Лаўрын Гуцэвіч
Лаўрынас Гуцэвічус, Лаўрын Гуцэвіч[4], Ваўжынец Гуцэвіч, (літ.: Laurynas Gucevičius, літ.: Laurynas Stuoka-Gucevičius; польск.: Wawrzyniec Gucewicz; 1753, с. Мігоніс, цяпер Купішкаўскі раён, Літва — 29 лістапада (10 снежня 1798), Вільня) — архітэктар Рэчы Паспалітай, прадстаўнік класіцызму.
| Лаўрын Гуцэвіч | |
|---|---|
| літ.: Laurynas Gucevičius | |
 Уяўны партрэт Л. Гуцэвіча | |
| Дата нараджэння | 5 жніўня 1753[1] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 10 (21) снежня 1798[2] (45 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Альма-матар | |
| Працы і дасягненні | |
| Месца працы | |
| Працаваў у гарадах | Вільня |
| Архітэктурны стыль | класіцызм |
| Найважнейшыя пабудовы |
Вільнюская ратуша Кафедральны сабор Св. Станіслава |
| Уплыў | Марцін Кнакфус |
| Узнагароды | |
| Подпіс |
 |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія правіць
Нарадзіўся ў сялянскай сям'і Шымона Масюліса, пра што сведчыць запіс пра хрышчэнне babtisavi infantem n(omi)ne Laurentium patris Symoni Masulis et Matris Catharinae Masulowa de villa Migance, пры гэтым суседзі, каб адрозніваць яго бацьку ад цёзак, называлі таго Гуцэвічам. Гэта пацвярджае запіс пра хрышчэнне яго дачкі, у якім ён названы Шымонам Гуцэвічам (Simonis Gucewiczas). Прозвішча Стуока Лаўрыну Гуцэвічу памылкова прыпісалі пазнейшыя гістарыёграфы[5].
У Вільню прыехаў ва ўзросце 20 год. У 1773 годзе ў Вільні ўступіў у місіянерскі манастыр.
Вучыўся ў школах у Купішках, Палавенэ, у піярскай школе ў Панявежы. У 1773—1775 гадах у Віленскім універсітэце (у той час Галоўная школа Вялікага княства Літоўскага), вывучаў матэматыку ў Францішка Нарвойша і архітэктуру ў Марціна Кнакфуса. У 1776—1777 гадах ён удасканальваў свае веды ў Рыме.
Па вяртанні з-за мяжы, выкладаў матэматыку ў Віленскай семінарыі. У 1778 годзе ўступіў у масонскую ложу «Руплівы літвін». Разам з біскупам Ігнацы Масальскім, падарожнічаў па гарадах Еўропы. Паўтара года ў Парыжы слухаў лекцыі па архітэктуры Жак-Жэрмена Суфло і Клода Леду (1778—1780).
Па вяртанні ў 1781 годзе займаўся праектаваннем і перабудовай палаца епіскапа Масальскага ў Верках пад Вільняй.
У 1789 годзе Сейм надаў яму шляхецкую годнасць.
У 1789—1794 гадах выкладаў ваенную інжынерыю і картаграфію ў Літоўскай школе інжынернага корпуса пры Галоўнай школе.
У 1793—1794 і 1797—1798 гадах выкладаў у Галоўнай школе; з 1793 года прафесар. Удзельнічаў у паўстанні 1794 года пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі. Камандаваў арганізаванай ім жа грамадзянскай гвардыяй ў Вільні, быў паранены ў бітве пад Воранавым.
Пахаваны на могілках пры касцёле Святога Стэфана на вуліцы Гяляжынкяле (Geležinkelio g. 39; ля паўднёвай сцяны касцёла; з 1865 года могілкі закрыты). Месца пахавання было адзначана убогім драўляным крыжам з ледзь чытэльным тэкстам. На сцяне касцёла ў 1998 годзе ўстаноўлена мемарыяльная пліта з партрэтным барэльефам (скульптар Ёнас Норас Нарушавічус, архітэктар Вітаўтас Заранка[6]).
Па іншых звестках, пахаваны быў на могілках Роса, аднак звесткі аб месцазнаходжанні магілы страчаны.
