Жрэцтва
Жрэцтва (служка — жрэц) — група людзей, якая займалася вывучэннем прыродных з'яў і адпраўленнем культаў у архаічных цывілізацыях. Жрацы шанаваліся як пасроднікі ў зносінах людзей са светам багоў і духоў. Па сваім значэнні жрацы былі папярэднікамі навукоўцаў, юрыстаў, урачоў, філосафаў і г.д. У сусветных рэлігіях (будызм, хрысціянства, іслам) пераемнікам жрэцтва стала духавенства. Жрэцтва захавалася ў некаторых першабытных народаў Афрыкі, Паўднёвай Амерыкі і Акіяніі.
Узнікненне правіць
Узнікненне жрэцтва звязана з развіццём рэлігіі. У першабытных плямёнаў і некаторых сучасных народаў (аўстралійцаў-першабытнікаў, папуасаў, веда, вогнезямельцаў і іншых) не было асобных служыцеляў культу; рэлігійна-магічныя абрады здзяйсняліся пераважна главамі радавых груп ад імя ўсяго роду або людзьмі, якія па асабістых якасцях набылі рэпутацыю дасведчаных у прыёмах уздзеяння на свет духаў і багоў (знахары, шаманы і да т.п.).
З развіццём сацыяльнай дыферэнцыяцыяй вылучаюцца і прафесіяналы-жрацы, якія прысвойваюць сабе выключнае права зносіны з духамі і багамі. Замацоўваецца пераемнасць жрэцтва, часам шляхам прамой спадчыннасці жрэцкага звання. Складаюцца адмысловыя касты жрацоў; яны звычайна і паводле паходжання, і па становішчы блізкія да правадыроў, якія і самі часцяком выконваюць жрэцкія функцыі (свяшчэнныя правадыры, «цары-жрацы»), або складаюць асобнае саслоўе.
Жрэцтва ў старажытным свеце правіць
Уплыў жрэцтва на грамадства старажытных цывілізацый быў велізарны. Жрацы традыцыйна супернічалі з афіцыйнымі ўладамі ў сваім уплыве на людзей.
У Старажытным Егіпце, Вавілоніі, Іране храмавае жрэцтва валодала велізарнымі багаццямі, зямлёй, рабынямі, мела вялікую палітычную ўладу. Жрацы былі захавальнікамі навуковых ведаў. У старажытнай і сярэднявечнай Індыі жрацы-брахманы, якія супернічалі са свецкай уладай, складалі больш высокую касту. Аналагічнае становішча займалі жрацы і ў старажытных дзяржавах Амерыкі (асабліва ў Мексіцы і Перу). У Іўдзеі VI—I стст. да н.э., калі не стала свецкай улады (цароў), уся эканамічная, палітычны і ідэалагічны моц засяродзіўся ў руках іерусалімскага жрэцтва: гэта была «іеракратычная» форма дзяржавы. Толькі ў антычнай Грэцыі і Рыме жрэцтва не адыгрывала самастойнай ролі — пасады жрацоў былі выбарнымі і замяшчаліся звычайна грамадзянскімі асобамі, але і ў гэтых дзяржавах жрацы карысталіся значнымі перавагамі і ўплывалі на палітычнае жыццё. У Кітаі даоскую рэлігію ўзначальвалі шматлікія жрацы (даосы), але канфуцыянскі культ заўсёды знаходзіўся ў руках свецкіх асоб — ад імператара да главы роду.
Гл. таксама правіць
Спасылкі правіць
- Мифологическая энциклопедия — «Жрецы» Архівавана 21 снежня 2008.
- Статья «Жрецы» в Энциклопедическом словаре Брокгауза и Ефрона
- Геродот. История. В 9-ти кн. / Пер. Г. А. Стратановского. М.: ООО «Издательство АСТ», «Ладомир», 2001
- Перо Маат — Проект для египтоманов. Коллекция информации для тех, кто любит Древний Египет Архівавана 20 сакавіка 2007.
- Кристиан Дерош-Ноблькур «Жизнь на земле фараонов» КУРЬЕР ЮНЕСКО № 10, Окт., 1988
- В. А. Кузьмищев. «Тайна жрецов майя»