acquired cellular immunodeficiency.(англ.) // The New England journal of medicine. — 1981. — Vol. 305. — № 24. — P. 1425—1431. — DOI:10.1056/NEJM198112103052401 — PMID 6272109. выправіць
  29. ↑ Durack D. T. Opportunistic infections and Kaposi's sarcoma in homosexual men.(англ.) // The New England journal of medicine. — 1981. — Vol. 305. — № 24. — P. 1465—1467. — DOI:10.1056/NEJM198112103052408 — PMID 6272112. выправіць
  30. ↑ Goedert J. J., Neuland C. Y., Wallen W. C., Greene M. H., Mann D. L., Murray C., Strong D. M., Fraumeni J. F. Jr., Blattner W. A. Amyl nitrite may alter T lymphocytes in homosexual men.(англ.) // Lancet. — 1982. — Vol. 1. — № 8269. — P. 412—416. — PMID 6121088. выправіць
  31. ↑ Jaffe H. W., Choi K., Thomas P. A., Haverkos H. W., Auerbach D. M., Guinan M. E., Rogers M. F., Spira T. J., Darrow W. W., Kramer M. A., Friedman S. M., Monroe J. M., Friedman-Kien A. E., Laubenstein L. J., Marmor M., Safai B., Dritz S. K., Crispi S. J., Fannin S. L., Orkwis J. P., Kelter A., Rushing W. R., Thacker S. B., Curran J. W. National case-control study of Kaposi's sarcoma and Pneumocystis carinii pneumonia in homosexual men: Part 1. Epidemiologic results.(англ.) // Annals of internal medicine. — 1983. — Vol. 99. — № 2. — P. 145—151. — PMID 6603806. выправіць
  32. ↑ Mathur-Wagh U., Enlow R. W., Spigland I., Winchester R. J., Sacks H. S., Rorat E., Yancovitz S. R., Klein M. J., William D. C., Mildvan D. Longitudinal study of persistent generalised lymphadenopathy in homosexual men: relation to acquired immunodeficiency syndrome.(англ.) // Lancet. — 1984. — Vol. 1. — № 8385. — P. 1033—1038. — PMID 6143974. выправіць
  33. ↑ Newell G. R., Adams S. C., Mansell P. W., Hersh E. M. Toxicity, immunosuppressive effects and carcinogenic potential of volatile nitrites: possible relationship to Kaposi's sarcoma.(англ.) // Pharmacotherapy. — 1984. — Vol. 4. — № 5. — P. 284—291. — PMID 6150466. выправіць
  34. ↑ Barré-Sinoussi F., Chermann J. C., Rey F., Nugeyre M. T., Chamaret S., Gruest J., Dauguet C., Axler-Blin C., Vézinet-Brun F., Rouzioux C., Rozenbaum W., Montagnier L. Isolation of a T-lymphotropic retrovirus from a patient at risk for acquired immune deficiency syndrome (AIDS).(англ.) // Science (New York, N.Y.). — 1983. — Vol. 220. — № 4599. — P. 868—871. — PMID 6189183. выправіць
  35. ↑ Gallo R. C., Sarin P. S., Gelmann E. P., Robert-Guroff M., Richardson E., Kalyanaraman V. S., Mann D., Sidhu G. D., Stahl R. E., Zolla-Pazner S., Leibowitch J., Popovic M. Isolation of human T-cell leukemia virus in acquired immune deficiency syndrome (AIDS).(англ.) // Science (New York, N.Y.). — 1983. — Vol. 220. — № 4599. — P. 865—867. — PMID 6601823. выправіць
  36. ↑ Coffin J., Haase A., Levy J. A., Montagnier L., Oroszlan S., Teich N., Temin H., Toyoshima K., Varmus H., Vogt P. What to call the AIDS virus?(англ.) // Nature. — 1986. — Vol. 321. — № 6065. — P. 10. — PMID 3010128. выправіць
  37. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2008 Press Release. — «Harald zur Hausen, Françoise Barré-Sinoussi, Luc Montagnier»  Праверана 21 ліпеня 2014.
  38. ↑ а б в г д е Levy J.A. HIV and the pathogenesis of AIDS. — USA: American Society for Microbiology, 2007. — ISBN 978-1-55581-393-2.
  39. ↑ Rothenberg R. B., Scarlett M., del Rio C., Reznik D., O'Daniels C. Oral transmission of HIV.(англ.) // AIDS (London, England). — 1998. — Vol. 12. — № 16. — P. 2095—2105. — PMID 9833850. выправіць
  40. ↑ Begay O., Jean-Pierre N., Abraham C. J., Chudolij A., Seidor S., Rodriguez A., Ford B. E., Henderson M., Katz D., Zydowsky T., Robbiani M., Fernández-Romero J. A. Identification of personal lubricants that can cause rectal epithelial cell damage and enhance HIV type 1 replication in vitro.(англ.) // AIDS research and human retroviruses. — 2011. — Vol. 27. — № 9. — P. 1019—1024. — DOI:10.1089/AID.2010.0252 — PMID 21309617. выправіць
  41. ↑ James Wilton. From exposure to infection: The biology of HIV transmission. Праверана 10 верасня 2014.
  42. ↑ Jpnh G Bartlett. [hopkons-hivguide.org Кішэнны даведнік. Лячэнне ВІЧ-інфекцыі і Сніду ў сталых]. — Медыцынская школа Універсітэта Джона Хопкінса, 2008. — 138 с.
  43. ↑ Cooper E. R., Charurat M., Mofenson L., Hanson I. C., Pitt J., Diaz C., Hayani K., Handelsman E., Smeriglio V., Hoff R., Blattner W. Combination antiretroviral strategies for the treatment of pregnant HIV-1-infected women and prevention of perinatal HIV-1 transmission.(англ.) // Journal of acquired immune deficiency syndromes (1999). — 2002. — Vol. 29. — № 5. — P. 484—494. — PMID 11981365. выправіць
  44. ↑ Recommendations for Use of Antiretroviral Drugs in Pregnant HIV-1-Infected Women for Maternal Health and Interventions to Reduce Perinatal HIV-1 Transmission in the United States(недаступная спасылка). AIDSinfo.nih.gov (12 кастрычніка 2006). Архівавана з першакрыніцы 22 красавіка 2006. Праверана 21 ліпеня 2014.
