Гайна (рака)
Гайна, Гойна — рака ў Мінскай вобласці, правы прыток Бярэзіны (басейн Дняпра). Даўжыня 100 км. Вадазбор 1670 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 11,7 м³/с. Агульнае падзенне 100,7 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 1,01 ‰.
| Гайна | |
|---|---|
 Рака Гайна ў в. Гасцілавічы | |
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 100 км |
| Басейн | 1 670 км² |
| Расход вады | 11,7 м³/с |
| Вадацёк | |
| Выток | |
| • Месцазнаходжанне | каля в. Гайна |
| • Каардынаты | 54°15′39″ пн. ш. 27°40′32″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Бярэзіна |
| • Каардынаты | 54°22′51″ пн. ш. 28°19′52″ у. д.HGЯO |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Бярэзіна → Дняпро → Чорнае мора |
| Краіна | |
| Рэгіён | Мінская вобласць |
| Раёны | Лагойскі раён, Смалявіцкі раён, Барысаўскі раён |
   |
|
 выток вусце |
|
|
— выток, — вусце |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Назва правіць
Назва старабалцкага паходжання[1].
Звязана з індаеўрапейскім *gei- «звіваць, скручваць»[2].
Так жа сама, з дапамогай пашыральніка -n-, ад фанетычна сугучных каранёў утвораныя назвы рэк Вейна (у басейнах Віліі, Дняпра, Дзвіны), дняпроўскай ракі Лойня, дзвінскіх рэк Лойна і Байна, возера Бойна (руск.: Бойно) у басейне Дзвіны.
Назва Гайна значыць «Звілістая (рака)».
Асноўныя прытокі правіць
Справа: Усяжа, Лагазінка, Граба, канал Свіднянскі
Злева: Цна, Кішкурнянка, Зембінка, Кашанец, канал Дзікі
На рацэ правіць
Гарады: Лагойск Зоны адпачынку: Гайна, Лагойшчына
Агульнае правіць
Пачынаецца з крыніц на захад ад вёскі Гайна Лагойскага раёна, працякае ў Смалявіцкім і Барысаўскім раёнах, дзе за 1 км ад вёскі Весялова ўпадае ў Бярэзіну. У вярхоўі цячэ па Мінскім узвышшы, у ніжнім цячэнні — па Верхнебярэзінскай нізіне. Найвышэйшы ўзровень разводдзя ў канцы сакавіка — пачатку красавіка, сярэдняя вышыня над межанным узроўнем 0,9—1,6 м, найбольшая 2,1 м. Рака замярзае ў сярэдзіне снежня, крыгалом у сярэдзіне сакавіка. Суднаходства за 30 км ад вусця ў высокую ваду.
Вадазбор асіметрычны, больш развіты па левабярэжжу, мае складаную форму, значна расшыраны ў ніжнім цячэнні. Займае паўночна-ўсходнюю частку Мінскага ўзвышша. Глебы сугліністыя і супясчаныя. Лясы на вадазборы займаюць 41 % тэрыторыі. Балоты нізінныя. Азёр мала. Найвялікшае з іх — возера Вялікае ў басейне ракі Усяжа.
Рэчышча ў вярхоўі каналізаванае на 9 км (ад вёскі Гайна да вёскі Кузевічы), на астатнім працягу звілістае. Шырыня ракі ў межань у вярхоўі 2—4 м, ніжэй 10—16 м, у вусцевай частцы да 20 м. Берагі стромкія, часта абрывістыя, вышынёй 1—4 м.
Даліна трапецападобная, ніжэй упадзення Цны невыразная, шырыня яе ад 0,8—1,2 км у верхнім цячэнні да 2,5—3 км у ніжнім. Пойма да вёскі Свідна адсутнічае, на астатнім працягу двухбаковая, шырынёй 1—1,5 км.
Рэжым Гайны вывучаецца з 1926 года, назіранні праводзіліся на 7 гідралагічных пастах, з іх дзеючы — Гайна (з 1951 г.).
Гл. таксама правіць
Заўвагі правіць
Літаратура правіць
- Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
- Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
Спасылкі правіць
- Рыбалоўна-турыстычны партал FishTour.BY Архівавана 12 чэрвеня 2011.