Вікіпедыя

Кіеўская мітраполія

Кіеўская мітраполія (грэч. Μητρόπολις Κιέβου, укр.: Київська митрополія) — праваслаўная мітраполія з цэнтрам у Кіеве, якая ўваходзіла ў склад Усяленскага патрыярхату Канстанцінопаля[1] пасля яе ўтварэння ў 988 годзе ў выніку хрышчэння Русі Уладзімірам Святаславічам да 6 студзеня 2019 года, калі яна атрымала Томас аб аўтакефаліі.[2][3][4]

Кіеўская мітраполія

У 1596 г. пад ціскам Рэчы Паспалітай была прынята Берасцейская унія, пасля чаго частка іерархаў пакінула Усяленскі патрыярхат, утварыўшы Рускую уніяцкую царкву ў складзе Каталіцкай царквы. Аднак у 1620 г. дзякуючы патрабаванням украінскага казацтва на чале з гетманам Пятром Канашэвічам-Сагайдачным ва Украіне была адноўлена праваслаўная іерархія.

У 1685 г. Маскоўскі патрыярхат пачаў анексію Кіеўскай мітраполіі Усяленскага патрыярхату, высвяціўшы ў Масковіі Кіеўскага мітрапаліта Гедэона. У 1686 г. праз сімонію Усяленскі Патрыярх Дыянісій IV (пазней быў падвергнуты анафеме) выдаў Сінадальны ліст, у якім даваў права высвячаць Кіеўскага мітрапаліта Маскоўскаму Патрыярху ў парадку аскезы, абранай саборам духавенства і вернікамі яго дыяцэзіі . У абавязковым парадку мітрапаліт Кіеўскі павінен згадваць Усяленскага Патрыярха Канстанцінопальскага як свайго Першаіерарха на любой службе, абвяшчаючы і пацвярджаючы сваю кананічную залежнасць ад Царквы-Маці, але ні адна з гэтых умоў не была выканана. Кіеўская мітраполія фактычна стала адной са звычайных епархій Маскоўскага патрыярхату, калі Пётр I у 1722 г. абраў Варлаама (Ванятовіча) у сане архіепіскапа, а не мітрапаліта. Свяшчэнны Сінод Усяленскага Патрыярхату ў працэсе прадастаўлення Аўтакефаліі Украінскай Царкве на пасяджэнні 11 кастрычніка 2018 г. адмяніў Сінадальны ліст 1686 г. з -за сімоніі і грубага яго парушэння.[5]

З моманту заснавання Кіеўская мітраполія служыла калыскай украінскага хрысціянства для праваслаўных і католікаў. Аўтакефальная Праваслаўная царква Украіны,[6] sui iuris Украінская грэка-каталіцкая царква[7] і паўаўтаномная Украінская праваслаўная царква ў складзе Рускай праваслаўнай царквы абвяшчаюць сябе спадчыннікамі Кіеўскай мітраполіі.[8]

Рускія мітраполіі ў паслямангольскі перыяд правіць

Гл. таксама: Кіеўская мітраполія да 1458 года, Літоўская мітраполія і Галіцкая мітраполія

З 1299 года, з прычыны заняпаду Кіева, мітрапаліты Кіеўскія і ўсяе Русі выбіралі сваёй рэзідэнцыяй Уладзімір, а з 1325 года Маскву. Гэта прывяло да паслаблення іх сувязі з гістарычна-культурным ядром дзяржавы і прымусіла галіцка-валынскіх манархаў пачаць працэс утварэння асобнай Галіцкай мітраполіі.

У XIV—XV стагоддзях на ўкраінскія і беларускія землі ў складзе Вялікага Княства Літоўскага распаўсюджвалася духоўная ўлада мітрапалітаў, якія, знаходзячыся ў Маскве, працягвалі ўжываць тытул «мітрапаліт Кіеўскі і ўсяе Русі». Іх спрабавалі выкарыстаць у сваіх палітычных мэтах маскоўскія князі. Гэта прывяло да стварэння Літоўска-рускай мітраполіі.

У 1352—1362 гадах да вобласці літоўскіх мітрапалітаў (у тым ліку ў 1355—1362 годзе зацверджанага ў Канстанцінопалі) адносіўся і Кіеў. У 1370-я гады зноў было тры мітрапаліты, але да канца стагоддзя вобласці былі зноў аб'яднаны.

Да пачатку XV стагоддзя землі Русі галоўным чынам[9] адносіліся да трох дзяржаў: паўночна-заходнія да Наўгародскай рэспублікі, паўднёва-заходнія землі, уключаючы Кіеў, апынуліся ў складзе Вялікага Княства Літоўскага, а паўночна-ўсходнія — у складзе Вялікага Княства Маскоўскага. Кіраўнікі вялікіх княстваў не толькі жадалі мець «свайго» мітрапаліта, але і былі зацікаўлены ў тым, каб яго ўплыў распаўсюджваўся на ўсе землі, дзе былі праваслаўныя епархіі.

