Вікіпедыя

Галерэя Фарас

Галерэя Фарас, поўнае найменне Галерэя Фарас імя прафесара Казімежа Міхалоўскага — памяшканні з пастаяннай экспазіцыяй у Нацыянальным музеі ў Варшаве. Тут прадстаўлены ў асноўным нубійскія помнікі мастацтва і культуры хрысціянскага перыяду[1]. Сярод іншага, у выставачнай зале знаходзіцца ўнікальная калекцыя фрэсак і архітэктурных элементаў з сабора ў Фарасе, выяўленых польскай археалагічнай экспедыцыяй на чале з прафесарам Казімежам Міхалоўскім[2].

Галерэя Фарас імя прафесара Казімежа Міхалоўскага
Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie
Інтэр'ер галерэі
Заснаваны 1972
Месцазнаходжанне Варшава
Адрас Aleje Jerozolimskie 3
mnw.art.pl/kolekcje/gale…
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя галерэі правіць

Археалагічныя працы ў Фарасе правіць

 
Археалагічныя працы ў Фарасе
 
Прафесар Казімеж Міхалоўскі падчас падрыхтоўкі першай экспазіцыі ў Галерэі Фарас, фап. Гары Вейнберг

Большая частка работ, выстаўленых у Галерэі Фарас, трапіла ў Нацыянальны музей у Варшаве дзякуючы працы польскіх археолагаў, якія ўдзельнічалі ў буйной міжнароднай аперацыі пад эгідай ЮНЕСКА па выратаванні рэшткаў старажытных культур у даліне Ніла. Аперацыя (або т. н. Нубійская кампанія) праводзілася ў 1961—1964 гадах. Археолагі выявілі ў Фарасе, прама на судана-егіпецкай мяжы, добра захаваныя руіны надбудаваных адзін на адзін сакральных аб'ектаў, якія датуюцца перыядам з VII па XIV стагоддзя. У руінах знаходзіліся фрэскі рэлігійнага характару[1].

Працай групы кансерватараў, якая займалася захаваннем, здыманнем іх з мураў і падрыхтоўкай для транспарціроўкі, кіраваў Юзаф Газы[3]. Для выдалення фрэсак са сцен базылікі і перамяшчэння іх у спецыяльна падрыхтаваныя экраны трэба было належным чынам абараніць іх паверхню і прадухіліць паўставанне расколін. Таму на асабовы бок кожнай фрэскі навукоўцы накладвалі папяросную паперу, а затым прасамі на доўгіх жэрдзях упрасоўвалі адзін або два пласты сумесі пчалінага воску і нагрэтай да патрэбнай тэмпературы венецыянскай каніфолі. Неабходна было падзяліць пласты сумесі пластамі марлі. У верхніх краях фрэсак упрасоўваліся палоскі палатна з прышытымі да іх вяроўкамі. Затым фрагменты карцін адразаліся з дапамогай пілаў і нажоў, пасля чаго пераносіліся і прымацоўваліся да спецыяльным драўляным рам. Гэта было неабходна, каб выдаліць з зваротнага боку лішкі тынкоўкі і ўмацаваць паверхню фрэскі. У ходзе выдалення верхніх слаеў са сцен выяўлена, што на ніжніх пластах таксама прысутнічае сценапіс.

Падрыхтаваныя такім чынам працы, загорнутыя ў баваўняныя пледы, адпраўляліся ў музеі Варшавы і Хартума. Перад тым, як высылаць фрэскі на выставу, праводзілася іх кансервацыя. Ахоўныя пласты карцін выдаляліся. З зваротнага боку здымаліся моцна засоленыя пласты тынкоўкі. Заставаўся тонкі пласт карціны (2-3 мм), які пераносіўся на штучную паверхню[4].

Адкрыццё галерэі правіць

Першы транспарт з помнікамі гісторыі з Фараса быў накіраваны ў Варшаву ў 1962 годзе[5].