  45. ↑ Сусветная арганізацыя аховы здароўя. HIV transmission through breastfeeding. A review of available evidence. — 2007. — ISBN 9789241596596.
  46. ↑ Kerr C. Bloodsucking fly blamed for transmitting HIV.(англ.) // The Lancet infectious diseases. — 2002. — Vol. 2. — № 5. — P. 265. — PMID 12062985. выправіцьЦытата: «Most bloodsucking insects are not capable of transmitting HIV because they inject saliva and ingest blood through different routes»
  47. ↑ а б CDC. HIV Transmission. Архівавана з першакрыніцы 4 лютага 2005. Праверана 21 ліпеня 2014. Centers for Disease Control and Prevention. HIV and Its Transmission(недаступная спасылка). The Center for HIV Law and Policy. — Выкрыццё міфаў пра перадачу ВІЧ бытавым шляхам, пры пацалунках, укусах, праз сліну, слёзы і інш.. Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 21 ліпеня 2014. aids.gov. HOW DO YOU GET HIV OR AIDS?. U.S. Department of Health & Human Services. Праверана 21 ліпеня 2014. Baron S., Poast J., Cloyd M. W. Why is HIV rarely transmitted by oral secretions? Saliva can disrupt orally shed, infected leukocytes.(англ.) // Archives of internal medicine. — 1999. — Vol. 159. — № 3. — P. 303—310. — PMID 9989543. выправіць
  48. ↑ Прыведзена паводле Figure 1, апублікаванай у Pantaleo, G; et al. (1993). "New concepts in the immunopathogenesis of human immunodeficiency virus infection". New England Journal of Medicine. 328 (5): 327-335. PMID 8093551. {{cite journal}}: Невядомы параметр |day= ігнараваны (даведка); Невядомы параметр |month= ігнараваны (даведка); Непасрэднае ўжыванне et al. у: |first= (даведка), таксама даступная Figure 4 у The relationship between the human immunodeficiency virus and the acquired immunodeficiency syndrome(недаступная спасылка). US National Institute of Allergy and Infectious Diseases. Архівавана з першакрыніцы 30 лістапада 2009. Праверана 1 снежня 2016 2009. Праверана November 3 2009. Дадатковая інфармацыя апублікавана ў Piutak, M; et al. (1993). "High levels of HIV-1 in plasma during all stages of infection determined by competitive PCR". Science. 259 (510): 1749–54. PMID 8096089. {{cite journal}}: Невядомы параметр |day= ігнараваны (даведка); Невядомы параметр |month= ігнараваны (даведка); Непасрэднае ўжыванне et al. у: |first= (даведка)
  49. ↑ Борьба со СПИД в России: как остановить болезнь?(недаступная спасылка). РИА Новости (30 лістапада 2011). Архівавана з першакрыніцы 14 ліпеня 2014. Праверана 16 чэрвеня 2013.
  50. ↑ а б UNAIDS World AIDS Day Report 2011(недаступная спасылка). UNAIDS World AIDS (8 красавіка 2011). Архівавана з першакрыніцы 1 чэрвеня 2013. Праверана 16 чэрвеня 2013.
  51. ↑ Секс без просвета. Россия догнала Африку по ВИЧ, и дело не в наркотиках. «Тихая эпидемия» — в пяти графиках // 14 кастрычніка 2021
  52. ↑ Мужчина средних лет из Гомеля — среднестатистический портрет ВИЧ-положительного в Беларуси (руск.)(недаступная спасылка). TUT.BY (1 снежня 2016). Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2016. Праверана 3 сакавіка 2017.
  53. ↑ Здравоохранение в Республике Беларусь. Официальный статистический сборник за 2015 г. (руск.)(недаступная спасылка) (8 красавіка 2015). Архівавана з першакрыніцы 5 студзеня 2017. Праверана 3 сакавіка 2017.
  54. ↑ National HIV and STD Testing Resources. Centers for Disease Control and Prevention. Праверана 21 ліпеня 2014.(недаступная спасылка)
  55. ↑ aids.gov. Just Diagnosed with HIV AIDS: Understand Your Test Results: Viral Load(недаступная спасылка). U.S. Department of Health & Human Services. Архівавана з першакрыніцы 13 мая 2017. Праверана 21 ліпеня 2014.
  56. ↑ WebMD Medical Reference from Healthwise. Human Immunodeficiency Virus (HIV) Test. Healthwise. Праверана 21 ліпеня 2014.
  57. ↑ ВИЧ.рф тест на ВИЧ(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2020. Праверана 12 верасня 2014.
  58. ↑ ВИЧ/СПИД: Тестирование и консультирование. Праверана 12 верасня 2014.
  59. ↑ Закон Республики Беларусь от 3 мая 1996 г. № 440-XІІІ "О здравоохранении". Нацыянальны прававы Інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь. Праверана 3 сакавіка 2017.
  60. ↑ UNAIDS, WHO. 2007 AIDS epidemic update (PDF) (1 снежня 2007). Праверана 12 сакавіка 2008.
  61. ↑ Emery S., Neuhaus J. A., Phillips A. N., Babiker A., Cohen C. J., Gatell J. M., Girard P. M., Grund B., Law M., Losso M. H., Palfreeman A., Wood R. Major clinical outcomes in antiretroviral therapy (ART)-naive participants and in those not receiving ART at baseline in the SMART study.(англ.) // The Journal of infectious diseases. — 2008. — Vol. 197. — № 8. — P. 1133—1144. — DOI:10.1086/586713 — PMID 18476292. выправіць
  62. ↑ Katzenstein D. A., Hammer S. M., Hughes M. D., Gundacker H., Jackson J. B., Fiscus S., Rasheed S., Elbeik T., Reichman R., Japour A., Merigan T. C., Hirsch M. S. The relation of virologic and immunologic markers to clinical outcomes after nucleoside therapy in HIV-infected adults with 200 to 500 CD4 cells per cubic millimeter. AIDS Clinical Trials Group Study 175 Virology Study Team.(англ.) // The New England journal of medicine. — 1996. — Vol. 335. — № 15. — P. 1091—1098. — DOI:10.1056/NEJM199610103351502 — PMID 8813039. выправіць
  63. ↑ Sterne J. A., Hernán M. A., Ledergerber B., Tilling K., Weber R., Sendi P., Rickenbach M., Robins J. M., Egger M. Long-term effectiveness of potent antiretroviral therapy in preventing AIDS and death: a prospective cohort study.(англ.) // Lancet. — 2005. — Vol. 366. — № 9483. — P. 378—384. — DOI:10.1016/S0140-6736(05)67022-5 — PMID 16054937. выправіць
  64. ↑ Starting, Monitoring & Switching HIV Treatment. AVERT. Праверана 21 ліпеня 2014.
