Дэйр эль-Бахры
Дэйр эль-Ба́хры (араб. االدير البحري) — археалагічная зона на заходнім беразе Ніла ў Верхнім Егіпце ў наваколлях Луксора (насупраць старажытных Фіваў).
Першыя важныя знаходкі ў Дэйр эль-Бахры былі зроблены Гастонам Масперо ў 1881 г. Наступнымі даследаваннямі былі адкрыты тры памінальныя храмы, якія належаць фараонам Ментухатэпу II (XXI ст. да н.э., абнесены каланадай і ўвянчаны пірамідай), Хатшэпсут (XV ст. да н.э., на трох тэрасах з гіпастылем) і Тутмасу III (XV ст. да н.э.).
Храм Ментухатэпа II, цара XI дынастыі (2050 да н.э.), складаўся з камернай грабніцы і піраміды, размяшчаўся ў дакладна спланаваным ансамблі з каланад і тэрас. Храм царыцы Хатшэпсут, XVIII дынастыі (1480 да н.э.) аналагічнай планіроўкі, але без піраміды; знакаміты сваімі рэльефамі, адзін з якіх выяўляе гандлёвую экспедыцыю ў Пунт. Ад храма Тутмоса III, цара XVIII дынастыі, засталіся толькі рэшткі.
Разам з іншымі помнікамі Фіваў ахоўваецца як помнік Сусветнай спадчыны.
Храм Хатшэпсут правіць
Памінальны храм жанчыны-фараона Хатшэпсут у старажытнасці называўся Джэсер Джэсеру — «Найсвяшчэннейшы са свяшчэнных». Ён будаваўся на працягу 9 гадоў — з 7-га (меркавана, 1482 да н.э.) па 16-ы (1473 да н.э.) год кіравання царыцы. Яго архітэктарам быў Сенмут, і, хоць храм шмат у чым паўтараў храм фараона Сярэдняга царства Ментухатэпа II, які знаходзіцца побач, але яго велічныя калоны ўражваюць уяўленне і ў нашы дні. У свой час, гэты храм быў шмат у чым унікальны, дэманструючы бездакорную гармонію архітэктурнага комплексу за 1000 гадоў да ўзвядзення Парфенона ў Афінах.
Джэсер Джэсеру складаўся з трох вялікіх тэрас, упрыгожаных порцікамі з беласнежнымі вапняковымі протадарычнымі калонамі. У цэнтры тэрасы былі падзелены масіўнымі пандусамі, якія вядуць наверх, да свяцілішча храма. Тэрасы храма былі ўпрыгожаны шматлікімі ярка распісанымі асірычнымі пілястрамі царыцы, яе ўкленчанымі каласальнымі статуямі і сфінксамі, многія з якіх захоўваюцца ў зборах Егіпецкага музея ў Каіры і музея Метраполітэн у Нью-Ёрку. Да першай з тэрас вяла доўгая алея паліхромных пясчанікавых сфінксаў царыцы, абсаджаная завезенымі з Пунта міравымі дрэвамі. Сфінксы знаходзіліся з двух бакоў дарогі шырынёй прыблізна ў 40 метраў, якая вядзе ад ніжняй тэрасы храма да мяжы пустыні і арошаных палёў даліны Ніла, дзе быў узведзены гіганцкі пілон. Апроч самой царыцы, комплекс у Дэйр-эль-Бахры быў прысвечаны Амону-Ра, абагаўлёнаму бацьку Хатшэпсут Тутмасу I, правадыру ў замагільны свет Анубісу і Хатхор Іментэт — валадарцы некропаляў Заходніх Фіваў і вялікай абаронцы памерлых. Перад самім храмам быў разбіты сад з экзатычных дрэў і хмызнякоў, выкапаны Т-падобныя басейны.
Унікальныя рэльефы храма ў Дэйр-эль-Бахры, хвалюючыя найвышэйшым узроўнем свайго выканання, апавядаюць пра асноўныя падзеі царствавання Хатшэпсут. Так, на сценах порціка ніжняй тэрасы намалявана дастаўка абеліскаў царыцы з Асуана ў Карнак і рытуальныя сцэны, звязаныя з ідэяй аб’яднання Верхняга і Ніжняга Егіпта. Рэльефы другой тэрасы апавядаюць пра чароўны саюз бацькоў Хатшэпсут — бога Амона і царыцы Яхмес і пра знакамітую ваенна-гандлёвую экспедыцыю ў далёкую краіну Пунт, падрыхтаванай царыцай на 9-м годзе кіравання. Ідэя адзінства Абедзвюх зямель сустракаецца яшчэ раз на парэнчах пандуса, які злучае другую і трэцюю тэрасы храма. Ніжнія падножжы гэтай лесвіцы ўпрыгожаны скульптурнымі выявамі гіганцкай кобры — сімвала багіні Уаджэт, — хвост якіх паднімаўся ўгару па верхняй частцы парэнчаў. Галаву змяі, якая ўвасабляе заступніцу Ніжняга Егіпта Уаджэт, сваімі крыламі апраўляе сокал Хор Бехдэцкі, бог-заступнік Верхняга Егіпта.
Па краях другой тэрасы размешчаны свяцілішчы Анубіса і Хатхор. Абодва свяцілішча складаюцца з 12-калонных гіпастыльных зал, размешчаных на тэрасе, і ўнутраных памяшканняў, якія паглыбляюцца ў глыб скалы. Капітэлі калон свяцілішча Хатхор былі ўпрыгожаны пазалочанымі абліччамі багіні, накіраванымі на захад і ўсход; на сценах свяцілішча намалявана сама Хатшэпсут, якая п’е чароўнае малако з вымя свяшчэннай каровы Хатхор. Верхняя тэраса храма была прысвечана багам, якія падаравалі жыццё Егіпту, і самой Хатшэпсут. Па баках цэнтральнага двара трэцяй тэрасы размешчаны свяцілішчы Ра і бацькоў Хатшэпсут — Тутмаса I і Яхмес. У цэнтры гэтага комплексу размешчана Святая Святых, свяцілішча Амона-Ра, якое было самай галоўнай і самай патаемнай часткай усяго храма Дэйр-эль-Бахры.
Растрэл турыстаў у Дэйр-эль-Бахры правіць
Раніцай 17 лістапада 1997 года група ісламісцкіх тэрарыстаў расстраляла наведвальнікаў храма Хатшэпсут у Дэйр-эль-Бахры. Загінула 62 чалавека: чацвёра егіпцян і 59 замежных турыстаў.
Літаратура правіць
- Дэйр-эль-Бахры // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. С. 329.
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дэйр эль-Бахры