Дзякуючы Нубійскай кампаніі, узросла навуковая цікавасць да старажытнай культуры Судана. На працягу многіх гадоў польскія археолагі праводзяць у гэтым рэгіоне раскопкі (у Старой Данголе, Банганарці і ў раёне чацвёртага парога Ніла), таму калекцыя знаходак Галерэі Фарас ў Варшаве пастаянна павялічваецца[4]. У Польшчу перавезена агульнай складанасцю 67 карцін і шмат іншых знаходак. На сённяшні дзень гэтая калекцыя твораў з'яўляецца найбольш каштоўнай з усіх, якія паступілі ў Нацыянальны музей з прычыны археалагічных раскопак, якія праводзяцца палякамі за мяжой[1].

Галерэя Фарас была адкрыта для наведвальнікаў у 1972 годзе падчас першага нубіялагічнага з'езда, тады ж абвешчана стварэнне новай галіны гісторыі - нубіялогіі[4].

Рэканструкцыя галерэі правіць

Галерея пасля рэканструкцыі
 
IV зала
 
IV зала
 
VI зала

17 кастрычніка 2014 года, пасля рэканструкцыі і змены інтэр'еру, адбылося новае адкрыццё Галерэі Фарас[6]. Галерэя была цалкам мадэрнізаваная ў адпаведнасці з канцэпцыяй Бажэны Межаеўскай і архітэктурным праектам Міраслава Ажэхоўскага і Гжэгажа Рытэля. Спонсарам работ была сям'я Паўлоўскіх на чале з Войцехам Паўлоўскім. Патронамі святкавання адкрыцця былі ЮНЕСКА і міністр культуры і нацыянальнай спадчыны польшчы Малгажата Аміляноўская[1].

Па словах стваральнікаў праекта, новы інтэр'ер галерэі павінен быў толькі нагадваць, а не капіраваць, інтэр'ер базілікі ў Фарасе. Галоўная выставачная зала мае паступальны кірунак. Да яго прымыкаюць дадатковыя памяшканні, аддзеленыя папярочнымі аркадамі. Восевая кампазіцыя галерэі стульваецца апсідай[7].

У галоўным зале ўсходняга маршруту па ўсёй сцяне размешчаны невялікія арачныя паглыблення, акцэнтаваныя колерам, каб стварыць падыходны фон для выставы карцін і каменных архітэктурных дэталяў. Падлога галерэі выкладзена каменем, які 80 гадоў перад гэтым быў змешчаны ў галоўным зале і на параднай лесвіцы Нацыянальнага музея. У галерэю не пранікае дзённае святло, а штучнае мае такую інтэнсіўнасць і накіраванасць, каб падкрэсліць прыгажосць старажытных работ[7]. У гэтай частцы галерэі гучыць запіс копцкіх літургічных песнапенняў[1].

Праект Фарас 3D правіць

Ва ўсходнім праходзе знаходзіцца мультымедыйная выстава[1], прадстаўленая ў стэрэаскапічнай 3D-тэхналогіі[8]. Да экспазіцыі адносяцца: прасторавыя рэканструкцыі базылікі ў Фарасе, алтара, нефаў, капэл, бабінца і дакументальны фільм, у якім паказана першаснае размяшчэнне фрэсак у базыліцы Фараса, прадстаўлена помнікі, якія знаходзяцца цяпер у Галерэі Фарас, а таксама тыя, якія былі перавезены ў Нацыянальны музей Судана ў Хартуме. Асобныя кадры прысвечаны археалагічным раскопкам і архіўным фатаграфіям, зробленым падчас прац польскіх навукоўцаў у Нубіі[1][8]. Акрамя гэтага, на выставе ёсць дакументальны фільм, прысвечаны дасягненням прафесара Казімежа Міхалоўскага. Фільм быў створаны Фондам Вышэйшай мастацкай школы Homo Faber ў супрацоўніцтве з кінастудыяй Arkadia Film і Нацыянальным музеем ў Варшаве. Аўтарам праекта з'яўляецца Уладзіслаў Юркаў — рэжысёр, журналіст, рэжысёр-дакументаліст, куратар выстаў сучаснага мастацтва[8]. Праект быў узнагароджаны ў міжнародным конкурсе MUSE Awards, арганізаваным Амерыканскай асацыяцыяй музеяў[8][9].