  65. ↑ AIDSinfo. Guidelines for the Use of Antiretroviral Agents in HIV-1-Infected Adults and Adolescents(недаступная спасылка). NIH. Архівавана з першакрыніцы 1 лістапада 2016. Праверана 13 жніўня 2014.
  66. ↑ World Health Organization. Consolidated guidelines on the use of antiretroviral drugs for treating and preventing HIV infection. Праверана 13 жніўня 2014.
  67. ↑ UNAIDS. Gap report. Праверана 13 жніўня 2014.
  68. ↑ AVERT. HIV treatment children. Праверана 13 жніўня 2014.
  69. ↑ Janet Karpinski, Ilona Hauber, Jan Chemnitz; et al. (2016). "Directed evolution of a recombinase that excises the provirus of most HIV-1 primary isolates with high specificity". Nature Biotechnology. doi:10.1038/nbt.34. {{cite journal}}: Непасрэднае ўжыванне et al. у: |author= (даведка)Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  70. ↑ Нямецкім навукоўцам удалося перамагчы вірус імунадэфіцыту чалавека. Новости высоких технологий (Праверана 1 сакавіка 2016)
  71. ↑ Janet Karpinski, Ilona Hauber, Jan Chemnitz et al.'. Directed evolution of a recombinase that excises the provirus of most HIV-1 primary isolates with high specificity (англ.). Nature Biotechnology (22 лютага 2016). Архівавана з першакрыніцы 24.02.2016. Праверана 1 сакавіка 2016.
  72. ↑ Kurth, R; Bannert, N. Retroviruses: Molecular Biology, Genomics and Pathogenesis. — Caister Academic Press, 2010. — ISBN 978-1-904455-55-4.
  73. ↑ а б Nyamweya S., Hegedus A., Jaye A., Rowland-Jones S., Flanagan K. L., Macallan D. C. Comparing HIV-1 and HIV-2 infection: Lessons for viral immunopathogenesis.(англ.) // Reviews in medical virology. — 2013. — Vol. 23. — № 4. — P. 221—240. — DOI:10.1002/rmv.1739 — PMID 23444290. выправіць
  74. ↑ Gelderblom H.R., Ozel M., Pauli G. (1989). "Morphogenesis and morphology of HIV. Structure relations". Arch. Virol. 106: 1–13.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  75. ↑ Lentivirus. International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV). — Virus Taxonomy: 2013 Release. Праверана 21 ліпеня 2014.
  76. ↑ Джон Бартлетт. Типы и подтипы ВИЧ // Клинические аспекты ВИЧ-инфекции. — 2009. Архіў Архівавана 25 красавіка 2017.
  77. ↑ HIV Strains: Types, Groups and Subtypes. AVERT. Праверана 21 ліпеня 2014.
  78. ↑ Sharp P. M., Hahn B. H. Origins of HIV and the AIDS pandemic.(англ.) // Cold Spring Harbor perspectives in medicine. — 2011. — Vol. 1. — № 1. — P. 006841. — DOI:10.1101/cshperspect.a006841 — PMID 22229120. выправіць
  79. ↑ Bobkov AF, Kazennova EV, Selimova LM; et al. (October 2004). "Temporal trends in the HIV-1 epidemic in Russia: predominance of subtype A". J. Med. Virol. 74 (2): 191–6. doi:10.1002/jmv.20177. PMID 15332265. {{cite journal}}: Непасрэднае ўжыванне et al. у: |author= (даведка)Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  80. ↑ а б в г Goudsmit, Jaap. Viral Sex; The Nature of AIDS. Oxford University Press. New York, New York, 1997. Pg. 51-58. Retrieved May 25, 2008.
  81. ↑ а б в г [1] Introduction to HIV types, groups and subtypes. March 3, 2008. Retrieved May 25, 2008.
  82. ↑ Paraskevis D., Magiorkinis M., Vandamme A. M., Kostrikis L. G., Hatzakis A. Re-analysis of human immunodeficiency virus type 1 isolates from Cyprus and Greece, initially designated 'subtype I', reveals a unique complex A/G/H/K/? mosaic pattern.(англ.) // The Journal of general virology. — 2001. — Vol. 82. — № Pt 3. — P. 575—580. — PMID 11172098. выправіць
  83. ↑ Hemelaar J, Gouws E, Ghys PD, Osmanov S. (March 2006). "Global and regional distribution of HIV-1 genetic subtypes and recombinants in 2004". AIDS. 20 (16): W13–23. doi:10.1097/01.aids.0000247564.73009.bc. PMID 17053344.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  84. ↑ СМИ: в США ученые выявили новый штамм ВИЧ (руск.)(недаступная спасылка). tut.by. Архівавана з першакрыніцы 7 лістапада 2019. Праверана 07.11.2019.
  85. ↑ First New HIV Strain in 19 Years Identified.
  86. ↑ Peeters M, Gueye A, Mboup S, Bibollet-Ruche F, Ekaza E, Mulanga C, Ouedrago R, Gandji R, Mpele P, Dibanga G, Koumare B, Saidou M, Esu-Williams E, Lombart JP, Badombena W, Luo N, Vanden Haesevelde M, Delaporte E (March 1997). "Geographical distribution of HIV-1 group O viruses in Africa". AIDS. 11 (4): 493–8. doi:10.1097/00002030-199704000-00013. PMID 9084797.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  87. ↑ Mourez T, Simon F, Plantier JC. Non-M variants of human immunodeficiency virus type 1. Clin Microbiol Rev. 2013 Jul;26(3):448-61
  88. ↑ AVERT.org. HIV Strains: Types, Groups and Subtypes. Праверана 24 ліпеня 2014.
