Луцыя Балзукевіч
Луцыя Балзукевіч (польск.: Łucja Bałzukiewicz, 13 снежня 1887, Вільня — 11 мая 1976, Люблін) — польскі мастак з вядомай дынастыі. Дачка скульптара Вінцэнта Балзукевіча, сястра мастакоў Баляслава і Юзафа Балзукевічаў.
| Луцыя Балзукевіч | |
|---|---|
| польск.: Łucja Bałzukiewicz | |
 | |
| Імя пры нараджэнні | польск.: Łucja Bałzukiewicz |
| Дата нараджэння | 13 снежня 1887 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 11 мая 1976 (88 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Бацька | Вінцэнты Балзукевіч |
| Род дзейнасці | мастачка |
| Жанр | пейзаж, нацюрморт, партрэт, рэлігійны жывапіс |
| Вучоба | Віленская мастацкая школа |
| Подпіс |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
Біяграфія правіць
Першапачатковую мастацкую адукацыю атрымала ў скульптурнай майстэрні свайго бацькі. У 1906 годзе стала наведваць віленскую Школу малюнка, якой у той час кіраваў Іван Рыбакоў, выхаванец Пецярбургскай акадэміі мастацтваў, аўтар вядомых у Вільні рэалістычных пейзажаў. Пасля рэформы Школы, да якой прычыніўся Юзаф Мантвіл, у ёй, як і раней, у першыя тры гады выкладалі тэорыю перспектывы, гісторыю мастацтва і анатомію, а ў дададзены чацвёрты год навучання праходзілі спецыялізацыю — рысунак з натуры, акварэль і алейны жывапіс, скульптуру, архітэктурную графіку, тэхнічны чарцёж, роспіс па дрэве і парцаляне. Школа рыхтавала як рамеснікаў, так і мастакоў. У Школе працаваў выкладчыкам брат Луцыі Юзаф. З 1904 годзе у Школе дазволілі выкладанне на польскай мове, што садзейнічала прытоку мясцовых маладых талентаў, якіх штогод навучалася каля 360.
У 1907—1909 жыла у Парыжы, вывучала жывапіс у Вольгі Базнаньскай, прадстаўніцы «Mіodej Polski» і Анры Мартэна (1860—1943). У Парыжы Луцыя займалася капірваннем твораў старых майстроў з экспазіцыі Луўра, працавала ў майстэрні, назірала за працаю старэйшых калегаў і мэтраў, наведвала мастацкія выстаўкі, круцілася ў колах шматлікай парыжскай калоніі выхадцаў з земляў былой Рэчы Паспалітай.
З 1909 па 1946 гады яна жыла ў Вільні, працавала настаўнікам малявання ў гімназіі Лялевеля. У 1919 годзе наведвала Кракаў і Закапанэ. З 1946 года пераехала жыць у Люблін.
У пасляваенны перыяд рабіла, у асноўным, афарбаваныя рэлігійныя роспісы для многіх касцёлаў у Любліне. Таксама пісала пейзажы, нацюрморты і партрэты. З 1967 года была членам Таварыства заахвочвання кансерватыўных мастакоў. У 1962 і 1970 гадах у Любліне адбыліся дзве персанальныя выстаўкі Луцыі Балзукевіч.
Адзінкавыя творы, захаваныя з даваеннага перыяду, захоўваюцца нашчадкамі ў Варшаве і ў музейных зборах Вільні, Варшавы і Коўна, а таксама ў касцёлах Гродна.
Творчасць правіць
Луцыя Балзукевіч працавала ў жанрах партрэта і пейзажа, кветкавым нацюрморце, пісала інтэр’еры архітэктурных помнікаў, займалася рэлігійным жывапісам. З 1911 яе творы пачалі экспанаваць у Вільні. У 1914 годзе Луцыя прэзентавала свой жывапіс у Варшаве, у вядомым мастацкім салоне Фелікса Рыхлінга. У міжваенны перыяд у Вільні яна ўдзельнічала ў вядомай выставе мастацтва і рамёстваў 1924 года, дзе экспанаваліся чатыры яе карціны, і выставе віленскіх мастакоў 1931 года, на экспанавалася восем яе твораў.
«Помнік Тызенгаўзу ў фарным касцёле ў Гродне» правіць
Сярод архітэктурных інтэр’ераў Луцыі Балзукевіч ёсць напісаны ў 1913 годзе «Помнік Тызенгаўзу ў фарным касцёле ў Гродне», які сведчыць пра наведванне гэтага месца. Даследчык творчасці мастака, мастацтвазнаўца Наталля Маліноўская-Франке так апісвае твор:
Помнік напісан у рэалістычнай манеры на палатне памерам 55 х 35 см. Уражанне манументальнага, буйнапамернага твора дасягаецца кампазіцыйнай пабудовай, у якой цэнтральнае месца адводзіцца выцягнутаму па вертыкалі помніку, прыбудаванаму да канструктыўнай апоры скляпення, што падзяляе ўнутраную прастору касцёла на цэнтральную і бакавую навы. Святло, што падае на помнік злева, высвечвае і падкрэслівае аб’ём мармуровай жаночай постаці і барэльефныя часткі абеліска. Больш асветленыя прасторы наваў па баках помніка паглыбляюць прастору карціны і падкрэсліваюць яе манументальнасць. Падобны эфект ствараюць і дзве прыступкі перад абеліскам, на гарызанталях якіх разліваецца святло з вокнаў бакавой навы. Колеравая гама карціны цёплая, стрыманая, пабудаваная з адценняў карычневага, ажыўленая дробнай жывапіснай прапрацоўкай асобных элементаў. Заўважная адсутнасць дэкаратыўнай каванай агароджы, да якой сёння ўсе прызвычаіліся і нават не ўяўляюць помнік без яе. Магчыма, агароджы яшчэ не было, а магчыма, мастак прыбрала яе са сваёй кампазіцыі для надання большай выразнасці і манументальнасці ўсяму твору.