Экспазіцыя правіць

Зала I правіць

Экспанаты ў зале I
 
Фрагмент фрыза апсіды першай базілікі (першая чвэрць XII стагоддзя)
 
Надпіс біскупа Пауласа (707 год)
 
Блок з надпісам Ісмхазма (VII-VIII стагоддзе)
 
Блок з надпісам Суаты (VII-VIII стагоддзе)
 
Фрагмент перамычкі, з надпісам біскупа Пауласа (прыблізна 707 год)

У першай зале прадстаўлены прадметы, выяўленыя ў базыліцы Фараса, у прыватнасці, фрагмент фрыза апсіды першай базілікі з надпісам біскупа Пауласа ў памяць аб аднаўленні і рэканструкцыі ў 707 годзе святога каталіцкага месца і Апостальскай Царквы Бога, блокі з надпісамі і фрагменты перамычак. Гэтыя аб'екты цесна звязаны з гісторыяй базылікі і яе шматлікімі перабудовамі і рэканструкцыямі, якія праводзіліся з VII па XIV стагоддзе. Базіліка была заснавана на падмурку старажытнай царквы, пабудаванай у пачатку VII стагоддзя. Пад ёй выявілі фрагменты яшчэ больш старых будынкаў з неабпаленай цэглы[10].

Залы II і III правіць

Залы II і III прызначаны на мультымедыя. Тут паказваюцца фільмы пра Нубію, Нубійскую кампанію, фрэскі, таксама прадстаўлены фатаграфіі з археалагічных раскопак і выявы знаходак ў Фарасе, якія былі адпраўленыя ў Хартум. Частка мультымедыяў прысвечана Казімежу Міхалоўскаму, у гонар якога названа галерэя[11].

Зала IV правіць

Экспанаты ў зале IV
 
Від на зал IV
 
Сценапіс, які знаходзіўся на лесвіцы, якая вядзе да галерэі над нефами базілікі
 
Веліч Крыжа (XI век)
 
Маці Божая з дзіцём (XII–XIII век)

Падчас археалагічных работ у Фарасе і ў самой базыліцы было знойдзена мноства элементаў архітэктурнага дэкору: капітэлі калон, карнізы, перамычныя рэльефныя ўпрыгожанні, выявы жывёл і хрысціянскіх сімвалаў (крыж, рыба, певень, арол, голуб). Будаўнікі горада паўторна выкарыстоўвалі пакрытыя іерогліфамі каменныя блокі з былых святыняў фараонаў. Дэкарацыі для цэркваў былі зроблены мясцовымі майстрамі. Яны былі створаны ў выглядзе крыжоў розных формаў. Акрамя таго, на сценах самых старых цэркваў у Фарасе былі выяўлены старажытныя мераіцкія і егіпецкія сімвалы: леў, анх — егіпецкі іерогліф «жыццё», у якім хрысціяне бачылі знак крыжа, і кветка лотаса. У Галерэі Фарас са знаходак прадстаўлены капітэлі, карнізы, вяршняк і іншыя элементы характэрнага для Нубіі архітэктурнага дэкору.

Сцены храмаў у Фарасе таксама ўпрыгожвалі насценныя роспісы. У чацвёртым зале выстаўлены карціны, якія знаходзіліся на лесвіцы, якая вядзе да галерэі над нефамі базылікі, і ў паўночным вестыбюлі. Сярод іх — Анёл Гасподні з мячом, Маці Божая з немаўлём (Элеўса) і Веліч Крыжа (Maiestas Crucis). Верагодна, фундатарамі гэтых фрэсак былі прыхаджане[12].