  89. ↑ Julie Yamaguchi, Ruthie Coffey, Ana Vallari, Charlotte Ngansop, Dora Mbanya, Nicaise Ndembi, Lazare Kaptué, Lutz G. Gürtler, Pierre Bodelle, Gerald Schochetman, Sushil G. Devare, Catherine A. Brennan (January 2006). "Identification of HIV Type 1 Group N Infections in a Husband and Wife in Cameroon: Viral Genome Sequences Provide Evidence for Horizontal Transmission". AIDS Research and Human Retroviruses. 22 (1): 83–92. doi:10.1089/aid.2006.22.83. PMID 16438650.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  90. ↑ Plantier JC, Leoz M, Dickerson JE, De Oliveira F, Cordonnier F, Lemée V, Damond F, Robertson DL, Simon F (August 2009). "A new human immunodeficiency virus derived from gorillas". Nature Medicine. 15 (8): 871–2. doi:10.1038/nm.2016. PMID 19648927.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  91. ↑ "New HIV strain discovered". Associated Press. CBC News. 2009-08-03. Архівавана з арыгінала 5 жніўня 2009. Праверана 2009-08-03. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadlink= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка); Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка)
  92. ↑ Donald G. McNeil, Jr. (September 16, 2010). "Precursor to H.I.V. Was in Monkeys for Millennia". New York Times. Праверана 2010-09-17. But P appears to have crossed over from a gorilla; it was discovered only last year, and in only one woman, who was from Cameroon, where lowland gorillas are hunted for meat. {{cite news}}: Шаблон цытавання мае пусты невядомы параметр: |coauthors= (даведка)
  93. ↑ Clavel F., Guétard D., Brun-Vézinet F., Chamaret S., Rey M. A., Santos-Ferreira M. O., Laurent A. G., Dauguet C., Katlama C., Rouzioux C. Isolation of a new human retrovirus from West African patients with AIDS.(англ.) // Science (New York, N.Y.). — 1986. — Vol. 233. — № 4761. — P. 343—346. — PMID 2425430. выправіць
  94. ↑ Guyader M., Emerman M., Sonigo P., Clavel F., Montagnier L., Alizon M. Genome organization and transactivation of the human immunodeficiency virus type 2.(англ.) // Nature. — 1987. — Vol. 326. — № 6114. — P. 662—669. — DOI:10.1038/326662a0 — PMID 3031510. выправіць
  95. ↑ HIV-2 Infection Surveillance--United States, 1987-2009.(англ.) // MMWR. Morbidity and mortality weekly report. — 2011. — Vol. 60. — № 29. — P. 985—988. — PMID 21796096. выправіць За 12 гадоў з 1988 па 2010 у ЗША зарэгістраваны толькі 242 злучваючы ВІЧ-інфекцыі
  96. ↑ Guidelines for the Use of Antiretroviral Agents in HIV-1-Infected Adults and Adolescents(недаступная спасылка). U.S. Department of Health and Human Services. — «Інфекцыя ВІЧ-2 эндэмічная ў Заходняй Афрыцы і мае толькі абмежаванае распаўсюджванне за межамі гэтай зоны.»  Архівавана з першакрыніцы 1 снежня 2019. Праверана 21 ліпеня 2014.
  97. ↑ Santiago, M. L.; Range, F.; Keele, B. F.; Li, Y.; Bailes, E.; Bibollet-Ruche, F.; Fruteau, C.; Noe, R.; Peeters, M. (2005). "Simian Immunodeficiency Virus Infection in Free-Ranging Sooty Mangabeys (Cercocebus atys atys) from the Taï Forest, Côte d'Ivoire: Implications for the Origin of Epidemic Human Immunodeficiency Virus Type 2". Journal of Virology. 79 (19): 12515–27. doi:10.1128/JVI.79.19.12515-12527.2005. PMC 1211554. PMID 16160179.
  98. ↑ а б Marx PA, Alcabes PG, Drucker E (2001). "Serial human passage of simian immunodeficiency virus by unsterile injections and the emergence of epidemic human immunodeficiency virus in Africa". Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 356 (1410): 911–20. doi:10.1098/rstb.2001.0867. PMC 1088484. PMID 11405938.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  99. ↑ McGovern SL, Caselli E, Grigorieff N, Shoichet BK (2002). "A common mechanism underlying promiscuous inhibitors from virtual and high-throughput screening". Journal of Medical Chemistry. 45 (8): 1712–22. doi:10.1021/jm010533y. PMID 11931626.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  100. ↑ Compared with overview in: Fisher, Bruce; Harvey, Richard P.; Champe, Pamela C. Lippincott's Illustrated Reviews: Microbiology (Lippincott's Illustrated Reviews Series). — Hagerstown, MD: Lippincott Williams & Wilkins, 2007. — ISBN 0-7817-8215-5. Page 3
  101. ↑ а б в г д е Los Alamos National Laboratory. HIV Sequence Compendium 2008. — 2008.
