Княства Феадора
Феадо́ра (грэч. Θεοδόρο) або Го́тыя (грэч. Γοτθία) — невялікае сярэднявечнае хрысціянскае княства на паўднёвым захадзе Крыма са сталіцай у горадзе Мангупе, якое існавала ў XII—XV стагоддзях.
| княства | |||
| Феадора, Готыя | |||
|---|---|---|---|
| Θεοδόρο, Γοτθία | |||
|
|||
 Княства Феадора (вылучана зялёным колерам) на карце Крыма |
|||
|
каля 1204 — 1475
|
|||
| Сталіца | Мангуп (Феадора) | ||
| Мова(ы) | грэчаская, крымскагоцкая, кыпчакская і інш. | ||
| Афіцыйная мова | візантыйская мова[d] | ||
| Рэлігія | праваслаўе | ||
| Насельніцтва |
|
||
| Дынастыя | Камніны і Палеалогі, Гаўрасы | ||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Насельніцтва правіць
Насельніцтва княства складалася галоўным чынам з крымскіх готаў, грэкаў і аланаў, якія вызнавалі праваслаўе і складалі да канца існавання княства не менш 150 тыс. чалавек. Паступова ўзмацняўся цюркска-татарскі кампанент. Пасля ўваходжання княства ў склад Асманскай імперыі, большая частка яго насельніцтва (асабліва грэчаскага) падверглася рознай ступені ісламізацыі і цюркізацыі.
Геаграфія правіць
Займала заходнюю частку горнага Крыма і паласу паўднёвага берага ад Ямбалі (Балаклавы) да Алустана (Алушты). У адміністрацыйна-ваенным плане тэрыторыя княства падзялялася на «турмы» (μέρους), якіх было не менш за 11. Сталіцу княства горад Мангуп у тую эпоху таксама часта звалі Феадора. У XIV стагоддзі паўднёвы бераг, які кіраўнікі Феадора называлі Параталасія (грэч. Παραθαλασσια — даслоўна «прымор'е») быў заваяваны генуэзцамі. Падчас генуэзскага валадарства былыя землі феадарытаў на паўднёвым беразе называліся «Капітанства Готыя».
Гісторыя правіць
Кіруючы дом Феадора, называў сябе αυθέντου πόλεως Θεοδώρους και παραtαλασσίας (валадары (аўфент) горада Феадора і Памор'і). Паходжанне дагэтуль нявысветлена: былі бакавой галіной Камнінаў і Палеалогаў ці паходзілі з грэчаскага роду Гаўрасаў, які нідзе не згадваецца ў афіцыйных крыніцах. Марыя Палеалагіня, князёўна Мангупская была трэцяй жонкай Стэфана III Вялікага[1], яе цётка Марыя Гоцкая была ў шлюбе з трапезундскім спадчыннікам прастола Давідам Вялікім Камнінам[2].
Княства ўтварылася з той частцы былых візантыйскіх уладанняў у Крыме (фемы Кліматы), якая не перайшла пад уладу Генуі. Кіраўнікі Феадора называліся «аўтэнтамі» (αυθέντης). Адносіны Феадора з золатаардынскімі кіраўнікамі Крымскага Юрта былі мірнымі, у той час як з генуэзцамі княства вяло частыя войны, асабліва пасля будаўніцтва феадарытамі гандлёвага порта Аўліта, які заключыў сур'ёзную канкурэнцыю Кафе і нанёс удар па эканоміцы генуэзскіх калоній у Крыме. У 1475 годзе пасля пяцімесяцовай аблогі Мангупа Феадора (як і генуэзскія ўладанні) былі заваяваны асманскімі войскамі пад камандаваннем Гедык Ахмед-пашы. Усё насельніцтва Мангупа — 15 тысяч чалавек — было або забіта, або выведзена ў Канстанцінопаль. Пры гэтым, падчас аблогі Мангупа феадарытамі, у складзе якіх быў ваенны атрад з трохсот воінаў, дасланых малдаўскім гаспадаром Стэфанам III Вялікім, быў перабіты ўвесь янычарскі корпус, які існаваў у той перыяд у Асманскай імперыі. Пасля ў 1482 годзе султан Баязід II, незадаволены дзеяннямі Гедык Ахмед-ары падчас прыгнечання паўстання Джэма, загадаў пакараць смерцю яго ў Эдзірнэ.
Пасля заваявання з былых зямель княства быў утвораны Мангупскі кадылык, які ўваходзіў у склад эялета (правінцыі) з цэнтрам у Кафе (Феадосіі). Землі дамена султана, на якіх пражывала хрысціянскае насельніцтва, знаходзіліся па-за юрысдыкцыяй крымскіх ханаў. Татарам нават было забаронена на іх сяліцца. Лічыцца, што мовай мясцовых хрысціян быў германскі дыялект, крыніцай з'яўляецца ліст аўстрыйскага дыпламата Аж'е Гіслена дэ Бусбека, датаваны 1562 годам, і апублікаваны ўпершыню ў 1589 годзе. Ліст утрымлівае спіс з 96 слоў і фраз, а таксама песню на гоцкай мове, якую дыпламат пачуў ад крымчан, якія знаходзіліся ў Канстанцінопалі[3].
Гл. таксама правіць
Зноскі
Літаратура правіць
- Васильев А. В., Автушенко М. Н. Загадка княжества Феодоро. Севастополь, 2006.
- Фадеева Т. М., Шапошников А. К. Княжество Феодоро и его князья. Симферополь, 2005.
- Краткая история Феодоро и главы, посвященные культуре и искусству средневекового Крыма на сайте авторов книги «Загадка княжества Феодоро»
- О. А. Гавриленко. Феодоро // Юридична енциклопедія. Т.6. Т-Я. — К.: Вид-во «Українська енциклопедія» ім. М. П. Бажана, 2004. — С. 265—266.
- A.A.M. Bryer. A Byzantine Family: the Gabrades. University of Birmingham Historical Journal, 12, 1970, p. 165.
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Феадора