Зала V правіць

 
Эпітафія біскупа Ігната (802 год)

У гэтай зале знаходзяцца аб'екты, звязаныя з пахаваннямі біскупаў Фараса. Большасць прадметаў была знойдзена ў пахавальных камерах або ў збудаваннях надмагілляў. Да іх належаць эпітафіі, посуд для вады, наперсныя крыжы, з якімі былі пахаваныя біскупы. Шаснаццаць біскупаў Фараса пахавана ў непасрэднай блізкасці ад храма або ўнутры яго. Інфармацыі аб памерлых знаходзяцца ў грэцкіх і копцкіх тэкстах эпітафій. Многія эпітафіі змяшчаюць малітвы аб памерлых. У зале V, сярод іншых, выстаўлены эпітафіі біскупаў Ігната, Матфея і Стэфана[13].

VI зала правіць

Экспанаты ў зале VI
 
Падарожжа мудрацоў з Усходу, фрагмент сцэны Каляд (палова VIII–першая палова X стагоддзя)
 
Святы пустэльнік Амон з Тунат Аль-Джабаль (IX-першая палова X стагоддзя)
 
Свяціцель Іаан Златавуст (другая палова IX стагоддзя)
 
Святыя Пётр і Ян Багаслоў (VIII-першая палова X стагоддзя)
 
Епіфан, біскуп Саламіна (XIII стагоддзе)
 
Святы воін (Феадор Страцілата? IX стагоддзе)
 
Маці Божая з дзіцём (VIII–першая палова IX стагоддзя)
 
Святая Ганна (VIII–першая чвэрць IX стагоддзя)
 
Спас у сілах і Святая Троіца, анёлы, крыж, апосталы (пачатак XI-XII стагоддзе)
 
Архангел Гаўрыіл (IX-першая чвэрць X стагоддзя)

Зала VI па сваім характары нагадвае інтэр'ер базілікі ў Фарасе. Папярочныя аркі аддзяляюць дадатковыя памяшканні, у якіх прадстаўлены фрэскі, размешчаныя такім жа чынам, як у базыліцы[7]. У гэтай зале змешчана большасць карцін з бабінца паўночнага нефа храма, алтара і капліц, якія прымыкалі да паўднёвай сцяны. Сценапіс, зняты з розных слаёў тынкоўкі ў выніку перабудоў базылікі, датуецца перыядам паміж VII і XIV стагоддзямі. На ім прадстаўлены хрыстыялагічныя і марыялагічныя матывы, а таксама выявы анёлаў і архангелаў, святых, біскупаў і цароў[14]. Карціны выкананы ў тэхніцы al secco[5]. У зале выстаўлены, між іншымі, карціны з выявамі святых: Ганны, Іаана Златавуста, Архангелаў Міхаіла і Гаўрыіла, біскупаў Мар'янаса і Пятра з іх заступнікамі, іконы маці Божай розных іканаграфічных тыпаў (Маці Божая з немаўлём (Элеўса), Адзігітрыя, Дзева Марыя, якая корміць грудзьмі дзіця) і многія іншыя[14].

Зала VII правіць

Выстава ў VII зале прысвечана крыжам розных тыпаў і паходжання. Тут знаходзяцца крыжыкі, працэсійыя і наперсныя крыжы з раёнаў Эфіопіі, Егіпта, Румыніі, Гуцульщыны, Русі і Расіі. Прадстаўлены таксама энкалпіёны і кулоны ў выглядзе крыжоў і абразкоў, характэрныя для праваслаўя. Калекцыя старажытнарускіх крыжоў і наперсных абразоў налічвае каля 80 аб'ектаў і з'яўляецца найбуйнейшай калекцыяй у Польшчы.