  102. ↑ а б в Turner B. G., Summers M. F. Structural biology of HIV.(англ.) // Journal of molecular biology. — 1999. — Vol. 285. — № 1. — P. 1—32. — DOI:10.1006/jmbi.1998.2354 — PMID 9878383. выправіць
  103. ↑ Pudney J., Song M. J. Electron microscopic analysis of HIV-host cell interactions.(англ.) // Tissue & cell. — 1994. — Vol. 26. — № 4. — P. 539—550. — PMID 8091422. выправіць
  104. ↑ а б Orentas R. J., Hildreth J. E. Association of host cell surface adhesion receptors and other membrane proteins with HIV and SIV.(англ.) // AIDS research and human retroviruses. — 1993. — Vol. 9. — № 11. — P. 1157—1165. — PMID 8312057. выправіць
  105. ↑ Fauci A. S. HIV and AIDS: 20 years of science.(англ.) // Nature medicine. — 2003. — Vol. 9. — № 7. — P. 839—843. — DOI:10.1038/nm0703-839 — PMID 12835701. выправіць
  106. ↑ а б в Guatelli J. C. Interactions of viral protein U (Vpu) with cellular factors.(англ.) // Current topics in microbiology and immunology. — 2009. — Vol. 339. — P. 27—45. — DOI:10.1007/978-3-642-02175-6_2 — PMID 20012522. выправіць
  107. ↑ а б в Nomaguchi M., Fujita M., Adachi A. Role of HIV-1 Vpu protein for virus spread and pathogenesis.(англ.) // Microbes and infection / Institut Pasteur. — 2008. — Vol. 10. — № 9. — P. 960—967. — DOI:10.1016/j.micinf.2008.07.006 — PMID 18672082. выправіць
  108. ↑ Malim M. H., Emerman M. HIV-1 accessory proteins--ensuring viral survival in a hostile environment.(англ.) // Cell host & microbe. — 2008. — Vol. 3. — № 6. — P. 388—398. — DOI:10.1016/j.chom.2008.04.008 — PMID 18541215. выправіць
  109. ↑ Ho S. K., Coman R. M., Bunger J. C., Rose S. L., O'Brien P., Munoz I., Dunn B. M., Sleasman J. W., Goodenow M. M. Drug-associated changes in amino acid residues in Gag p2, p7(NC), and p6(Gag)/p6(Pol) in human immunodeficiency virus type 1 (HIV-1) display a dominant effect on replicative fitness and drug response.(англ.) // Virology. — 2008. — Vol. 378. — № 2. — P. 272—281. — DOI:10.1016/j.virol.2008.05.029 — PMID 18599104. выправіць
  110. ↑ а б Neil S. J., Zang T., Bieniasz P. D. Tetherin inhibits retrovirus release and is antagonized by HIV-1 Vpu.(англ.) // Nature. — 2008. — Vol. 451. — № 7177. — P. 425—430. — DOI:10.1038/nature06553 — PMID 18200009. выправіць
  111. ↑ а б Van Damme N., Goff D., Katsura C., Jorgenson R. L., Mitchell R., Johnson M. C., Stephens E. B., Guatelli J. The interferon-induced protein BST-2 restricts HIV-1 release and is downregulated from the cell surface by the viral Vpu protein.(англ.) // Cell host & microbe. — 2008. — Vol. 3. — № 4. — P. 245—252. — DOI:10.1016/j.chom.2008.03.001 — PMID 18342597. выправіць
  112. ↑ а б Dubé M., Bego M. G., Paquay C., Cohen A. Modulation of HIV-1-host interaction: role of the Vpu accessory protein.(англ.) // Retrovirology. — 2010. — Vol. 7. — P. 114. — DOI:10.1186/1742-4690-7-114 — PMID 21176220. выправіць
  113. ↑ а б Ruiz A., Guatelli J. C., Stephens E. B. The Vpu protein: new concepts in virus release and CD4 down-modulation.(англ.) // Current HIV research. — 2010. — Vol. 8. — № 3. — P. 240—252. — PMID 20201792. выправіць
  114. ↑ а б в г д е ё Votteler, J. and Schubert, U. (2008) Human Immunodeficiency Viruses: Molecular Biology. Encyclopedia of Virology. (3rd ed.) 517—525
  115. ↑ Rhodes D. I., Ashton L., Solomon A., Carr A., Cooper D., Kaldor J., Deacon N. Characterization of three nef-defective human immunodeficiency virus type 1 strains associated with long-term nonprogression. Australian Long-Term Nonprogressor Study Group.(англ.) // Journal of virology. — 2000. — Vol. 74. — № 22. — P. 10581—10588. — PMID 11044102. выправіць
  116. ↑ Gorry P. R., McPhee D. A., Verity E., Dyer W. B., Wesselingh S. L., Learmont J., Sullivan J. S., Roche M., Zaunders J. J., Gabuzda D., Crowe S. M., Mills J., Lewin S. R., Brew B. J., Cunningham A. L., Churchill M. J. Pathogenicity and immunogenicity of attenuated, nef-deleted HIV-1 strains in vivo.(англ.) // Retrovirology. — 2007. — Vol. 4. — P. 66. — DOI:10.1186/1742-4690-4-66 — PMID 17888184. выправіць
  117. ↑ а б в Montagnier, Luc. (1999) Human Immunodeficiency Viruses (Retroviridae). Encyclopedia of Virology (2nd Ed.) 763—774
  118. ↑ а б в HIV-1 dynamics in vivo: virion clearance rate, infected cell life-span, and viral generation time(недаступная спасылка). Science. 1996 Mar 15;271(5255):1582-6.. Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016. Праверана 23 жніўня 2014. PMID 8599114
  119. ↑ а б Coakley E., Petropoulos C. J., Whitcomb J. M. Assessing chemokine co-receptor usage in HIV.(англ.) // Current opinion in infectious diseases. — 2005. — Vol. 18. — № 1. — P. 9—15. — PMID 15647694. выправіць
  120. ↑ Myszka D. G., Sweet R. W., Hensley P., Brigham-Burke M., Kwong P. D., Hendrickson W. A., Wyatt R., Sodroski J., Doyle M. L. Energetics of the HIV gp120-CD4 binding reaction.(англ.) // Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. — 2000. — Vol. 97. — № 16. — P. 9026—9031. — PMID 10922058. выправіць
  121. ↑ Wilen CB, Tilton JC, Doms RW. HIV: cell binding and entry. Cold Spring Harb Perspect Med. 2012 Aug 1;2(8)
  122. ↑ Інфармацыя пра ВІЧ на сайце NIAID. Праверана 7 жніўня 2014.
  123. ↑ Размнажэнне віруса імунадэфіцыту чалавека ў клетцы(недаступная спасылка)
  124. ↑ а б Патагенез ВІЧ-інфекцыі. Архівавана 24 верасня 2015.
