Гісторыя Папуа — Новай Гвінеі

Людзі ўпершыню засялілі тэрыторыю Папуа — Новай Гвінеі 60-45 тысяч гадоў таму з тэрыторыі Паўднёва-Усходняй Азіі, пераадолеўшы некалькі марскіх праліваў. У той час узровень мора быў ніжэй і востраў складаў адно цэлае з Аўстраліяй. Узровень мора падняўся ў канцы апошняга ледніковага перыяду, каля 12 тысяч гадоў таму. На тэрыторыі выспы знаходзіўся адзін з самых старажытных цэнтраў узнікнення земляробства. Па археалагічных дадзеных, яно ўзнікла там каля 8-10 тысяч гадоў таму, амаль адначасова з урадлівым паўмесяцам.

Да часу еўрапейскай каланізацыі тэрыторыя Папуа — Новай Гвінеі была населена папуасамі і меланезійцамі. Яны жылі ва ўмовах каменнага веку, займаючыся паляваннем, рыбалоўствам і збіральніцтвам. У горных раёнах вострава — земляробствам.

Новая Гвінея была адкрыта ў 1526 г. партугальскім мараплаўцам Жоржы ды Менэзішам. Назву востраву даў іспанскі мараплавец Іньіга Орціс дэ Рэтэс у 1545 г., угледзеўшы падабенства насельніцтва з насельніцтвам афрыканскай Гвінеі.

Даследаванне вострава і пранікненне туды еўрапейцаў пачалося толькі ў XIX ст. Так, рускі даследчык Міклуха-Маклай пражыў сярод папуасаў амаль чатыры гады (у 1870-х і ў пачатку 1880-х гадоў). У XIX ст. Папуа — Новую Гвінею наведвалі і іншыя еўрапейцы — гандляры, кіталовы, місіянеры. Еўрапейцы прывезлі ў Папуа — Новую Гвінею першыя жалезныя прылады.

Еўрапейская каланізацыя правіць

З 1884 года паўднёва-ўсходняя частка в. Новая Гвінея (Папуа) знаходзілася пад панаваннем Брытанскай імперыі, якая ў пачатку XX стагоддзя перадала яе Аўстраліі. Паўночна-ўсходняя частка з прылеглымі астравамі — архіпелаг Бісмарка і інш. (за гэтай тэрыторыяй пазней замацавалася назва Новая Гвінея) у 1880-х гадах была захоплена Германіяй (Германская Новая Гвінея), пасля Першай сусветнай вайны, у 1920 г. перададзена Аўстраліі як падмандатная тэрыторыя Лігі Нацый (пазней — падапечная тэрыторыя ААН).

 
Аўстралійскія войскі ў Папуа — Новай Гвінеі падчас Другой сусветнай вайны. Жнівень-верасень 1942.

Падчас Другой Сусветнай вайны значная частка вострава Новая Гвінея была захоплена Японіяй (Новагвінейская кампанія). У 1942—1945 гг. на востраве адбываліся зацятыя баі паміж японскімі і англа-амерыканскімі войскамі. З тых часоў 23 чэрвеня штогод адзначаецца ў Папуа — Новай Гвінеі, як дзень памяці загінуўшых у гэтай вайне.

У 1949 г. абедзве часткі (Папуа і Новая Гвінея) у адміністрацыйным дачыненні былі аб’яднаны аўстралійскімі ўладамі.

У 1967 г. была заснавана нацыянальная палітычная партыя «Пангу паці». Пасля выбараў 1972 г. яна стварыла кааліцыйны ўрад на чале з Майклам Т. Самарай, які рашуча патрабаваў прадастаўлення краіне незалежнасці.

Незалежнасць правіць

У 1973 г. тэрыторыя Папуа — Новая Гвінея атрымала ўнутранае самакіраванне. У верасні 1975 г. стала незалежнай дзяржавай.

У 1970—1980-х гадах асноўным рычагом эканамічнага развіцця краіны стала горназдабываючая прамысловасць. У 1972 г. пачалася эксплуатацыя радовішчаў медзі і золата на вос. Бугенвіль, дзе на змену плантацыйнай гаспадарцы прыйшла больш сучасная галіна з перадавымі тэхналогіямі. Падобныя тэндэнцыі выявіліся ў некаторых іншых раёнах краіны, дзе будаваліся новыя дарогі, гарады і парты.

У 1988—1997 гг. на востраве Бугенвіль ішла партызанская вайна — Рэвалюцыйная Войска Бугенвіль змагалася за аддзяленне вострава ад Папуа — Новай Гвінеі. Для барацьбы супраць партызан урад Папуа — Новай Гвінеі выкарыстоўваў практычна ўсе ўзброеныя сілы краіны (каля 2 тысяч салдат і афіцэраў), а таксама папрасіла аб дапамозе Аўстралію, якая даслала невялікі воінскі кантынгент. У ходзе гэтай вайны загінула каля 15 тысяч чалавек [1]. Вайна прывяла да з’яўлення Аўтаномнага рэгіёна Бугенвіль.

Пасля прыходу да ўлады М. Мараўта ў чэрвені 1999 г., эканамічная рэформа стала адной з прыярытэтных задач урада. Асноўныя мэты рэформы складаліся ў стабілізацыі валюты, зніжэнні бюджэтнага дэфіцыту, а таксама ўмацаванні знешняй пазіцыі краіны. У падтрымку амбіцыйнай эканамічнай праграмы ўрада Міжнародны валютны фонд (МВФ) зацвердзіў 14-месячны рэзервовай крэдытнай лініі для Папуа — Новай Гвінеі 115 млн дол. ЗША.

Разам з тым незадаволенасць насельніцтва палітыкай М. Мараўты і правядзеннем эканамічных рэформаў стала відавочна ў сакавіку 2001 г., калі ўрад аб’явіў аб планах па двухразовым скарачэнні колькасці ўзброеных сілаў краіны і скарачэння ваенных выдаткаў, як сродку для ажыўлення хворай эканомікі краіны. Салдаты сіл абароны Папуа — Новая Гвінея пачалі мяцеж у знак пратэсту супраць гэтых планаў, заклікаючы да адстаўкі М. Мараўта і яго ўрада. Пратэст ператварыўся ў больш шырокую кампанію супраць эканамічных рэформаў, а таксама студэнцкія дэманстрацыі, якія былі спыненыя толькі тады, калі М. Мараўта адмяніў прапанаваныя скарачэнні ваенных.

Зноскі