Дзмітрый Мікалаевіч Сянявін

Дзмітрый Мікалаевіч Сяня́він (6 (17) жніўня 1763 — 5 (17) красавіка 1831) — адмірал, пасля 1825 года які камандаваў Балтыйскім флотам. У 1807 годзе, узначальваючы Другую Архіпелагскую экспедыцыю рускага флоту, атрымаў над туркамі перамогі ў Афонскай бітве і пры Дарданэлах.

Дзмітрый Мікалаевіч Сянявін
руск.: Дмитрий Сенявин
Дата нараджэння 1763(1763)
Месца нараджэння Комлева
Калужская губерня
Дата смерці 1831(1831)
Месца смерці
Месца пахавання
Бацька Q116052206?
Альма-матар
Грамадзянства
Прыналежнасць  Расійская імперыя
Род войскаў Андрэеўскі сцяг Флот
Званне
генерал-ад'ютант
Бітвы/войны
Узнагароды і званні
Ордэн Святога Аляксандра Неўскага
Ордэн Святога Аляксандра Неўскага
Ордэн Святога Георгія IV ступені
Ордэн Святога Георгія IV ступені
Ордэн Святой Ганны II ступені
Ордэн Святой Ганны II ступені
Ордэн Святога Уладзіміра IV ступені
Ордэн Святога Уладзіміра IV ступені
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія правіць

Нарадзіўся 6 (17 жніўня) 1763 года ў вёсцы Камлёва Бароўскага павета Калужскай губерні. Належыць да дваранскага роду Сянявіных, чый лёс быў цесна звязана з гісторыяй рускага флоту з самага моманту яго заснавання. Сын прэм'ер-маёра ў адстаўцы Мікалая Фёдаравіча Сянявіна, які некаторы час служыў генеральс-ад'ютантам у свайго стрыечнага брата Аляксея Навумавіча Сянявіна.

Пачатак кар'еры правіць

У 1773 годзе запісаны ў Марскі кадэцкі корпус (Санкт-Пецярбург). У 1777 годзе атрымаў чын гардэмарына; здзейсніў два навучальныя плаванні па Балтыйскаму мору. Бліскуча здаўшы іспыты на афіцэрскае званне, 1 мая 1780 года ўзведзены ў мічманы і прызначаны на карабель «Князь Уладзімір».

У 17801781 гадах удзельнічаў у экспедыцыі рускай эскадры, адпраўленай да берагоў Партугаліі для падтрымання узброенага нейтралітэту падчас Вайны за незалежнасць ЗША.

У 1782 годзе пераведзены на Азоўскую флатылію; служыў на карвеце «Хоцін». У 1783 годзе ўзведзены ў лейтэнанты і прызначаны сцяг-афіцэрам пры контр-адмірале Ф. Ф. Мекензі. Удзельнічаў у прыладзе Ахтыярскага порта (Севастопаль). У 1786 годзе — камандзір пакетбота «Карабут», які курсаваў паміж Севастопалем і Стамбулам.

 
Д. М. Сянявін на Помніку «1000-годдзе Расіі» у Вялікім Ноўгарадзе

Да пачатку руска-турэцкай вайны 1787—1791 гадоў даслужыўся да чыну капітан-лейтэнанта. У першы перыяд вайны займаў пасаду флаг-капітана пры камандуючым Чарнаморскім флотам адмірале М. І. Войнавічы. Падчас аблогі рускімі войскамі Ачакава (другая палова 1788 года) здзейсніў паспяховую дыверсію ля берагоў Малой Азіі: знішчыў каля дзясятка турэцкіх гандлёвых суднаў і здолеў адцягнуць увагу турэцкага флоту ад раёна баявых дзеянняў; у снежні 1788 года ўзнагароджаны ордэнам Св. Георгія 4-ступені. Прызначаны ў чыне капітана 2-га рангу ад'ютантам да князя Р. А. Пацёмкіну. Затым паслядоўна камандаваў баявымі караблямі «Мучанік Лявонцій», «Св. Уладзімір», «Навархія». Адрозніўся пры разгроме турэцкага флоту ў бітве ля мыса Каліякрыя 31 ліпеня (11 жніўня) 1791 года. Адрозніўся ў бітве каля Варны.

Напалеонаўскія войны правіць

Падчас войны Другой кааліцыі з Францыяй, у чыне капітана 1-га рангу камандаваў лінейным караблём «Св. Пётр» і ўдзельнічаў у паходзе эскадры Ф. Ф. Ушакова ў Міжземнае мора. Падчас аперацыі па авалоданні Іанічнымі астравамі кіраваў захопам 2 (13 лістапада) 1798 года крэпасці Св. Маўра і браў удзел у штурме Корфу 20 лютага (3 сакавіка) 1799 года.

Пасля заканчэння паходу ў 1800 годзе прызначаны камандзірам Херсонскага порта. У 1803 годзе стаў камандзірам Севастопальскага порта.

У 1804—1805 гадах служыў флоцкім начальнікам у Рэвелі.

У 1805 годзе выраблены ў віцэ-адміралы. 10 (22) верасня 1805 года ўзначаліў рускую эскадру з шасці караблёў, пасланую з Кранштата ў Міжземнае мора для барацьбы з французамі. Па прыбыцці на Корфу 18 (30) студзеня 1806 года ўступіў у камандаванне ўсімі рускімі марскімі і сухапутнымі сіламі ў Міжземнамор'і. Імкнучыся прадухіліць захоп Напалеонам I Грэцыі і захаваць Іанічныя астравы ў якасці галоўнай базы рускага флоту, здзейсніў шэраг наступальных аперацый на Адрыятыцы (Другая Архіпелагская экспедыцыя), перш за ўсё ў Далмацыі і Чарнагорыі: пры падтрымцы чарнагорцаў захапіў 2 (14) сакавіка 1806 года крэпасць Бока-дзі-Катара, напачатку чэрвеня вымусіў французаў ачысціць Брэна, у канцы лета няўдала спрабаваў авалодаць Рагузай, а 19 верасня (1 кастрычніка1806 года ўзяў Кастэль-Нуова.