Стылістыка правіць
Творы Луцыі Балзукевіч належаць розным напрамкам жывапісу. Сустракаюцца творы з мадэрністычнай дэкаратыўнасцю («Падворак. Жанчына, якая корміць птушак»), і сімвалічныя сваім містычным настроем інтэр’еры касцёлаў («Помнік Тызенгаўзу ў фарным касцёле ў Гродне», «Сакрыстыя ў касцёле бэрнардынаў у Вільні»), вытанчаны па малюнку і каларыце сецэсійны абраз «Святы Губерт» і рэалістычныя партрэты Антонія Вівульскага і Вінцэнта Сляндзінскага. Агульны рэалістычны падыход да трактоўкі вобраза Сляндзінскага, які напісан у 1913 годзе «акутваецца рухомай аўрай светлавых плямаў на твары, валасах, адзенні і фоне, што надае вобразу таямніцу і рамантычны настрой»[1].
-
«Партрэт Вікенція Сляндзінскага», 1913. Нацыянальны музей у Вільні -
«Партрэт Антонія Вівульскага», 1919. Нацыянальны музей у Варшаве
«Падворак. Жанчына, якая корміць птушак» правіць
Каля 1910 года Луцыя Балзукевіч напісала жанравую карціну «Падворак. Жанчына, якая корміць птушак». Мастацтвазнаўца Наталля Маліноўская-Франке так аналізуе твор:
У карціне гучаць каларыстычныя водгукі твораў вельмі папулярных у тыя часы на Гродзеншчыне і Віленшчыне мастакоў В. Вайса «Макі» і Генрыха Вейсенгофа «Поле макаў»: сіне-зялёная колеравая гама з дадаткам сонечнай жоўтай і яркай чырванню кветкаў мальвы. У Балзукевічавай амаль цэнтрычнай кампазіцыі, што разгортваецца вакол часткова спілаванага дрэва, на якім месціцца галубятня, пануе рух сярод стлумленых птушак, нахіленай постаці жанчыны, спалоханых, у палёце, галубоў і перакрыжаваных лініяў цэнтра кампазіцыі, створаных актыўнай дыяганаллю драбіны, прысунутай да галубятні, і сцежкі, лінія якой скіравана ў іншы бок. Пры гэтым дынаміка твора ўспрымаецца жывой, але не экспрэсіўнай. Дзякуючы плаўным лініям сцежкі, лёгка і мякка скрыўленаму плоту, ледзьве заўважнай дэфармацыі ў абрысах сонечнай драўлянай хаты пад старою пацямнелаю страхою. У гэтым творы банальны сюжэт праз сакавіты каларыт і арыгінальна пабудаваную дынамічную кампазіцыю стварае небанальны настрой.
Абраз «Святы Губерт» правіць
Выяўлен даследчыкамі ў 1994 годзе ў Касцёле Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі ў Гродзенскай вобласці (вёска Новы Двор). Абраз быў напісаны Луцыяй Балзукевіч у яе майстэрні на вуліцы Замкавай у Вільні ў 1934 годзе. Ён заключаны ў дэкаратыўную разьбяную дубовую раму з выявамі лістоў дуба і жалудоў. Святы Губерт — заступнік паляўнічых і горада Гродна, а выява аленя з залатым крыжам паміж рагамі пераўтварылася ў геральдычны сімвал Гродна.
Наталля Маліноўская-Франке так апісвае гэты твор:
Сюжэт абраза звязаны з цудам: Губерту падчас палявання з’яўляецца алень з залатым крыжам паміж рагамі, што прымусіла разгульнага арыстакрата кардынальна перамяніцца ў глыбокаверуючага духоўнага чалавека, якога за хрысціянскае дабрадзейнае жыццё пазней прызналі святым. Абраз Балзукевіч перадае той момант, калі ўкленчаны перад аленем Губерт са здзіўленнем, разгубленасцю і хваляваннем углядаецца ў цудоўнага аленя з ззяючым паміж рагамі крыжам. У правай руцэ Губерта — дзіда, за плячыма — арбалет, паабапал яго — сабакі. Кампазіцыя вельмі лаканічная і вельмі дэкаратыўная. Зеленавата-сіняя, размытая шэрым, колеравая гама стварае выразны эфект позняга вечара, дамінуючая сецэсійная гнуткая лінія, плоскія колеравыя плямы, дэкаратыўная сцэнаграфія кампазіцыі нагадваюць вітражы Станіслава Выспяньскага і палотны іншых майстроў «Mіodej Polski». Бадай, гэта адзіны на Гродзеншчыне і на Беларусі захаваны твор Луцыі Балзукевіч, рэдкі абраз, стылістычна звязаны з мадэрнам, і самы прыгожы сецэсійны абраз, створаны, захаваны і вядомы ў нашай краіне. Відавочна, што «Святы Губерт» Луцыі Балзукевіч працягвае традыцыі ХІХ стагоддзя, калі практычна кожны майстар жывапісу, ад Францішка Смуглевіча да Казіміра Альхімовіча, працаваў у сакральным жывапісе, ствараючы абразы, у якіх адлюстроўваў духоўныя пошукі нашага народа і стылістычныя навацыі часу.