Эфіопскія крыжы і літургічныя прадметы паступілі з двух крыніц: аддадзены ў вечны дэпазіт доктарам Вацлавам Карабевічам і як дар музею прафесара Станіслава Хайнацкага. Самая вялікая група экспанатаў — гэта нацельныя крыжыкі, якія насілі, верагодна, у Эфіопіі ў VI стагоддзі. Яны былі папулярныя сярод манахаў, святароў і паломнікаў. Такія крыжыкі часта перадаваліся ў сям'і з пакалення ў пакаленне. Наступная група ўключае ў сябе энкалпіёны і большыя наперсныя крыжы для літургічнага выкарыстання, якія насіць мелі права толькі святары, каб блаславіць вернікаў у канцы літургіі. Апошняя група — каля паўмятровыя драўляныя ці металічныя крыжы, перад кадзілі, і процэсійныя крыжы, як правіла, вырабленыя з металу[15].

Многія рускія праваслаўныя крыжы, крыжы-падвескі, крыжы-кулоны і г .д. маюць малітоўныя надпісы ці выявы царквы, сцэны з жыцця Хрыста і лікі святых. Гэтыя крыжы датуюцца перыядам ад XI па XIX стагоддзя. Большасць з іх адлітыя ў бронзе, некаторыя — з рэльефнай разьбой[16].

У VII зале прадстаўлена таксама вялікая калекцыя крыжоў, хатніх алтароў і абразоў, звязаных са стараверствам, у асноўным з Гусліц і майстэрняў з паўночнай часткі Расіі. У асноўным прадметы зробленыя з латуні і ўпрыгожаны каляровай эмаллю. У гэтым рэлігійным асяроддзі падобныя аб'екты мелі вялікае значэнне падчас прыватных набажэнстваў, былі элементамі хатніх іканастасаў або захоўваліся ў маленных[15].

Зала VIII правіць

Большая частка знаходак падчас раскопак — гэта кераміка. Пераважная колькасць знойдзеных керамічных вырабаў падчас прац польскіх археолагаў у Нубіі датуецца хрысціянскім перыядам гісторыі рэгіёну. Фарас, асабліва ў 650—1000 гадах (ранні хрысціянскі і класічны перыяд) быў важным паўночна-нубійскім цэнтрам па вырабе керамікі ў масавым маштабе. У Х стагоддзі, па невядомых прычынах, у горадзе спынена вытворчасць. На выставе знаходзяцца вырабы копцкай керамікі і больш раннія талеркі керманскага, мераіцкага і постраіцкага перыядаў. Яны былі знойдзены ў раёне чацвёртага парога Ніла.

Таксама прадстаўлена калекцыя копцкага тэкстылю з Егіпта часоў хрысціянства. Ўзоры паступілі ў Нацыянальны музей у Варшаве ў XIX-пачатку XIX стагоддзя пры пасярэдніцтве антыквараў і прыватных калекцыянераў[17].

Знешнія выставы правіць

Экспанаты, якія знаходзяцца ў Галерэі Фарас, выстаўляліся ў снежні 1962 года на выставе раскопак з Фараса (карціны з выявамі Архангела Міхаіла і святога Меркурыя), 3-15 жніўня 1963 года — на Міжнароднай мастацкай выставе копцкага мастацтва ў Віле Хюгель, адтуль працы перавозілі на выставы ў Кунстхаус (Цюрых), Сусветны музей (Вена) і Малы палац (Парыж), пасля чаго некаторыя з іх былі выстаўлены ў вялікай зале штаб-кватэры ЮНЕСКА ў Парыжы як прэзентацыя вынікаў Нубійскай выратавальнай кампаніі. У кастрычніку 1967 года ў Нацыянальным музеі ў Варшаве адбылася вялікая выстава артэфактаў з Фараса (40 фрэсак). У 1968—1969 гадах экспанаты з выставай «Цуд Фараса» аб'ехалі Берлін, Эсэн, Гаагу, Цюрых і Вену[5]. У перыяд з 23 мая па 15 верасня 2002 года ў венскім Музеі гісторыі мастацтваў трывала выстава Die Kathedrale aus dem Wüstensand[18].

