Капітуляцыя Германіі ў Першай сусветнай вайне
Капітуля́цыя Герма́ніі ў Пе́ршай сусве́тнай вайне́
Апошняе наступленне Антанты правіць
14 кастрычніка 1918 года пачалося агульнае наступленне войскаў Антанты на Заходнім фронце. Да 20 кастрычніка германскія войскі былі цалкам выцесненыя на пазіцыю Герман, Гундзінг, Брунгільда, Крымгільда. Надыходзячую катастрофу прадчувалі ў самой Германіі, таму яшчэ 29 верасня Гіндэнбург і Людендорф заявілі аб неабходнасці фарміравання новага ўрада. 1 кастрычніка ўрад Германскай імперыі атрымаў адстаўку, а 3 кастрычніка быў утвораны кабінет на чале з прынцам Максам Бадэнскім, якія меў сярод германскай буржуазіі і юнкерства рэпутацыю ліберала і пацыфіста. 4 кастрычніка германскі ўрад звярнуўся да ўрада ЗША з прапановай аб пачатку мірных перамоў на аснове «Чатырнаццаці пунктаў», выкладзеных Вудра Вільсанам у яго пасланні да кангрэсу ад 8 студзеня 1918 года. Робячы гэта, германцы разлічвалі ўзмацніць недавер у табары саюзнікаў.
«Чатырнаццаць пунктаў» правіць
Аднак у Вашынгтоне не спяшаліся з перамір'ем, спрабуючы як мага больш аслабіць Германію. Прэзідэнт ЗША не адхіліў магчымасці пачатку мірных перамоваў, аднак заявіў, што патрабуе ад Германіі гарантый выканання ўсіх 14 пунктаў. Абмен нотамі паміж урадамі ЗША і Германіі аб умовах адводу войскаў з захопленых абласцей Бельгіі і Францыі, аб спыненні падводнай вайны і іншых умовах перамір'я працягваўся да канца кастрычніка. Каб зрабіць Антанту больш згодлівай, Вільгельм II 26 кастрычніка звольніў у адстаўку Людендорф, прызначыўшы замест яго першым генерал-кватэрмайстарам генерала В. Гронера.
Рэвалюцыя ў Германіі правіць
Тым часам баявыя дзеянні на Заходнім фронце ўступілі ў завяршальную стадыю, 5 лістапада 1-й амерыканскай арміі ўдалося прарваць нямецкі фронт, 6 лістапада пачалося агульнае адступленне германскіх войскаў. У гэты крытычны для Германіі час у Кілі пачалося паўстанне матросаў германскага флоту, якое перарасло ў Лістападаўскую рэвалюцыю. Усе спробы здушыць рэвалюцыйныя выступленні апынуліся беспаспяховымі.
Камп'енскае перамір'е правіць
Каб не дапусціць канчатковага паражэння арміі, 8 лістапада ў Камп'енскі лес прыбыла германская дэлегацыя, прынятая маршалам Фошам. Умовы перамір'я, вылучаныя Антантай былі наступнымі:
- Спыненне ваенных дзеянняў, эвакуацыю на працягу 14 дзён акупаваных германскімі войскамі раёнаў Францыі, тэрыторый Бельгіі і Люксембурга, а таксама Эльзас-Латарынгіі.
- Войскі Антанты займалі левы бераг Рэйна (прычым утрыманне акупацыйнай арміі ўскладалася цалкам на Германію), а на правым беразе прадугледжвалася стварэнне дэмілітарызаванай зоны.
- Германія абавязвалася неадкладна вярнуць на радзіму ўсіх ваеннапалонных, а таксама эвакуіраваць свае войскі з тэрыторыі краін, якія ўваходзілі раней у склад Аўстра-Венгрыі, Румыніі, Турцыі і Усходняй Афрыкі.
Германія павінна была выдаць Антанце 5 000 артылерыйскіх гармат, 30 000 кулямётаў, 3 000 мінамётаў, 5 000 паравозаў, 150 000 вагонаў, 2 000 самалётаў, 10 000 грузавых аўтамабіляў, 6 цяжкіх крэйсераў, 10 лінейных караблёў, 8 лёгкіх крэйсераў, 50 эсмінцаў і 160 падводных лодак. Астатнія караблі германскага ваенна-марскога флоту разбройваліся і інтэрніраваліся саюзнікамі. Блакада Германіі захоўвалася. Фош рэзка адкінуў усе спробы германскай дэлегацыі змякчыць умовы перамір'я. Фактычна вылучаныя ўмовы патрабавалі безумоўнай капітуляцыі. Аднак германскай дэлегацыі ўсё ж удалося змякчыць умовы перамір'я: Так, колькасць кулямётаў, якія падлягаюць выдачы, было зніжана да 25 000, самалётаў — да 1700, грузавых аўтамабіляў — да 5 000. Былі знятыя патрабаванні аб выдачы падводных лодак. У астатніх жа пунктах ўмовы перамір'я засталіся без змяненняў. 9 лістапада Вільгельм II быў скінуты і збег у Галандыю. 11 лістапада 1918 года ў 5 гадзін раніцы па французскім часе ўмовы перамір'я былі падпісаныя. Было заключана Камп'енскае перамір'е. У 11 гадзін пачуліся першыя стрэлы артылерыйскага салюту нацый у 101 залп, абвясціўшага заканчэнне Першай сусветнай вайны. Саюзнікі Германіі па Чацвяртному саюзу капітулявалі яшчэ раней. 29 верасня капітулявала Балгарыя, 30 кастрычніка — Турцыя, 3 лістапада — Аўстра-Венгрыя.
Літаратура правіць
- Заянчкоўскі А. М. Першая сусветная вайна = Первая мировая война. — СПб.: Палігон, 2000. — 878 с. — ISBN 5-89173-082-0.
- История Первой мировой войны 1914—1918 гг. / под редакцией И. И. Ростунова. — М.: Наука, 1975. — Т. 2. — 608 с.
- Мировые войны XX века. В 4 кн. Кн. 1. / Институт всеобщей истории РАН. / Отв. ред. Г. Д. Шкундин. — М.: Наука, 2002. — 686 с.: ил. — ISBN 5-02-008804-8 ; 5-02-008805-6
- Вержховский Д. В. Первая мировая война 1914—1918. — М.: Наука, 1954. — 203 с.