  125. ↑ Levy J.A. HIV and the pathogenesis of AIDS. — p. 110, 111, 160, 161 — USA: American Society for Microbiology, 2007. — ISBN 978-1-55581-393-2
  126. ↑ а б в Karn J., Stoltzfus C. M. Transcriptional and posttranscriptional regulation of HIV-1 gene expression.(англ.) // Cold Spring Harbor perspectives in medicine. — 2012. — Vol. 2. — № 2. — P. 006916. — DOI:10.1101/cshperspect.a006916 — PMID 22355797. выправіць
  127. ↑ John Hopkins AIDS Servise Жыццёвы цыкл ВІЧ-інфекцыі Архівавана 8 ліпеня 2007.
  128. ↑ Perelson A. S., Neumann A. U., Markowitz M., Leonard J. M., Ho D. D. HIV-1 dynamics in vivo: virion clearance rate, infected cell life-span, and viral generation time.(англ.) // Science (New York, N.Y.). — 1996. — Vol. 271. — № 5255. — P. 1582—1586. — PMID 8599114. выправіць
  129. ↑ Survival outside the body / HIV transmission & testing, NAM Publications (англ.)
  130. ↑ ВИЧ-инфекция Под ред. Ю. В. Лобзина, С. С. Козлова, А. Н. Ускова, 2000 год.(недаступная спасылка)
  131. ↑ Meng G., Wei X., Wu X., Sellers M. T., Decker J. M., Moldoveanu Z., Orenstein J. M., Graham M. F., Kappes J. C., Mestecky J., Shaw G. M., Smith P. D. Primary intestinal epithelial cells selectively transfer R5 HIV-1 to CCR5+ cells.(англ.) // Nature medicine. — 2002. — Vol. 8. — № 2. — P. 150—156. — DOI:10.1038/nm0202-150 — PMID 11821899. выправіць
  132. ↑ Burton G. F., Keele B. F., Estes J. D., Thacker T. C., Gartner S. Follicular dendritic cell contributions to HIV pathogenesis.(англ.) // Seminars in immunology. — 2002. — Vol. 14. — № 4. — P. 275—284. — PMID 12163303. выправіць
  133. ↑ Blauvelt A., Asada H., Saville M. W., Klaus-Kovtun V., Altman D. J., Yarchoan R., Katz S. I. Productive infection of dendritic cells by HIV-1 and their ability to capture virus are mediated through separate pathways.(англ.) // The Journal of clinical investigation. — 1997. — Vol. 100. — № 8. — P. 2043—2053. — DOI:10.1172/JCI119737 — PMID 9329969. выправіць
  134. ↑ Siliciano RF, Greene WC. «HIV latency». Cold Spring Harb Perspect Med. 2011 Sep;1(1): a007096. doi: 10.1101/cshperspect.a007096
  135. ↑ Генетычная гумка для ВІЧ. Фонд развіцця міжсектарнага сацыяльнага партнёрства. Праверана 21 ліпеня 2014.
  136. ↑ Ye L., Wang J., Beyer A. I., Teque F., Cradick T. J., Qi Z., Chang J. C., Bao G., Muench M. O., Yu J., Levy J. A., Kan Y. W. Seamless modification of wild-type induced pluripotent stem cells to the natural CCR5Δ32 mutation confers resistance to HIV infection.(англ.) // Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. — 2014. — Vol. 111. — № 26. — P. 9591—9596. — DOI:10.1073/pnas.1407473111 — PMID 24927590. выправіць
  137. ↑ Hu W., Kaminski R., Yang F., Zhang Y., Cosentino L., Li F., Luo B., Alvarez-Carbonell D., Garcia-Mesa Y., Karn J., Mo X., Khalili K. RNA-directed gene editing specifically eradicates latent and prevents new HIV-1 infection.(англ.) // Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. — 2014. — Vol. 111. — № 31. — P. 11461—11466. — DOI:10.1073/pnas.1405186111 — PMID 25049410. выправіць
  138. ↑ Кирилл Стасевич. Клетки человека избавили от ВИЧ (руск.). Наука и жизнь. nkj.ru (25 ліпеня 2014). Праверана 27 ліпеня 2014.
  139. ↑ Gao F, Bailes E, Robertson DL; et al. (1999). "Origin of HIV-1 in the Chimpanzee Pan troglodytes troglodytes". Nature. 397 (6718): 436–441. doi:10.1038/17130. PMID 9989410. {{cite journal}}: Непасрэднае ўжыванне et al. у: |author= (даведка)Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  140. ↑ Worobey M, Gemmel M, Teuwen DE; et al. (2008). "Direct evidence of extensive diversity of HIV-1 in Kinshasa by 1960". Nature. 455 (7213): 661–4. doi:10.1038/nature07390. PMID 18833279. Праверана 2009-03-31. {{cite journal}}: Невядомы параметр |month= ігнараваны (даведка); Непасрэднае ўжыванне et al. у: |author= (даведка)Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  141. ↑ Salemi, M.; Strimmer, K; Hall, WW; Duffy, M; Delaporte, E; Mboup, S; Peeters, M; Vandamme, AM (2000). "Dating the common ancestor of SIVcpz and HIV-1 group M and the origin of HIV-1 subtypes by using a new method to uncover clock-like molecular evolution". The FASEB Journal. 15 (2): 276–78. doi:10.1096/fj.00-0449fje. PMID 11156935.
  142. ↑ Korber, B.; Muldoon, M; Theiler, J; Gao, F; Gupta, R; Lapedes, A; Hahn, BH; Wolinsky, S; Bhattacharya, T (2000). "Timing the Ancestor of the HIV-1 Pandemic Strains". Science. 288 (5472): 1789–96. Bibcode:2000Sci...288.1789K. doi:10.1126/science.288.5472.1789. PMID 10846155.
