Сафарыды

Сафарыды (перс.: سلسله صفاریان) — дынастыя, якая стварыла дзяржаву ў цэнтры Сістана, паміж цяперашнімі Афганістанам і Іранам у перыяд 861—900. Сталіцамі Сафарыдаў былі Зарандж і Нішапур.

эмірат у складзе Абасідскага Халіфата
Дзяржава Сафарыдаў
перс.: اصفاریان
Дзяржава Сафарыдаў на піку магутнасці пры Якубе ібн Лейсе
<  <   >  > 873 — 900
Сталіца	Зарандж Нішапур
Найбуйнейшыя гарады	Нішапур, Мерв, Герат, Балх,
Мова(ы)	персідская, арабская
Рэлігія	Суніцкі Іслам
Плошча	2,000,000 км²
Насельніцтва	Іранскія народы, Цюркі, Пуштуны, Арабы і іншыя
Форма кіравання	Эмірат
Дынастыя	Сафарыды
Эмір
• 840 да 879	Якуб ібн Лейс
• 963 - 1002	Халаф ібн Ахмад
Гісторыя
• 873	Заснавана - Якуб ібн Лейс
• 840 да 879.	Найбольшай магутнасці дасягнула пры - Якуб ібн Лейс
Пераемнасць
< Абасідскі халіфат
Саманіды >
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Заснавальнік дынастыі — Якуб ібн Лейс ас-Сафар, сын Лейса ібн Муадала, чалавек невядомага паходжання (мянушка Сафар азначае «меднік»). Ён змог атрымаць пад камандаванне армію, і, абгрунтаваўшыся ў Сістане, здзейсніў некалькі паходаў на ўсход і захад, заняў Харасан (зрынуўшы дынастыю Тахірыдаў) і частку цяперашняга Пакістана (Сінд). Халіф асцерагаўся Якуба, таму даручыў Маверанахр Саманідам. Уплыў Якуба рос з кожным днём, і халіф прызнаў кіраванне Якуба ў Харасане, Табарыстане, у Фарсе, Кермане і Сістане. Нягледзячы на падараванне халіфа Мутаміда, Якуб не пакінуў планаў заваяваць Багдад. У першым паходзе ён пацярпеў паражэнне, а падчас другога памёр, не дайшоўшы да Багдада.

Пасля смерці Якуба трон успадкоўваў яго брат Амр ібн Лейс. Ён наладзіў з халіфам добрыя адносіны, і той прызнаў яго ўладу. Тым часам у Маверанахры адбылося ўзмацненне дынастыі Саманідаў. Ісмаіл Самані захапіў амаль увесь Маверанахр. Каб не дапусціць узмацнення дзвюх дынастый халіф паведаміў Амру, што Ісмаіл жадае захапіць усе землі Сафарыдаў. Амр пацярпеў ад Ісмаіла паражэнне ў бітве пры Балху (900), патрапіў у палон і быў адпраўлены да халіфа, які загадаў пакараць яго смерцю (902). Дынастыя працягвала існаваць ў Сістане, а затым ператварылася ў васалаў Саманідаў і іх пераемнікаў.

Кіраўнікі дынастыі Сафарыдаў

• Абу Юсуф Якуб ібн Лейс ас-Сафар, эмір 861—878, пам. 879
• Амр ібн Лейс, эмір 878—901
• Абу-ці-Хасан Тахір ібн Мухамад, эмір 901—908
• Лейс ібн Алі, эмір 908—910
• Абу Алі Мухамад ібн Алі, эмір 910—911
• Абу Хафс Амр ібн-Якуб ібн-Мухамад ібн-Амр ібн-Лейс, эмір 912—913
• Абу Джафараў Ахмад ібн-Мухамад ібн-Халаф ібн-Лейс, эмір 922—963
• Валі ад-Даўла Абу Ахмад Халаф ібн-Ахмад, эмір 963—1003
• Тахір ібн Халаф, эмір 1003—1029
• Абу-л-Фадл Наср ібн-Ахмад ібн-Халаф, эмір 1029—1073

Пад уладай Сельджукідаў

• Баха ад-Дзін Тахір ібн-Наср, эмір 1073—1090
• Баха ад-Даўла Халаф ібн-Наср, эмір 1090—1103
• Тадж ад-Дзін Абу-л-Фадл Наср ібн-Наср, эмір 1103—1164
• Шамс ад-Дзін Мухамад ібн-Наср, эмір 1164—1167
• Тадж ад-Дзін ібн Із ал-Мулк ібн-Наср, эмір 1167—1215
• Шамс ад-Дзін Бахрамшах, эмір 1215—1221
• Таджудзін Наср III (1221)

Пад уладай манголаў

• Рукн ад-Дзін Абу-Мансур (1221—1222)
• Шыхабудзін Махмуд I (1222—1225)
• Ари I Персідскі (1225—1229)
• Шамсудзін Алі II (1229—1254)
• Насрудзін (1254—1328)
• Нусратудзін (1328—1331)
• Кутбудзін Мухамед II (1331—1346)
• Тафудзін І (1346—1350)
• Махмуд II (1350—1362)
• Ізудзін (1362—1382)
• Кутбудзін I (1382—1386)
• Таджудзін II (1386—1403)
• Кутбудзін II (1403—1419)
• Шамсудзін (1419—1438)
• Нізамудзін Ях'я (1438—1480)
• Шамс ад-Дзін Мухамед III (1480—1495)

Літаратура

• Босворт К. Э. Мусульманские династии. Справочник по хронологии и генеалогии = The Islamic Dynasties. A Cronological and Genealogical Handbook / Пер. с англ. П. А. Грязневича, отв. редактор И. П. Петрушевский. — М.: Наука, ГРВЛ, 1971. — 14 000 экз.
• Гафуров Б.Г. Таджики. Древнейшая, древняя и средневековая история. — Душанбе: Ирфон, 1989. — 371+379 с.
• История Ирана с древнейших времен до конца XVIII века. — Л.: Издательство Ленинградского университета, 1958. — 390 с.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сафарыды