Звеніслава Барысаўна

Звеніслава Барысаўна, інацкае імя Еўпраксія (каля 1115 — пасля 1167) — манахіня, магчымая аўтарка «Жыція Ефрасінні Полацкай».

Звеніслава Барысаўна
Нараджэнне	Полацк, Полацкае княства
Смерць	1202 Полацк, Полацкае княства
Месца пахавання	Полацк
Бацька	Барыс Усяславіч
Веравызнанне	праваслаўе
Дзейнасць	пісьменніца

Біяграфія

Дачка полацкага князя (1101—1129) Барыса Усяславіча, сястра Рагвалода-Васіля.

На некалькі гадоў маладзейшая за стрыечных сясцёр, дачок князя Святаслава Усяславіча — Прадславу і Гардзіславу. Пасля смерці бацькі (1129) і высылкі полацкіх князёў у Візантыю (1130) засталася ў Полацку. Напэўна, без падтрымкі сваякоў не бачыла перспектыў у свецкім жыцці, таму пастрыглася ў Спаскім манастыры пад імем Еўпраксія і ахвяравала туды сродкі, прызначаныя на свой пасаг. Жыла пад апекай ігуменні, стрыечнай сястры Ефрасінні (Прадславы), з часам стала яе намесніцай. Ёсць думка, што Еўпраксія кіравала працай манашак па перапісванні кніг і вяла заняткі ў школе.

Еўпраксія разам з Ефрасінняй і яе братам Давыдам здзейсніла паломніцтва ў Іерусалім, была сведкай смерці сястры і, напэўна, займалася пахаваннем. Магчыма, Звеніслава-Еўпраксія была аўтарам жыццеапісання сваёй сястры і духоўнай настаўніцы, але пэўна аўтар твора не вядомы. У «Жыціі Ефрасінні Полацкай» шмат пераказаў настаўленняў ігуменні сёстрам, даслоўныя яе маленні, хвала яе духоўнаму подзвігу. З твору можа скласціся ўражанне, што пісала яго манашка, у частцы твора пра іерусалімскае паломніцтва шмат дробных фактаў; імаверна, аўтар «Жыція…» паломнічаў разам з Ефрасінняй.

На думку Ірыны Масляніцынай, пашыраную ў даведачнай літаратуры, пра смерць Звеніславы-Еўпраксіі і яе пахаванне ў сяле Кідэкла на рацэ Нерлі ў Суздальскай зямлі пад 1202 годам паведамляе Радзівілаўскі летапіс. Таксама на думку Масляніцынай, цела Звеніславы-Еўпраксіі было перавезена ў Полацкую зямлю і пахавана ў Бельчыцкім Барысаглебскім манастыры. Пад 1202 годам і праўда летапісы паведамляюць пра смерць і пахаванне «Барыскаўны», але гэта Ефрасіння Барысаўна — дачка Барыса Юр’евіча, яе рэшткі і цяпер ляжаць у Кідзекшскай Барысаглебскай царкве побач рэштак бацькі і маці.

Літаратура

• Baumgarten N. Généalogies et mariages occidentaux des Rurikides Russes du X-e au XIII-е siècle / Orientalia Christiana. — Roma. — 1927. — № 35. — 95 p.
• Аповесць жыція і смерці святой Еўфрасінні Полацкай // Спадчына № 1, 1989.
• Арлоў У. Еўфрасіння Полацкая — Евфросиния Полоцкая. — Мн., 1992.
• Масляніцына І. Звеніслава Барысаўна // Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцыкл. даведнік. — Мн.: БелЭн, 1995. ISBN 985-11-0016-1
• Мельнікаў А. Помнік беларускай агіяграфіі // Спадчына № 1, 1989.
• Пчелов Е. В. Генеалогия семьи Юрия Долгорукого // Ruthenica. Т. III. Київ, 2004. С. 68-79.