У дэпазіце Луўра знаходзіцца некалькі экспанатаў, якія з'яўляюцца ўласнасцю Нацыянальнага музея ў Варшаве: перамычка і дзве карціны з выявамі Архангела Міхаіла і святога арцыбіскупа[19].

Узнагароды і ганаровыя званні правіць

У 2014 годзе Галерэя Фарас атрымала Гран Пры Сібілы у XXXV конкурсе ў катэгорыі Музейная падзея года і намінацыю ў катэгорыі Гістарычныя і археалагічныя выставы. 26 красавіка 2015 года галерэі прысуджана прэмія Амерыканскай асацыяцыі музеяў у міжнародным конкурсе MUSE Awards за мультымедыйную прэзентацыю[1].

Заўвагі правіць

  1. ↑ а б в г д е ё ж Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego Архівавана 21 студзеня 2018., Muzeum Narodowe w Warszawie.
  2. ↑ A. Morawińska, Wstęp, у: Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego, рэд. B. Mierzejewska, с. 5-6.
  3. ↑ M. Łukasiewicz, Co nowego w starożytności?, с. 165.
  4. ↑ а б в Faras, у: Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego, рэд. B. Mierzejewska.
  5. ↑ а б в K. Michałowski, Faras. Malowidła ścienne w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.
  6. ↑ M. Kuc, Otwarcie Galerii Faras w Muzeum Narodowym w Warszawie, «Rzeczpospolita» 16.10.2014.
  7. ↑ а б в M. Orzechowski, G. Rytel, Założenia projektowe i architektoniczne przyjęte w projekcie nowej Galerii Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego Архівавана 8 верасня 2016., Muzeum Narodowe w Warszawie.
  8. ↑ а б в г Prezentacja stereoskopowa FARAS 3D wyróżniona nagrodą MUSE Awards, Muzeum Narodowe w Warszawie.
  9. ↑ 2015 MUSE Award Winners, American Alliance of Museums.
  10. ↑ B. Mierzejewska, Sala I. Znaleziska z pierwszej katedry w Faras, у: Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego, рэд. B. Mierzejewska.
  11. ↑ B. Mierzejewska, Sale II—III. Sale multimedialne, у: Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego, рэд. B. Mierzejewska.
  12. ↑ B. Mierzejewska, Sala IV. Elementy dekoracji architektonicznej z terenu Faras, у: Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego, рэд. B. Mierzejewska.
  13. ↑ B. Mierzejewska, Sala V. Znaleziska związane z pochówkiem zmarłych, у: Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego, рэд. B. Mierzejewska.
  14. ↑ а б B. Mierzejewska, Sala VI. Katedra, у: Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego, рэд. B. Mierzejewska.
  15. ↑ а б A. Sulikowska, B. Mierzejewska, Sala VII. Krzyże z kręgu kościoła wschodniego, у: Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego, рэд. B. Mierzejewska.
  16. ↑ M.P. Kruk, A. Sulikowska-Gąska, M. Wołoszyn, Sacralia Ruthenica.
  17. ↑ B. Mierzejewska, T. Górecki, Sala VIII. Znaleziska z Nubii i Egiptu chrześcijańskiego, у: Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego, рэд. B. Mierzejewska.
  18. ↑ Faras die Katedrale aus dem Wüstensand, рэд. W. Seipel.
  19. ↑ A. Sulikowska, Kolekcja Sztuki Nubijskiej Архівавана 29 студзеня 2018., Muzeum Narodowe w Warszawie.

Літаратура правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Галерэя_Фарас&oldid=4419661"