У 1415—1419 гадах дзейнічаў літоўскі мітрапаліт, не зацверджаны ў Канстанцінопалі.

Гісторыя правіць

 
Сабор Унебаўзяцця Багародзіцы ў Вільні, заснаваны пры вялікім князі Альгердзе ў 1346 годзе. Кафедральны сабор Кіева-Літоўскай мітраполіі ў 15-16 стст.

У 1441 годзе ў Маскве быў схоплены і затым бег мітрапаліт Кіеўскі і ўсяе Русі Ісідар, які прызнаў Фларэнційскую унію. У 1448 годзе саборам рускіх епіскапаў быў выбраны ў Маскве новы мітрапаліт Кіеўскі і ўсяе Русі Іона (магчыма нарачоны яшчэ ў 1436 годзе патрыярхам пры пасвячэнні Ісідара). Прызначэнне Іоны лічыцца пачаткам фактычнай самастойнасці (аўтакефаліі) паўночна-ўсходніх рускіх епархій, хоць і не выклікала пярэчанняў з боку Канстанцінопаля і было прызнана вялікім князем літоўскім Казімірам IV (1451), якія санкцыянавалі падпарадкаванне літоўска-рускіх епархій мітрапаліту Іону[10]. Ісідар толькі ў 1458 годзе адмовіўся ад тытула мітрапаліта Кіеўскага і ўсяе Русі на карысць свайго вучня Рыгора (Балгарына), якога былы канстанцінопальскі патрыярх Рыгор III Мама прызначыў на заходнія рускія землі з кафедрай у Кіеве. Ён і яго пераемнікі сталі насіць тытул мітрапалітаў Кіеўскіх, Галіцкіх і ўсяе Русі. Літоўская мітраполія спыніла сваё існаванне, увайшоўшы ў склад Кіеўскай. Хоць, даволі доўгі час сталіцай мітрапалітаў быў Новагародак, а затым — Вільня.

Пасля смерці Іоны (1461) выбраны ў Маскве мітрапаліт Феадосій і яго пераемнікі сталі насіць тытул мітрапалітаў Маскоўскіх і ўсяе Русі, захаваўшы толькі фармальнае падпарадкаванне Канстанцінопалю.

У 1470 годзе сан Рыгора быў пацверджаны новым Канстанцінопальскім патрыярхам Дзіянісіем I, і ў тым жа годзе наўгародцы злічылі патрэбным адправіць кандыдата на месца памерлага архіепіскапа Іоны на ўзвядзенне ў сан не да маскоўскага мітрапаліта, а да кіеўскага, што стала галоўнай прычынай першага паходу Івана III на Ноўгарад (1471).

 
Сафійскі сабор у Кіеве Кафедральны сабор Кіеўскай мітраполіі

У 1569 годзе Вялікае Княства Літоўскае, у выніку Люблінскай уніі, увайшло ў склад Рэчы Паспалітай, страціўшы пры гэтым частку дзяржаўнасці. Паўднёвыя землі княства, уключаючы Валынь і Кіеў, адышлі да Польскай Кароны.

У 1596 годзе была заключана Берасцейская унія іерархаў кіеўскай мітраполіі з Рымска-каталіцкай царквой.

У 1595 годзе большая частка епіскапата і кліру Кіеўскай (заходнерускай) мітраполіі прынялі Берасцейскую унію з рымска-каталіцкай царквой, захаваўшы набажэнства візантыйскай літургічнай традыцыі на царкоўнаславянскай мове.

Да аднаўлення праваслаўнай Кіеўскай мітраполіі ў 1620 годзе, калі праваслаўныя кіеўскія мітрапаліты зноў сталі насіць тытул мітрапаліта Кіеўскага і ўсяе Русі.

У 1620 годзе Іерусалімскі патрыярх Феафан III прысвяціў новага мітрапаліта Кіеўскага і ўсяе Русі (а таксама епіскапаў на іншыя кафедры).

У XVII стагоддзі з працягам пашырэння Маскоўскай дзяржавы на захад і поўдзень, у яго склад на правах аўтаноміі ўвайшлі тэрыторыі левабярэжных епархій Кіеўскай мітраполіі (Кіеўская і Чарнігаўская епархіі), што прывяло да канфлікту, які ўскладняўся барацьбой грэкакатолікаў і праваслаўных у большасці епархій: Луцкай, Львоўскай, Перамышльскай і Магілёўска-Мсціслаўскай. 27 студзеня 1688 года тытул Кіеўскага мітрапаліта быў зменены на «Кіеўскі, Галіцкі і Малой Расіі», што адлюстроўвала фактычны пераход Кіеўскай мітраполіі Канстанцінопальскага патрыярхата ў склад Маскоўскага Патрыярхата.

У сінадальны перыяд Кіеўскія мітрапаліты ператварыліся ў епархіяльных архірэяў Расійскай Царквы з захаваннем мітрапалічага тытула.

