Га́нак (польск.: ganek, ад с.-в.-ням.: ganc[1], уваход) — лёгкая прыбудова перад уваходам y будынак, звычайна слупавой канструкцыі.

Ганак сядзібы ў Поразаве, Гродзенская вобласць
Ганак у вёсцы Трывежа на Падляшшы

Здаўна пашыраны ў многіх народаў Еўропы ў жыллёвых, культавых, сядзібна-палацавых пабудовах. На Беларусі найбольш характэрны для сядзібна-палацавых пабудоў, а таксама для корчмаў, аўстэрый, ратушаў і інш. Пад уплывам стылю класіцызму ў 2-й палове XVIII—XIX ст. ганкі афармлялі порцікамі, трохвугольнымі або ступеньчатымі франтонамі. У гандлёвых радах, гасціных дварах, лямусах, некаторых храмах яны ператвараліся ў працяглыя па ўсім фасадзе ці навокал храма аркадныя галерэі. У вясковым будаўніцтве набылі пашырэнне ў 2-й палове XIX ст.[2]

Традыцыйны ганак — адкрыты: памост з 1- ці 2-схільнай стрэшкай на 2—4 слупах. Як дамінанту, што акцэнтуе ўваход у жыллё, ганак аздабляюць разьбянымі закрылінамі па краях стрэшкі, ажурным карнізам, вільчыкам. У XX ст. адкрытыя ганкі саступілі месца паўзакрытым, ва ўнутранай прасторы да сценак ставяць 2 лаўкі. Традыцыйны разьбяны дэкор часам дапаўняецца паліхромнай расфарбоўкай. Такія ганкі больш пашыраны ва ўсходніх раёнах, на Гомельшчыне іх заглыбляюць у вуглы хаты (упоравень са сценамі). На астатняй тэрыторыі Беларусі пераважаюць закрытыя ганкі — веранды або веранды ў спалучэнні з адкрытым ці паўзакрытым ганкам.

Цяпер у мураваным індывідуальным і тыпавым будаўніцтве сценкі ганка ўтвораны нярэдка з фігурна выгнутых металічных элементаў. У шматпавярховых, секцыйных, блакіраваных дамах, дамах вежавага тыпу і інш. ганкі — уваходы ў пад’езды — афармляюць казыркамі, дэкаратыўнымі кратамі, мазаічнымі пано і інш.

Зноскі

  1. Ганак // Этымалагічны слоўнік беларускай мовы / Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. Т. 3. С. 46
  2. БелЭн 1997, с. 20.

Літаратура правіць

Спасылкі правіць