Дон Кіхот (балет)

«Дон Кіхот» — балет паводле рамана Мігеля Сервантэса «Хітры гідальга Дон Кіхот Ламанчскі» (ісп: El ingenioso hidalgo don Quijote de la Mancha). Найбольш вядомая пастаноўка балетмайстра Аляксандра Горскага на музыку кампазітара Людвіга Мінкуса. У далейшым свае рэдакцыі гэтага балета, значна адрозныя ад першапачатковай версіі, стваралі іншыя харэографы, у прыватнасці Уладзімір Васільеў, Аляксей Ратманскі і Барыс Эйфман.

Дон Кіхот
Заснаваны на	Дон Кіхот
Кампазітар	Людвіг Мінкус
Харэограф	Марыус Іванавіч Петыпа
Краіна	Іспанія

Акрамя таго, у перыяд ад 1740 па 1965 год балеты з назвай «Дон Кіхот», або падобнай, ствараліся і іншымі кампазітарамі і балетмайстрамі.

Балет на музыку Мінкуса

Музыка Людвіга Мінкуса была напісана для пастаноўкі балета «Дон Кіхот» ў маскоўскім Вялікім тэатры балетмайстрам Марыусам Петыпа, першае прадстаўленне адбылося 14 снежня 1869 года.

У рамане Сервантэса вобраз сумнага рыцара Дон Кіхота, гатовага на любыя подзвігі і высакародныя ўчынкі, з’яўляецца асновай сюжэту. У балеце Дон Кіхот з’яўляецца другарадным персанажам, а сюжэт засяроджваецца на любоўнай гісторыі Кітры і Базіля, якія выконваюць свае варыяцыі на гарадской плошчы. Дасведчаны капельмайстар Людвіг Мінкус быў выдатным знаўцам балетнага рамяства, яго прызнавалі балетным кампазітарам. Яго іскрыстая, як шампанскае, музыка цешыла слых і прымушала пускацца ў скокі. Петыпа падхапіў такі настрой, матэрыялізаваць гэтую жыццерадаснасць ў мностве іспанскіх і цыганскіх (La gitane, Gitano) танцаў, сапраўдныя назвы якіх — шыка, марэна і зінгара. У класічным балеце гэта была іх стылізацыя.

Маскоўская пастаноўка Петыпа ўяўляла сабой камедыю з вялікім прасторам для мімічнай гульні і са значнай перавагай характэрных танцаў над класічнымі. Балет вытрымаў не больш за трыццаць паказаў і ў наступным сезоне сышоў з тэатральнай сцэны.

У 1871 годзе Петыпа перапрацаваў балет для пастаноўкі на сцэне Вялікага Каменнага тэатра ў Санкт-Пецярбургу. У 1887 годзе новую рэдакцыю па спектаклі Петыпа для маскоўскага Вялікага тэатра ставіць А. М. Багданаў. Аднак вырашальным у лёсе балета аказваецца пастаноўка маскоўскага Вялікага тэатра 1900 года — спектакль у сваёй рэдакцыі ставіць балетмайстар Аляксандр Горскі, які ўжо ў 1902 годзе пераносіць яго ў Марыінскі тэатр. Да наяўнай музыцы Мінкуса Горскі дадае асобныя нумары на музыку Э. Напраўніка і А. Сімона. У далейшым «Дон Кіхот» яшчэ не раз «ўзбагаціцца» новымі танцамі і новай музыкай (B. В. Жалобінскага, В. П. Салаўёва-Сядога), але музыка Мінкуса, як і схема спектакля Петыпа, застанецца ранейшай.

Сюжэт

Карчмар Ларэнца хоча выдаць сваю дачку Кітры замуж за багатага двараніна Гамаша. Але Кітры кахае цырульніка Базіля. Дон Кіхот, начытаўшыся рыцарскіх раманаў, бачыць у сваім уяўленні вобраз Дульсінеі, якой і ўяўляецца яму Кітры (у трэцяй карціне другога акту). Падчас святочных гулянняў ў шынку Базіль разыгрывае сцэну самагубства, і Кітры моліць бацьку блаславіць іх каханне. Ларэнца вагаецца. Абураны Дон Кіхот загадвае выканаць просьбу. Неахвотна Ларэнца дабраслаўляе Кітры і Базіля. Базіль хутка падымаецца — яго самагубства было ўсяго толькі жартам. Сябры выштурхваюць Гамаша з шынка. Усеагульная весялосць і танцы працягваюцца. На плошчы Барселоны ўсё гатова да свята ў гонар Кітры і Базіля. Ва ўрачыстым маршы збіраюцца госці. Сярод іх высакародны рыцар Дон Кіхот і яго збраяносец Санча Панса. Пачынаецца свята. Дон Кіхот і Санча развітваюцца з усімі і адпраўляюцца на пошукі новых прыгод.