Друцк

аграгарадок у Талачынскім раёне Віцебскай вобласці Беларусі

Друцк[1] (трансліт.: Druck, руск.: Друцк) — аграгарадок у Талачынскім раёне Віцебскай вобласці. Уваходзіць у склад Талачынскага сельсавета. За 10 км на паўднёвы ўсход ад Талачына, 134 км ад Віцебска, 7 км ад чыгуначнай станцыі Талачын, за 1 км ад аўтамабільнай дарогі Талачын — Круглае. Размешчаны на левым беразе Друці, на месцы пасада старажытнага горада.

Аграгарадок
Друцк
Гарадзішча старажытнага Друцка
Гарадзішча старажытнага Друцка
Герб
Герб
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
Першая згадка
Вышыня цэнтра
211 м
Насельніцтва
264 чалавекі (2010)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 2136
Паштовы індэкс
211076
Аўтамабільны код
2
Друцк на карце Беларусі ±
Друцк (Беларусь)
Друцк
Друцк (Віцебская вобласць)
Друцк

Гісторыя правіць

 
Друцкае гарадзішча

Упершыню згадваецца ў Павучанні Уладзіміра Манамаха пад 1078 года, калі прынамсі ваколіцы Друцка былі паваяваны гэтым князем. Упершыню ў летапісе згадваецца пад 1092 годам. Дзядзінец і вакольны горад Друцка (Дрютьск, Дрьтеск, Дрьютек, Друтеск, Друческ) размяшчаліся на высокім правым беразе Друці, пасад размяшчаўся на левым беразе[2]. У данатарскім надпісе на Друцкім Евангеллі, быццам пад 1001 годам згадваецца праваслаўная царква ў Друцку, але гэтая дата вынік падчысткі адным з уладальнікаў рукапісу, вядомым калекцыянерам і фальсіфікатарам Аляксандрам Сулакадзэвым, які хацеў такім чынам павысіць кошт рукапіс.

У XI—XII ст. Друцк уваходзіў у склад Полацкай зямлі. Насычанай падзеямі была гісторыі Друцка у часы сыноў і ўнука полацкага князя Усяслава Брачыславіча, калі горад стаў цэнтрам Друцкага княства (з 1101) і быў уцягнуты ў барацьбу паміж князямі за полацкі сталец і дамінаванне ў Полацкай зямлі. У 1116 годзе, паводле Іпацеўскага летапісу, Друцк цалкам зруйнаваны кааліцыяй паўднёварускіх князёў, а жыхары выведзены ў палон, для іх у Пераяслаўскім княстве заснавана паселішча Жэлдзі.

Аднак ужо 1158 годзе дручане актыўна ўдзельнічаюць ва ўнутраных справах Полацкай зямлі, яны праганяюць з горада князя Глеба Расціславіча — сына полацкага князя Расціслава Глебавіча, і запрашаюць на друцкі сталец Рагвалода Барысавіча, які толькі вызваліўся з менскага палону і знаходзіўся ў чарнігаўскім горадзе Слуцку. З войскам чарнігаўскага князя Святаслава Рагвалод накіроўваецца ў Друцк, а дручане сустракаюць яго на чаўнах. Неўзабаве менскія князі на чале з Расціславам Глебавічам пайшлі на Друцк супраць Рагвалода, дручане аднак добра супраціўляліся і ўрэшце бакі прыйшлі да кампрамісу — Рагвалод адмовіўся ад дамаганняў на полацкі сталец і заставаўся княжыць у Друцку. Неўзабаве аднак палачане выгналі з Полацка князя Расціслава і запрасілі на сталец Рагвалода, з чаго пачаўся шэраг полацка-менскіх канфліктаў.

У 2-й палове XII ст. друцкія князі ўцягваюцца ў супрацьстаянне смаленскіх і чарнігаўскіх князёў. У 1181 годзе пад Друцк прыходзіла войска саюзнікаў чарнігаўскага князя Святаслава, заняўшы пазіцыю на левым беразе Друці яны вялі перастрэлку са смаленскім войскам на правым беразе, чакаючы падмацаванняў і зручнага моманту для нападу. Пасля падходу падмацаванняў да чарнігаўцаў, смаляне ацанілі сітуацыю і адступілі, у такіх умовах друцкія князі вымушаны былі перайсці на бок Святаслава.

Верагодных звесткі пра Друцк у XIII ст. няма. Паводле беларуска-літоўскіх летапісаў, у 1284 каля вёскі Магільна адбылася бітва паміж войскамі вялікага князя літоўскага Рынгольда і кааліцыі рускіх князёў, у т.л. і друцкага князя Дзмітрыя, саюзнікі былі разбіты і Дзмітрый загінуў, а Друцкае княства далучана да Вялікага Княства Літоўскага. Верагоднасць гэтых звестак сумнеўная. Напэўна, у часы часы вялікага князя Гедзіміна паміж ім і друцкім князямі былі няпростыя адносіны, адзін з друцкіх князёў — Іван, да 1340 года пакінуў Друцк і пэўны час служыў вялікаму князю маскоўскаму. Падчас барацьбы за велікакняжацкі сталец з Свідрыгайлам і Вітаўтам, «княжата друцкие с боярами своими» прысягнулі Вітаўту. Уладанне роду князёў Друцкіх.