 
Паштовая марка СССР, 1987 год.

Пасля разрыву адносін паміж Расіяй і Асманскай імперыяй (Руска-турэцкая вайна, 1806—1812) і пачаткам ваенных дзеянняў, пакінуўшы частку сіл для абароны Корфу, у лютым 1807 года павёў эскадру з васьмі лінейных караблёў і аднаго фрэгата ў Эгейскае мора і ў сакавіку блакіраваў Дарданэлы. 10 сакавіка захапіў востраў Тэнедас. 10 (22)11 (23) мая 1807 года нанёс паражэнне турэцкаму флоту ў Дарданэльскай, а 19 чэрвеня (1 ліпеня1807 года ў Афонскай бітвах, нягледзячы на колькасную перавагу праціўніка; паспяхова ўжыў новы прыём бою — засяроджванне падвойнай перавагі сіл (два сваіх карабля супраць аднаго варожага) на вырашальным участку бою, у гэтым выпадку супраць турэцкіх флагманаў. Спробы турак прарваць блакаду Стамбула былі сарваны, і рускі флот усталяваў кантроль над Эгейскім морам. Гэта прымусіла Порту пайсці на заключэнне Слабадзейскага перамір'я з Расіяй 12 (24) жніўня 1807 года.

Паводле ўмоў Тыльзіцкага міру 25 чэрвеня (7 ліпеня) 1807 года Д. М. Сянявін перадаў Францыі бухту Катара на Адрыятычным моры, Іанічныя астравы і ў верасні адплыў на радзіму.

Аднак пасля аб'вяшчэння Расіяй вайны Вялікабрытаніі, яго караблі ў канцы кастрычніка былі блакаваны ў Лісабоне перавышаючымі сіламі брытанскага флоту. Пасля доўгіх перамоў, у жніўні 1808 года заключыў з англічанамі пагадненне аб інтэрнаванні эскадры ў брытанскіх портах на час вайны. У верасні 1808 — жніўні 1809 года знаходзіўся з караблямі на Портсмуцкім рэйдзе. У жніўні 1809 года атрымаў дазвол адвесці эскадру ў Рыгу. Па вяртанні на радзіму ў верасні 1809 года патрапіў у няласку да Аляксандру I.

У 1811 годзе пераведзены на пасаду камандзіра Рэвельскага порта.

Падчас Айчыннай вайны 1812 года атрымаў адмову на сваю просьбу пра залічэнне ў дзеючую армію. У красавіку 1813 года звольнены ў адстаўку.

 
Браняносец берагавой абароны рускага флоту «Адмірал Сянявін» (спушчаны на ваду ў 1892)

Другі прыход правіць

Вернуты на службу ў 1825 годзе ў сувязі з пагрозай новай вайны з Асманскай імперыяй, прызначаны камандуючым Балтыйскім флотам; атрымаў званне генерал-ад'ютанта.

У 1826 годзе ўзведзены ў адміралы. У 1826 годзе быў прызначаны ў Вярхоўны крымінальны суд па справе дзекабрыстаў. У тым жа годзе абраны ганаровым членам Пецярбургскай акадэміі навук.

У 1830 годзе цяжка захварэў і 5 (17 красавіка) 1831 года памёр. Пахаваны ў Санкт-Пецярбургу ў Аляксандра-Неўскай лаўры.

Памяць правіць

Імем Д. М. Сянявіна названы:

У Вялікім Ноўгарадзе на Помніку «1000-годдзе Расіі» сярод 129 фігур самых выдатных асоб у расійскай гісторыі (на 1862 год) ёсць фігура Д. М. Сянявіна. У Бароўску адміралу ўсталяваны помнік.

8 мая 2014 г. у г. Севастопалі адкрыты помнік Адміралу Сянявіну.

Літаратура правіць

  • Сеня́вин Дмитрий Николаевич // Военно-морской словарь (руск.) / Гл. ред. В. Н. Чернавин. — М.: Воениздат, 1989. — С. 387. — 511 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-203-00174-X.
  • Сеня́вин Дмитрий Николаевич // Военный энциклопедический словарь / Отв. ред. Еремина Н.. — М.: Эксмо, 2007. — С. 847. — 1024 с. — 5 000 экз. — ISBN 978-5-699-23223-9. (руск.)
  • Арцымович. Д. Н. Сенявин. — СПб., 1855.
  • Бантыш-Каменский Н. Н. Сенявин. // Библиотека для чтения. — 1838. — Т. XXXI.
  • Давыдов Ю. В. Сенявин. — М.: Молодая гвардия, 1972. — 253 с.: ил., портр.
  • Скрицкий Н. В. Адмирал Сенявин. — М.: Вече, 2013. — 336 с. — (Военный архив). — 2000 экз. — ISBN 978-5-4444-0406-5.
  • Шапиро А. Л. Адмирал Д. Н. Сенявин. — М.: Воениздат, 1958. — 373 с.
  • Сяня́віны // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 353. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).

Спасылкі правіць

Пры напісанні артыкула выкарыстаны матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Эфрона (1890—1907).