Спіс мітрапалітаў Кіеўскіх (1458-1688) правіць

Пасля з'яўлення мітрапалітаў у Маскве і афіцыйнага адрачэння ў 1458 годзе мітрапаліта Ісідара ад тытула мітрапаліта Кіеўскага і ўсяе Русі на карысць свайго вучня Рыгора (Балгарына), якога былы канстанцінопальскі патрыярх Рыгор III Мама прызначыў на заходнія рускія землі з кафедрай у Кіеве, кіеўскія мітрапаліты сталі насіць афіцыйны тытул мітрапалітаў Кіеўскіх, Галіцкіх і ўсяе Русі:

  1. Рыгор Балгарын (1458—1473; да 1470 фларэнційская унія)
  2. Місаіл Пструч (1475—1480)
  3. Спірыдон Сатана (каля 1479—1481)
  4. Сімяон (1481—1488)
  5. Іона I Глезна (1492—1494)
  6. Сшчмч. Макарый I Чорт (1495—1497)
  7. Іосіф Балгарыновіч (30.05.1498-01.05.1500 часовы кір.; 01/09.05.1500-1503 мітрапаліт)
  8. Іона II (1503—1507)
  9. Іосіф II Солтан (1507-сакавік 1509 часовы кір.; сакавік 1509—1521 мітрапаліт)
  10. Іосіф III Русін (1522—1534)
  11. Макарый II Масквіцянін (да 9 красавіка 1535 часовы кір.; 1 сакавіка 1534—1556 мітрапаліт)
  12. Сільвестр Белькевіч (1556—1567)
  13. Іона III Пратасевіч (Астроўскі; 1568—1576)
  14. Ілья Куча (23 верасня 1577—1579)
  15. Анісіфор Дзевачка (1579—1589)
  16. Міхаіл Рагоза (1589—1595) перайшоў ва ўніяцтва
Ерамія Тысароўскі (1607—1620) месцаахоўнік, Экзарх Рускай царквы
  2. Іоў Барэцкі (1620—1631)
  3. Ісая Капінскі (1631—1632)
  4. Пётр Магіла (1632—1647)
  5. Сільвестр Косаў (1648—1657)
  6. Дзіянісій (Балабан) (1658—1663)
  7. Іосіф (Нелюбовіч-Тукальскі) (1663—1675)
  8. Антоній (Вінніцкі) (1675—1679)
  9. Гедэон (Чацвярцінскі) (1685)[11].

Гл. таксама правіць

Зноскі

  1. ↑ Підпорядкування Київської митрополії під Московську церкву було здійснено патріархом Діонісієм без згоди і затвердження Святого і Священного синоду Великої церкви Христової”.
  2. ↑ "Константинополь і донині продовжує вважати Україну своєю канонічною територією"
  3. ↑ "ЗВЕРНЕННЯ Його Всесвятости Вселенського Патріарха Варфоломія І до Українського народу" (PDF). Нація і держава. 29 липня 2008 р. Архівавана з арыгінала (PDF) 7 жніўня 2021. Праверана 08.09.2019. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка); Праверце значэнне даты ў: |accessdate= і |date= (даведка)
  4. ↑ Константинополь вирішив позбавити Онуфрія титулу митрополита Київського - документ. nv.ua. Праверана 31 жніўня 2019.
  5. ↑ РІШЕННЯ СИНОДУ: УКРАЇНСЬКА ЦЕРКВА ОТРИМАЄ ТОМОС. Повний текст (укр.). Українська правда. Праверана 31 жніўня 2019.
  6. ↑ Православна Церква України: шлях крізь віки (Короткий історичний нарис) - pomisna.info
  7. ↑ Історія Архівавана 25 чэрвеня 2021..- ugcc.church
  8. ↑ Хронологія історії Української Праволсавної Церкви.- orthodox.org.ua/
  9. ↑ Галіцыя і Падолле адышлі ў 1392 годзе да Польшчы.
  10. ↑ Карташев А. В. ИСТОРИЯ РУССКОЙ ЦЕРКВИ Архівавана 5 кастрычніка 2010.
  11. ↑ Пастаўлены без узгаднення з Канстанцінопальскім патрыярхам, якое было атрымана заднім чыслом.

Літаратура правіць

  • Карташев А. В. «Очерки по истории русской церкви» т.1.
  • Лурье В. М. «Русское православие между Киевом и Москвой».
  • Флоря Б. Н.. Западнорусская митрополия // Православная энциклопедия. — М.: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2008. — Т. XIX. — С. 612—615. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 978-5-89572-034-9.
  • Яковенко С. Г. Западнорусская Церковь в последней трети XVII в. В кн.: Макарий (Булгаков), митрополит Московский и Коломенский. История Русской Церкви. Книга седьмая. М., 1996.

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Кіеўская_мітраполія&oldid=4530964"