  143. ↑ Worobey M, Gemmel M, Teuwen DE; et al. (2008). "Direct evidence of extensive diversity of HIV-1 in Kinshasa by 1960". Nature. 455 (7213): 661–4. Bibcode:2008Natur.455..661W. doi:10.1038/nature07390. PMID 18833279. {{cite journal}}: Невядомы параметр |month= ігнараваны (даведка); Непасрэднае ўжыванне et al. у: |author= (даведка)Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  144. ↑ Lenta.ru: Наука и техника: Наука: Учёные определили место и время рождения ВИЧ
  145. ↑ Gao F, Bailes E, Robertson DL; et al. (1999). "Origin of HIV-1 in the chimpanzee Pan troglodytes troglodytes". Nature. 397 (6718): 436–41. Bibcode:1999Natur.397..436G. doi:10.1038/17130. PMID 9989410. {{cite journal}}: Невядомы параметр |month= ігнараваны (даведка); Непасрэднае ўжыванне et al. у: |author= (даведка)Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  146. ↑ Keele, B. F., van Heuverswyn, F., Li, Y. Y., Bailes, E., Takehisa, J., Santiago, M. L., Bibollet-Ruche, F., Chen, Y., Wain, L. V., Liegois, F., Loul, S., Mpoudi Ngole, E., Bienvenue, Y., Delaporte, E., Brookfield, J. F. Y., Sharp, P. M., Shaw, G. M., Peeters, M., and Hahn, B. H. (28 July 2006). "Chimpanzee Reservoirs of Pandemic and Nonpandemic HIV-1". Science. 313 (5786): 523–6. Bibcode:2006Sci...313..523K. doi:10.1126/science.1126531. PMC 2442710. PMID 16728595.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  147. ↑ Sharp, P. M.; Bailes, E.; Chaudhuri, R. R.; Rodenburg, C. M.; Santiago, M. O.; Hahn, B. H. (2001). "The origins of acquired immune deficiency syndrome viruses: where and when?" (PDF). Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 356 (1410): 867–76. doi:10.1098/rstb.2001.0863. PMC 1088480. PMID 11405934. Архівавана з арыгінала (PDF) 25 кастрычніка 2007. Праверана 20 снежня 2016. {{cite journal}}: Невядомы параметр |deadlink= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка); Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка) Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2011. Праверана 20 снежня 2016.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2011. Праверана 20 снежня 2016.
  148. ↑ Reeves, J. D. and Doms, R. W (2002). "Human Immunodeficiency Virus Type 2". J. Gen. Virol. 83 (Pt 6): 1253–1265. doi:10.1099/vir.0.18253-0. PMID 12029140.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  149. ↑ Kalish ML, Wolfe ND, Ndongmo CD, McNicholl J, Robbins KE; et al. (2005). "Central African hunters exposed to simian immunodeficiency virus". Emerg Infect Dis. 11 (12): 1928–30. PMID 16485481. {{cite journal}}: Непасрэднае ўжыванне et al. у: |author= (даведка)Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  150. ↑ Marx PA, Alcabes PG, Drucker E (2001). "Serial human passage of simian immunodeficiency virus by unsterile injections and the emergence of epidemic human immunodeficiency virus in Africa" (PDF). Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 356 (1410): 911–20. doi:10.1098/rstb.2001.0867. PMC 1088484. PMID 11405938.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  151. ↑ Worobey, Michael; Gemmel, Marlea; Teuwen, Dirk E.; Haselkorn, Tamara; Kunstman, Kevin; Bunce, Michael; Muyembe, Jean-Jacques; Kabongo, Jean-Marie M.; Kalengayi, Raphaël M. (2008). "Direct evidence of extensive diversity of HIV-1 in Kinshasa by 1960" (PDF). Nature. 455 (7213): 661–4. Bibcode:2008Natur.455..661W. doi:10.1038/nature07390. PMID 18833279. Архівавана з арыгінала (PDF) 13 студзеня 2012. Праверана 20 снежня 2016. {{cite journal}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка) Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 студзеня 2012. Праверана 20 снежня 2016.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 студзеня 2012. Праверана 20 снежня 2016.
  152. ↑ а б Sousa, João Dinis de; Müller, Viktor; Lemey, Philippe; Vandamme, Anne-Mieke; Vandamme, Anne-Mieke (2010). Martin, Darren P. (рэд.). "High GUD Incidence in the Early 20th Century Created a Particularly Permissive Time Window for the Origin and Initial Spread of Epidemic HIV Strains". PLoS ONE. 5 (4): e9936. doi:10.1371/journal.pone.0009936. PMC 2848574. PMID 20376191.
  153. ↑ Chitnis, Amit; Rawls, Diana; Moore, Jim (2000). "Origin of HIV Type 1 in Colonial French Equatorial Africa?". AIDS Research and Human Retroviruses. 16 (1): 5–8. doi:10.1089/088922200309548. PMID 10628811.
  154. ↑ Donald G. McNeil, Jr. (September 16, 2010). "Precursor to H.I.V. Was in Monkeys for Millennia". New York Times. Праверана 2010-09-17. Dr. Marx believes that the crucial event was the introduction into Africa of millions of inexpensive, mass-produced syringes in the 1950s. ... suspect that the growth of colonial cities is to blame. Before 1910, no Central African town had more than 10,000 people. But urban migration rose, increasing sexual contacts and leading to red-light districts. {{cite news}}: Шаблон цытавання мае пусты невядомы параметр: |coauthors= (даведка)
  155. ↑ Zhu, T., Korber, B. T., Nahmias, A. J., Hooper, E., Sharp, P. M. and Ho, D. D. (1998). "An African HIV-1 Sequence from 1959 and Implications for the Origin of the epidemic". Nature. 391 (6667): 594–7. Bibcode:1998Natur.391..594Z. doi:10.1038/35400. PMID 9468138.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link)
  156. ↑ Kolata, Gina (28 October 1987). "Boy's 1969 Death Suggests AIDS Invaded U.S. Several Times". The New York Times. Праверана 11 February 2009.
  157. ↑ The emergence of HIV/AIDS in the Americas and beyond(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2012. Праверана 20 снежня 2016.
  158. ↑ Randy Dotinga. Genetic HIV Resistance Deciphered. WIRED.com // Conde Nast. Праверана 21 ліпеня 2014.
