Лунна

Лунна
Краіна	Беларусь
Вобласць	Гродзенская
Раён	Мастоўскі
Сельсавет	Лунненскі
Каардынаты	53°27′ пн. ш. 24°16′ у. д.HGЯO
Вышыня цэнтра	115 м
Насельніцтва	961 чалавек (2010)
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1515
Паштовы індэкс	231606
Аўтамабільны код	4
СААТА	4240827066
	Лунна на Вікісховішчы

Лу́нна^[1] (трансліт.: Lunna, руск.: Лунно) — аграгарадок у Мастоўскім раёне Гродзенскай вобласці, на поўдзень ад Нёмана. Адміністрацыйны цэнтр Лунненскага сельсавета. Насельніцтва складае 1165 чалавек (1997). Знаходзіцца ў 26 км на захад ад Мастоў, размешчана на шашы Р41 і Р44.

Гісторыя правіць

Вялікае Княства Літоўскае правіць

Упершыню Лунна згадваецца ў XVI ст. як вёска ў складзе Гарадзенскага павета Троцкага ваяводства. У 1546 тут утварылася каталіцкая парафія. У 1782 годзе быў збудаваны мураваны касцёл Св. Ганны.

Пад уладай Расійскай імперыі правіць

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Лунна апынулася ў складзе Гарадзенскага павета Расійскай імперыі. Станам на 1886 у мястэчку існавалі касцёл, сінагога, 3 яўрэйскія малітоўныя дамы, 20 крам, 3 шынкі, 2 харчэўні, праводзіліся кірмашы. У пач. XX ст. — царкоўнапрыходская школа, фельчарскі пункт, пошта.

Найноўшы час правіць

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Лунна апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе зрабілася цэнтрам гміны Гродзенскага павета Беластоцкага ваяводства. Станам на 1921 тут было 307 двароў.

Лунна на старых і сучасных фотаздымках
Драўляная забудова
Дворык
Сінагога
Сінагога

У 1939 Лунна ўвайшла ў БССР, дзе 12 студзеня 1940 атрымала афіцыйны статус рабочага пасёлка Скідзельскага раёна. У 1955 статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на 1972 тут было 473 двары, на 1997 — 559 двароў.

У 2006 годзе насельніцтва Лунны складала 1000 чалавек. У сярэдзіне жніўня 2009 каля школы на загад мясцовага сельсавета знішчылі больш за 20 дрэваў з рэшткаў старажытнага парку вакол колішняга палаца Ромераў. Парк заснавалі яшчэ ў XIX стагоддзі. Пад знішчэнне трапілі найбольш каштоўныя дрэвы^[2].

Дэмаграфія правіць

XIX стагоддзе: 1830 — 267 муж., з іх шляхты 3, духоўнага саслоўя 1, мяшчан-іўдзеяў 211, мяшчан-хрысціян і сялян 52^[3]; 1884 — 1211 чал., у тым ліку 965 іўдзеяў^[4]; 1886 — 1392 чал.
XX стагоддзе: 1901 — 1375 чал.; 1921 — 1884 чал.^[5]; 1972 — 1475 чал.; 1997 — 1165 чал.^[6]; 1999 — 1137 чал.^[7]
2010 — 961 чал.

Інфраструктура правіць

У вёсцы працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова, дом культуры, амбулаторыя.

Славутасці правіць

Шэраговая забудова (XIX—XX стст.)
Царква Св. Іаана Прадцечы
Капліца-склеп Антонія Барташэвіча
Касцёл Святой Ганны (1782, 1895) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Г000376шыфр 413Г000376
Сядзіба Чахоўскіх
Яўрэйскія могілкі^[de]

Страчаная спадчына правіць

Сінагога (XVIII ст.)

Шэраговая забудова
Свята-Іаана-Прадцечанская царква
Касцёл Святой Ганны
Каплічка-надмагілле
Надмагілле Чахоўскіх

Вядомыя асобы правіць

Канстанцін Бялецкі (1874—1926) — лекар, беларускі грамадска-палітычны дзеяч.
Эзра Голдзін (1868-1915) — пісьменнік
Рыва Ёніш (1910-1983) — настаўніца, пісьменніца
Арон Шмуэль Ліберман^[he]
Эдвард Матэй Ромер (1848—1900) — мастак.
Ісак Макс Рубінаў^[en]
Перац Сандлер^[he]
Перац Сандлер (1881—1926) — яўрэйскі кампазітар^[8].
Довід Эліновіч — паэт
Мойша Эфрон — пісьменнік
Люба Зільберблат — паэтэса, акцёрка
Леан Аркін (1888-1953) — журналіст

Зноскі

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
↑ У мястэчку Лунна высеклі старажытны парк // «Наша Ніва», 24 жніўня 2009.
↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 412.
↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884. S. 830.
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom V: Województwo Białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.
↑ Ганна Новікава|Новікава Г. Лунна // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. С. 401.
↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. С. 370.
↑ http://yiddishmusic.jewniverse.info/sandlerperetz/index.html

Літаратура правіць

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
Łunna // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884.
Лявон Карповіч. Маё мястэчка Луна-Воля

Спасылкі правіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Лунна
Лунна на сайце Глобус Беларусі (руск.)
м. Лунна на Radzima.org

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).

[2] У мястэчку Лунна высеклі старажытны парк // «Наша Ніва», 24 жніўня 2009.

[3] Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 412.

[4] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884. S. 830.

[5] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom V: Województwo Białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.

[6] Ганна Новікава|Новікава Г. Лунна // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. С. 401.

[7] Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. С. 370.

[8] ttp://yiddishmusic.jewniverse.info/sandlerperetz/index.html

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]