Лоскі замак

Ло́скі замак — абарончае збудаванне ў мястэчку Лоск у Вялікім Княстве Літоўскім (сучасная в. Лоск Валожынскага раёна). Існаваў у XIV—XVIII ст. на прыродным узвышшы, паміж рэчкамі Казлоўка і Верасоўка (прытокі Бярэзіны). Мясцовая назва Замчышча, Замак.

Замак
Лоскі замак
54°15′44″ пн. ш. 26°26′05″ у. д.
Краіна	Беларусь
Месцазнаходжанне	Гародзькаўскі сельсавет
Стан	не захаваўся
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Замак меў драўляныя ўмацаванні ў выглядзе зрубных сцен-гародняў і баявых вежаў, якія стаялі на кальцавым земляным вале. Паводле інвентара 1621 года, было 10 трох’ярусных вежаў і двух’ярусная вежа-брама, што зачынялася варотамі і кратай-герсай. Гародні мелі зверху баявыя галерэі з байніцамі і абламамі, накрытыя двухсхільнай гонтавай страхой. На дзядзінцы стаялі 2 двухпавярховыя палацы. Адзін з іх пабудаваны ў стылі рэнесансу, завяршаўся вежай з гадзіннікам. На першым паверсе вакол прыхожай было 9 жылых пакояў з узорыстымі кафлянымі грубкамі і 2 каморы, на другім, абкружаным адкрытай галерэяй, вакол гасцінай — 2 святліцы, жылы пакой, 3 каморы. Другі палац меў 42 розныя памяшканні. Недалёка ад вежы-брамы стаяла кухня. За сценамі замка знаходзіліся лазня і бровар.

Захавалася замчышча на паўднёва-ўсходняй ускраіне в. Лоск. Яго пляцоўка авальная, памер 75x160 м, вышыня 12—15 м, схілы замкавай гары аплылі. Абследавалі ў 1956 годзе Л. Аляксееў, у 1985 годзе Я. Звяруга, раскопкі праводзілі ў 1987 годзе 3. Пазняк і М. Чарняўскі, у 1988—1989 гадах З. Пазняк і Г. Сагановіч, у 1990 годзе Г. Сагановіч і Ю. Бохан, у 1991 годзе Ю. Бохан. У 1990 і 1991 гадах у раскопках прымалі ўдзел студэнты будаўнічага атрада і клуба «Нашчадкі» Мінскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута імя М. Горкага.

Даследавана каля 400 м², культурны пласт 1—2 м.

У перадмацерыковым пласце знойдзены фрагменты ляпнога посуду культуры штрыхаванай керамікі. Вышэй залягаюць раннесярэдневяковыя напластаванні. Знойдзены рэшткі гаршкоў (ёсць донцы са свастыкай), шматлікія жалезныя вырабы, асабліва цыліндрычныя замкі, кавалачкі керамічных плітак падлогі XI—XIII стст.; больш за 10 фрагментаў рознакаляровых шкляных бранзалетаў кіеўскай і візантыйскай вытворчасці (гладкіх, гранёных і вітых), шкляныя пярсцёнкі і пацеркі, блізкія да візантыйскіх тыпаў, нарыхтоўкі і пацеркі з бурштыну, самшытавыя грабеньчыкі, шмат шыферных прасліц, кавалкі амфар, сярэбраныя нацельныя крыжыкі, касцяныя вырабы. Нарыхтоўкі і абрэзкі костак і рагоў сведчаць пра наяўнасць касцярэзнай вытворчасці. У познасярэдневяковых пластах выяўлены кухонны і сталовы посуд XIV—XVII стст. (у асноўным непаліваныя гаршкі, міскі, макотры, рынкі, збаны і інш.), фрагменты кафлі (з зялёнай палівай і паліхромныя), жалезныя вырабы (нажы, шпоры і інш. рыштунак конніка), рэшткі рэйнскай каменнай вазы, багаты астэалагічны матэрыял — рогі тураў, аленяў, ласёў, іклы дзікоў і інш. Бліжэй да вала выяўлены груды рознапамерных камянёў. У пласце XII—XIII стст. ускрыты рэшткі драўляных пабудоў — зрубаў хат.

Вынікі археалагічных даследаванняў былі падсумаваны ў кандыдацкай дысертацыі і манаграфіі Ю. Бохана.

Літаратура

• Сагановіч, Г. М. Лоск / Г. М. Сагановіч // Археалогія і нумізматыка Беларусі: Энцыклапедыя / Беларуская энцыклапедыя; [Рэдкал.: В. В. Гетаў і інш.]. — Мн.: БелЭн, 1993. — С. 373—374. — 702 с.: іл., каляр. іл. — ISBN 5-85700-077-7.
• Сагановіч, Г. М. Лоск // Археалогія Беларусі: энцыклапедыя. У 2 т. / [склад. Ю. У. Каласоўскі; рэдкалегія: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.]. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2011. — Т. 2: Л—Я. — С. 24. — 464 с. — ISBN 978-985-11-0549-2..
• Бохан Ю. М. Мястэчкі і працэсы ўрбанізацыі на землях Беларусі ў XV—XVIII стст. / Ю. М. Бохан; уклад. М. А. Волкаў. — Мінск : Беларуская навука, 2018. — 292 с. : іл., 2-е выд. Мінск: Беларуская навука, 2020.
• М. А. Ткачоў, Якімовіч Ю. А. Лоскі замак // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — С. 348. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
• Ткачоў М. Лоскі замак // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 218. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.

Спасылкі

• Лоскі замак на сайце «Архіварта»