Сваё палітычнае, эканамічнае і ваеннае значэнне Друцк, пачаў страчваць у канцы 15 ст. — пачатку 16 ст.[3], але ёсць і думка, што гэта звязана са знішчэннем горада ў сярэдзіне 17 ст.[4]. Пэўны час і прычыны аднак невядомыя[3]. Горад часоў XVI ст., у апавяданнях канца XVII ст., быццам меў 7 міль у акружнасці і дзве сотні храмаў, але падчас жорсткай вайны ўшчэнт зруйнаваны і лёс яго параўноўваўся з Трояй[5]. Да сярэдзіны XVII ст. праз горад праходзіў просты шлях з Еўропы да Масквы. У канцы XVII ст., праязджаючы цераз Друцк, сакратар пасольства Свяшчэннай Рымскай Імперыі І. Г. Корб у «Дзённіку падарожжа ў Масковію» адзначыў заняпад Друцка. Урэшце, войны Масквы з ВКЛ і Рэччу Паспалітай, ператварылі Друцк у малалюднае мястэчка.

Даследаванні археолагаў і вядомыя нам пісьмовыя крыніцы дазваляюць сцвярджаць, што старажытны Друцк быў важным абарончым пунктам. Да сярэдзіны 17 ст. існаваў Друцкі замак. Горад і замак неаднаразова разбураліся і аднаўляліся, быў падзелены на «дольніцы» паміж галінамі роду князёў Друцкіх, а таксама іх спадкаемцаў згаслых галін ці асоб, якія іншым шляхам набылі часткі колішняга Друцкага княства.

Цяперашняе паселішча стаіць на месцы пасада старажытнага Друцка, паблізу яго дзядзінца і вакольнага горада на супрацьлеглым беразе Друці.

У 1924—1954 гадах цэнтр Друцкага сельсавета. Да сакавіка 1977 года вёска ўваходзіла ў склад Воўкавіцкага сельсавета[6].

Насельніцтва правіць

  • 1971 год — 73 гаспадаркі, 328 чалавек
  • 1991 год — 260 чалавек
  • 1999 год — 294 чалавекі
  • 2010 год — 264 чалавекі

Інфраструктура правіць

Камбінат бытавога абслугоўвання, школа, клуб, бібліятэка, фельчарска-акушэрскі пункт, аддзяленне сувязі.

Славутасці правіць

 
Палац сям’і Гардзялкоўскіх у маёнтку Друцк, фота пачатку XX ст.

Страчаная спадчына правіць

Вядомыя асобы правіць

Зноскі

  1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).
  2. Пацверджана раскопкамі Аляксеева ў 1956.
  3. а б Аляксееў.
  4. Паводле думкі М. Ткачова.
  5. Паводле пераказу сакратара пасольства Свяшчэннай Рымскай імперыі Іагана Георга Корба ў яго «Дзённіку падарожжа ў Масковію».
  6. Рашэнні выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 5 і 31 сакавіка 1977 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1977, № 15 (1533).

Літаратура правіць

  • Друцк // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 598—599. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
  • Аляксееў Л. В. Друцк // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т. 4. Графік — Зуйка / Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1971. — 608 с.: іл., карты.
  • Друцк // Древняя Русь. Город, замок, село / Под ред. Б. А. Колчина. — М.: Наука, 1985.
  • Друцк старажытны: Да 1000-годдзя ўзнікнення горада / Рэд.кал.: Г. П. Пашкоў (гал.рэдактар) і інш.; Маст. У. М. Жук. -Мн.: БелЭН, 2000. —128 с.: іл. ISBN 985-11-0185-0
  • Левко О. Н. Друцк : Друцк и Друцкая волость (княжество) в IX—XII вв., летопись древних слоев, князья Друцкие и их владения в XIII—XVIII вв., ремесло, промыслы, торговля (по данным археологии, нумизматики, письменных источников), памятники архитектуры и объекты туризма / О. Н. Левко [и др.]; редкол.: А. А. Коваленя (гл. ред.); науч. ред. О. Н. Левко — Минск : Белорус. наука, 2014. — 619 с. (Древнейшие города Беларуси) — ISBN 978-985-08-1735-8
  • Мяснікоў А. Горад на вольнай Друці… // Звязда, 27.6.2001.
  • Насевіч В. Друцкае княства і князі Друцкія Архівавана 15 кастрычніка 2009. // Друцк старажытны: Да 1000-годдзя ўзнікнення горада. — Мінск, 2000. — С. 49-76.

Спасылкі правіць