Даходны дом Тэр-Абрамяна
Прыбытковая дом Тэр-Абрамяна — стары дом у Растове-на-Доне на вуліцы Вялікая Садовая. Будынак адносіцца да Помнікаў гісторыі і культуры рэгіянальнага значэння, што знаходзяцца на ўліку ў Адміністрацыі Растоўскай вобласці на 1 студзеня 2009 года.
| Славутасць | |
| Даходны дом Тэр-Абрамяна | |
|---|---|
| руск.: Доходный дом Тер-Абрамяна | |
 | |
| 47°13′19″ пн. ш. 39°42′51″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Расія |
| Станіца | Растоў-на-Доне вул. В. Садовая, 51. |
| Тып будынка | жылы дом |
| Архітэктурны стыль | барока |
| Будаўнік | М. М. Сакалоў |
| Архітэктар | Мікалай Мацвеевіч Сакалоў |
| Заснавальнік | І. А. Тэр-Абрамян |
| Дата заснавання | 1880-я |
| Дата пабудовы | 1886 год |
| Вядомыя насельнікі | Друкарня І. А. Тэр-Абрамяна |
| Статус |
 Аб’ект культурнай спадчыны РФ № 6130051000 |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Адрас: г. Растоў-на-Доне вул. Вялікая Садовая, 51.
Гісторыя правіць
У апошняй чвэрці ХIХ стагоддзя растоўскі прадпрымальнік Тэр-Абрамян валодаў у горадзе некалькімі дамамі, трымаў кнігарню, займаўся выдавецкай дзейнасцю.
Да сярэдзіны 1880-х гадоў яго друкарня і рэдакцыя месціліся ў арандаваных памяшканнях. Для пашырэння выдавецкай дзейнасці яму патрабавалася ўласны дом з памяшканнямі для друкарні і рэдакцыі.
Да гэтага часу вуліца Вялікая Садовая ў горадзе Растоў-на-Доне стала галоўнай вуліцай горада. У 1886 годзе на ёй, паміж завулкамі Сямашкі і Газетны, быў пабудаваны новы трохпавярховы цагляны дом кнігавыдаўца Івана Абрамавіча Тэр-Абрамяна. Дом Тэр-Абрамяна быў другім шматпавярховым будынкам Вялікай Садовай вуліцы. Дом меў два купалы і знаходзіўся паблізу пяціпавярховага будынка, які быў пабудаваны па праекце маскоўскага архітэктара, выпускніка Санкт-Пецярбургскай акадэміі майстэрстваў А. Н. Памяранцава (цяпер першы паверх будынка займае «Растоўэнерга»).
Пабудаваны на сродкі Тэр-Абрамяна дом мае прыбраны фасад. У яго цэнтры зроблены парадны ўваход, над уваходам — на другім і трэцім паверхах уладкаваны дэкараваныя пілястравыя парталы. Верхні паверх завяршаўся выхіленым франтонам. На франтоне красуецца дата будаўніцтва «1886». Фасад будынка аформлены з прымяненнем цаглянага дэкору. «Вытанчаны стыль» будынка падкрэслены выгнутымі атыкамі, цэнтральным франтонам пілястравага партала, падвойнымі сандрыкамі, картушамі, пілястрамі з філёнгамі, вазонамі і іншымі архітэктурнымі дэталямі. Тры гаўбца з выхіленымі сецістымі агароджамі і конусападобнымі завяршэннямі купалаў дапаўнялі аблічча дома.
Прыбытковы дом быў пабудаваны па праекце выпускніка Санкт-Пецярбургскага інстытута грамадзянскіх інжынераў Мікалая Мацвеевіча Сакалова, які ў 1886 годзе працаваў тэхнікам пры гарадской управе, а з 1887 года быў галоўным архітэктарам горада. У пабудаваным доме ўвасобілася творчая манера архітэктара, які спалучае прыбраны фасад з выразным сілуэтным завяршэннем будынка.
Па сканчэнні будаўніцтва памяшканні ў доме здаваліся ў арэнду. На першым паверсе былі крамы і фотаатэлье «Фатаграфія Ісакавіча». У 1910-я гады тут было фотаатэлье Г. А. Шыфрына і фатографа Б. П. Мішчанкі. Доўгія гады ў доме працавала папяровая крама І. Панчанкі. На другім і на трэцім паверхах будынка працавалі школа кроення і швіва Е. І. Рамізавай і іншыя канторы. У 1918 годзе ў будынку месцілася рэдакцыя газеты «Вечаровы час».
У будынку працавала і друкарня Тэр-Абрамяна. У друкарні былі памяшканні на першым паверсе з асобным уваходам. Друкарня выпускала кнігі, календары, газеты і інш. З моманту пабудовы дома ў ім працавала і рэдакцыя газеты «Данская пчала».
Іван Абрамавіч Тэр-Абрамян сканаў у 1899 годзе. Будынак і друкарня адышлі яго сыну Араму Іванавічу, які працягнуў і прымножыў справу бацькі. У 1910 годзе ў друкарні на 6 друкаваных машынах і 15 станках працавала каля 50 чалавек. Друкаваныя машыны былі электрычнымі. А. І. Тэр-Абрамян сканаў у 1919 годзе, пасля яго смерці друкарня зачынілася.
У 1920-х гадах будынак быў нацыяналізаваны. Дом быў заселены жыхарамі па камунальных кватэрах. На першым паверсе па-ранейшаму працавалі крамы.
У гады Вялікай Айчыннай вайны пацярпелі купалы будынка, але будынак выдужаў. Пасля войны дом аднавілі, але ўжо без купалаў, фасад пабялілі. У наш час будынак заселены, на першым паверх размешчана крама адзення Эль Маршы.
Літаратура правіць
- Барановский Г. В. Юбилейный справочник института гражданский инженеров.— Спб., 1893.
- Приазовский край. — 1900. — 1 июня.
- Весь Ростов и Нахичевань н/Д. — Ростов-на-Дону, 1913.
- Приазовский край. — 1899. — 11 июня. — С. 5
- Вечернее время. — 1918. — Информация о размещении редакции по данному адресу публиковалась в каждом номере газеты.
- Алтунджи П. Крупнейшие торгово—промышленные и технические фирмы г. Ростова—на—Дону. Вып. 1. — Ростов-на-Дону, 1910. — С. 106.
- Вся область Войска донского на 1899 г. — Ростов н/Д, 1899. — С. 594.