  159. ↑ Kaur G., Mehra N. Genetic determinants of HIV-1 infection and progression to AIDS: susceptibility to HIV infection.(англ.) // Tissue antigens. — 2009. — Vol. 73. — № 4. — P. 289—301. — DOI:10.1111/j.1399-0039.2009.01220.x — PMID 19317737. выправіць
  160. ↑ Chinen J., Shearer W. T. Molecular virology and immunology of HIV infection.(англ.) // The Journal of allergy and clinical immunology. — 2002. — Vol. 110. — № 2. — P. 189—198. — PMID 12170257. выправіць
  161. ↑ Sheehy AM, Gaddis NC, Choi JD, Malim MH (2002) Isolation of a human gene that inhibits HIV-1 infection and is suppressed by the viral Vif protein. Nature. 2002 Aug 8;418 (6898):646-650.
  162. ↑ Kaiser, Shariser (2007). "Restriction of an Extinct Retrovirus by the Human TRIM5? Antiviral Protein". Science. 316 (5832): 1756–1758. {{cite journal}}: Невядомы параметр |day= ігнараваны (даведка); Невядомы параметр |month= ігнараваны (даведка)
  163. ↑ Sayah D. M., Sokolskaja E., Berthoux L., Luban J. Cyclophilin A retrotransposition into TRIM5 explains owl monkey resistance to HIV-1.(англ.) // Nature. — 2004. — Vol. 430. — № 6999. — P. 569—573. — DOI:10.1038/nature02777 — PMID 15243629. выправіць
  164. ↑ а б в Tokarev A., Skasko M., Fitzpatrick K., Guatelli J. Antiviral activity of the interferon-induced cellular protein BST-2/tetherin.(англ.) // AIDS research and human retroviruses. — 2009. — Vol. 25. — № 12. — P. 1197—1210. — DOI:10.1089/aid.2009.0253 — PMID 19929170. выправіць
  165. ↑ Kupzig S., Korolchuk V., Rollason R., Sugden A., Wilde A., Banting G. Bst-2/HM1.24 is a raft-associated apical membrane protein with an unusual topology.(англ.) // Traffic (Copenhagen, Denmark). — 2003. — Vol. 4. — № 10. — P. 694—709. — PMID 12956872. выправіць
  166. ↑ а б Perez-Caballero D., Zang T., Ebrahimi A., McNatt M. W., Gregory D. A., Johnson M. C., Bieniasz P. D. Tetherin inhibits HIV-1 release by directly tethering virions to cells.(англ.) // Cell. — 2009. — Vol. 139. — № 3. — P. 499—511. — DOI:10.1016/j.cell.2009.08.039 — PMID 19879838. выправіць
  167. ↑ Douglas J. L., Gustin J. K., Viswanathan K., Mansouri M., Moses A. V., Früh K. The great escape: viral strategies to counter BST-2/tetherin.(англ.) // PLoS pathogens. — 2010. — Vol. 6. — № 5. — P. e1000913. — DOI:10.1371/journal.ppat.1000913 — PMID 20485522. выправіць
  168. ↑ Evans D. T., Serra-Moreno R., Singh R. K., Guatelli J. C. BST-2/tetherin: a new component of the innate immune response to enveloped viruses.(англ.) // Trends in microbiology. — 2010. — Vol. 18. — № 9. — P. 388—396. — DOI:10.1016/j.tim.2010.06.010 — PMID 20688520. выправіць
  169. ↑ Miyakawa K., Ryo A., Murakami T., Ohba K., Yamaoka S., Fukuda M., Guatelli J., Yamamoto N. BCA2/Rabring7 promotes tetherin-dependent HIV-1 restriction.(англ.) // PLoS pathogens. — 2009. — Vol. 5. — № 12. — P. e1000700. — DOI:10.1371/journal.ppat.1000700 — PMID 20019814. выправіць

Літаратура правіць

  • HIV-вірус // Слоўнік па агульнай і медыцынскай вірусалогіі / Уклад.: А. Красільнікаў, Л. Цітоў, Н. Казак. — Мн.: Вышэйшая школа, 1995. ISBN 985-06-0048-9
  • Санитарные правила СП 3.1.5.2826-10 Профилактика ВИЧ-инфекции
  • Методические рекомендации МР 3.1.0087-14 Профилактика заражения ВИЧ
  • Леви Д. Э. ВИЧ и патогенез СПИДа. — Перевод 3-го издания. — М.: Научный Мир, 2010. — 736 с. — ISBN 978-5-91522-198-6.
  • Малый В. П. ВИЧ. СПИД. Новейший медицинский справочник. — М.: Эксмо, 2009. — 672 с. — ISBN 978-5-699-31017-3.
  • Покровский В.В. (редактор). ВИЧ-инфекция и СПИД: Национальное руководство. — М.: ГЭОТАР-Медиа, 2013. — 608 с. — ISBN 978-5-9704-2442-1.
  • Bushman F.D., Nabel G.J., Swanstrom R. (Editors). HIV: From biology to prevention and treatment. — Cold Spring Harbor, New York, USA: Cold Spring Harbor Laboratory Press, 2012. — 572 с. — ISBN 978-193611340-8.
  • Levy J.A. HIV and the pathogenesis of AIDS. — Third edition. — ASM Press, 2007. — 644 с. — ISBN 978-1-55581-393-2.
  • Pancino G., Silvestri G., Fowke K. (Editors). Models of protection against HIV/SIV: Avoiding AIDS in humans and monkeys. — UK-USA-Canada: Academic Press, 2012. — 345 с. — ISBN 978-0-12-387715-4.
  • Pepin J. The origins of AIDS. — New York, USA: Cambridge University Press, 2011. — 293 с. — ISBN 978-0-52118637-7.
  • Prasad V.R., Kalpana G.V. (Editors). HIV protocols. — Humana Press, 2009. — 457 с. — ISBN 978-1-58829-859-1.
  • Sax P.E., Cohen C.J., Kuritzkes D.R. (Editors). HIV essentials. — Jones and Bartlett Learning, 2012. — 248 с. — ISBN 978-1-4496-5092-6.
  • Spearman P., Freed E.O. (Editors). HIV interactions with host cell proteins. — Springer, 2009. — 204 с. — ISBN 978-3-642-02174-9.
  • Weeks B.B., Alcamo I.E. AIDS: The biological basis. — USA - Canada - UK: Jones and Bartlett Publishers, 2010. — 360 с. — ISBN 978-0-7637-6324-4.

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Вірус_імунадэфіцыту_чалавека&oldid=4660555"