Імя архітэктара носіць вуліца ў Вільні, што раней называлася Баніфратарская, і плошча ў Купішкісе, дзе ўсталяваны помнік скульптару (1984, арх. Vladas Vildžiunas), а таксама адзін з двароў ансамбля Віленскага ўніверсітэта.
Творчасць правіць
Архітэктар тварыў у стылі класіцызму. Для яго характэрны строгасць кампазіцыйных рашэнняў і манументальных формаў.
Кафедральны сабор Святога Станіслава правіць
Кафедральны сабор Святога Станіслава, Вільнюс ў Вільні пабудаваны ў 1777—1801 гадах.
Па праекце захоўваліся каштоўныя элементы архітэктуры сабора, будынак займеў формы класіцызму. Для сіметрыі з капэлай Святога Казіміра ў паўночна-ўсходнім куце прыбудавана новая рызніца з купалам. Радыкальна зменены галоўны заходні фасад: узведзены па кутах дзве новыя капэлы і порцік з шасцю калонамі дарычнага ордара. Старыя і новыя капэлы аб’яднаны новымі вонкавымі сценамі і агульным дахам. Калоны ўздоўж бакавых фасадаў звязваюць будынак у цэлае. У захаванай унутранай структуры зноўку дэкараваны скляпенні нефаў.
Ратуша ў Вільнюсе правіць
Ратуша ў Вільнюсе пабудавана ў 1786—1799 гадах.
Па праекце ў новым будынку выкарыстоўваліся частка трывалых сцен і падвалы старога будынка. Параўнальна невысокі квадратны ў плане будынак са строгімі прапорцыямі і сіметрыяй класічных формаў. Галоўны фасад, які глядзіць на Ратушную плошчу, упрыгожвае значна выступаючы наперад порцік з шасцю калонамі дарычнага ордэра і невысокім трохкутным франтонам.
Іншыя праекты правіць
Сярод іншых пабудоў Л. Гуцэвіча можна згадаць наступныя:
- праект палацавага ансамбля ў Вярках (Вяркяй) пад Вільняй (пасля 1780 года; ажыццёўлены часткова)
- праекты перабудовы палацаў вяльможаў ў Вільні і ваколіцах; у прыватнасці, рэканструкцыя ў стылі позняга класіцызму палаца Тышкевічаў у 1783 годзе (гісторык Тэрэсе Дамбраўскайтэ сцвярджае, што звесткі аб тым, што Гуцэвічус рэканструяваў будынак, дакументальна не пацверджаны[7])
- Кафедральны сабор у Майшагале (Вільнюскі раён)
- Ратуша ў Відзах (Браслаўскі раён)
- Касцёл у Іонаве (Каўнаскі павет)
- Касцёл Святога Станіслава ў Маляцічах (Крычаўскі раён)[8][9] (1787—1794, страчаны ў 1934)
Зноскі
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 11 мая 2014.
- ↑ Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Стуока-Гуцявичюс Лауринас // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- ↑ Пазднякоў В. Гуцэвіч Лаўрын // ЭВКЛ. Т.1. -- Мн.: БелЭн, 2005.
- ↑ Эдмундас Рымша. Dėl Lauryno Gucevičiaus pavardės // Literatūra ir menas 2003-05-16 nr. 2950. (літ.)
- ↑ Algimantas Mačiulis. Dailė architektūroje. Vilnius: Dailės akademijos leidykla, 2003. ISBN 9986-571-86-3. P. 314—316 (літ.)
- ↑ Čaplinskas, Antanas Rimvydas. Vilniaus gatvių istorija. Šv. Jono, Dominikonų, Trakų gatvės. Apybraiža. — Vilnius: Charibdė, 1998. — С. 274. — 304 с. — 2 000 экз. — ISBN 9986-745-13-6. (літ.)
- ↑ Дубавец, Харэўскі: «Вандроўкі па Вільні»
- ↑ Маляцічы на Radzima.org
Літаратура правіць
- Марозаў В. Ф. Сту́ака-Гуця́вічус Лаўрынас, Гуцэвіч Ваўжынец // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 218—219. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Eduardas Budreika. Lietuvos klasicizmo architekturos kurėjas Stuoka-Gucevičius, 1753—1798. Vilnius, 1965.
- Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — С. 583. — ISBN 5-85700-078-5.
Спасылкі правіць
|
Лаўрын Гуцэвіч на Вікісховішчы |
|---|