Навазыбкаў

Навазыбкаў (руск.: Новозыбков) — горад (з 1809 года) у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Навазыбкаўскай гарадской акругі Бранскай вобласці. Насельніцтва 42,7 тыс. чалавек (2005), трэці па велічыні ў вобласці пасля Бранска і Клінцоў.

Горад Навазыбкаў руск.: Новозыбков Герб Сцяг Краіна Расія Суб’ект федэрацыі Бранская вобласць Муніцыпальны раён гарадская акруга горад Навазыбкаў Каардынаты 52°32′00″ пн. ш. 31°56′00″ у. д. Заснаваны 1701 Плошча 31,5 км² Вышыня цэнтра 160 м Насельніцтва ▼39 510 чал. (2020) Часавы пояс UTC+4 Тэлефонны код 48343 Паштовыя індэксы 243020 Аўтамабільны код 32 Код АКАТП 15420000000 Афіцыйны сайт zibkoe.ru Навазыбкаў на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Заснаваны ў 1701 годзе. Асноўную частку першапасяленцаў склалі стараверы, уцекачы з цэнтральных абласцей Расіі. Цягам гісторыі горада стараверы адыгрывалі значную ролю ў жыцці і развіцці Навазыбкава і складалі значную частку яго насельніцтва. Зараз у Навазыбкаве знаходзіцца адзін з духоўна-адміністрацыйных цэнтраў Рускай дрэўлеправаслаўнай царквы.

Геаграфія

Размешчаны на паўночным захадзе Бранскай вобласці недалёка ад мяжы з Гомельскай вобласцю (Беларусь) на рацэ Карна, у межах украінскай і беларускай этнічных тэрыторый.

Навазыбкаў раз­віваўся паводле пла­на рэгу­ляр­най за­будовы (зацверджаны ў 1826 годзе, скарэктаваны ў 1840 годзе). Рэгуляр­ная пла­ніроўка ў не­като­рых раёнах раз­біва­лася згібамі рэк Зыб­кая і Кар­на.

Гісторыя

У 1686 і 1688 гадах ва ўрочышчы Зыбкае пасяліліся браты Карпавы, з 1695 года тут сталі сяліцца сем’і старавераў. У 1701 годзе быў атрыманы аблогавы ліст на заснаванне на землях Старадубскага палка слабодкі Зыбкая. У 1704—1716 гадах яна знаходзілася ва ўладанні палкоўніка Міклашэўскага і яго ўдавы, а ў 1716 годзе слабада перададзена ва ўпраўленне Раскольніцкай канторы. У 1720-х гадах каля слабады ўзніклі стараабрадніцкія манастыры. У 1739—1758 гадах тут служыў святар Патрыкій, прызнаны кіраўніком старадубска-веткаўскіх старавераў. Буйны цэнтр мылаварэння, вытворчасці канаплянага масла. З 1782 года пасад Зыбкоў Ноўгарад-Северскага намесніцтва (да 1796), Маларасійскай губерні (1796—1802), Чарнігаўскай губерні (1802—1809). З 1809 года павятовы горад Чарнігаўскай губерні (да 1919 года). У XIX стагоддзі ў горадзе развіваліся парусінавая, гарбарная, свячная і салатапенная вытворчасць. Навазыбкаў быў цэнтрам гандлю (хлеб, пянька, буйную рагатая жывёла, сала, масла, свечкі), тут праходзілі 4 штогадовыя кірмашы. У 2-й палове ХІХ стагоддзя атрымалі развіццё спіртавая і запалкавая вытворчасць (Навазыбкаўскі павет з пачатку 1900-х гадоў стаў найбуйнейшым вытворцам запалак у Расійскай імперыі). У 1887 годзе адкрыты пастаянны рух па чыгуначнай лініі Гомель — Бранск.

У сакавіку 1917 года ў горадзе створаны Навазыбкаўскі Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў, які ўзялі пад кантроль эсэры і меншавікі. У маі 1917 года прайшла 14-дзённая забастоўка рабочых. 8 ліпеня прайшоў 1-ы павятовы з’езд Саветаў сялянскіх дэпутатаў, а 15 жніўня — 2-і з’езд Саветаў сялянскіх дэпутатаў. У верасні ў горадзе былі ўведзены абмежаванні на продаж хлеба. 30 кастрычніка пры дапамозе бальшавіцкіх абвестак гаражане даведаліся пра Кастрычніцкі пераварот і звяржэнне Часовага ўрада. У канцы лістапада на запалкавай фабрыцы «Хваля Рэвалюцыі» прайшоў агульнагарадскі сход насельніцтва, на якім быў абраны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў на чале з бальшавіком Захарыем Георгіевічам Сторажавым.

Горад быў акупаваны германскімі войскамі з сакавіка/красавіка 1918 года, 23 снежня 1918 за­няты Чырвонай Арміяй. 1 студзеня 1919 года пастановай І з’езда КП(б) Беларусі разам з часткай Чарнігаўскай губерні Навазыбкаўскі павет уключаўся ў Беларускую ССР, але I Усебеларускі з’езд Саветаў, які прайшоў 2-3 лютага, не ўхваліў гэта рашэнне. Навазыбкаў у 1919 годзе ўвайшоў у склад Гомельскай губерні РСФСР.

Павятовы го­рад Го­мель­скай губерні (1919—1926), Бран­скай губерні (1926—1929), раённы цэнтр За­ходняй вобласці (1929—1937), Арлоўскай вобласці (1937—1944).

Акупаваны германскімі вой­ска­мі 16 жніўня 1941, савецкія войскі вызвалілі Навазыбкаў 25 верасня 1943 года.

З 1944 года раённы цэнтр Бранскай вобласці.

Адукацыя

У 1925 годзе ў горадзе працавала 7 школ першай ступені:

1. Опытная імя Валадарскага
2. Імя Луначарскага
3. Імя Троцкага
4. Імя Маркса
5. Імя Крупскай
6. Імя Кастрычніцкай рэвалюцыі
7. Падросткаў

Акрамя была некалькі 7-гадовых школ:

1. Чыгуначная школа імя Бухарына
2. Яўрэйская школа імя Свярдлова

Школы Другой ступені:

1. Імя Леніна
2. Імя Калініна

Школы павышанага тыпу і прафісійныя школы:

1. Фабрычна-завадское вучнёўства
2. Вячэрняя рабочая школа і школа малапісьменных
3. Паліттэхнікум (зараз прафесійна-педагагічны каледж)

Налічвалася 8 дзіцячых дамоў.

У 1930 годзе адкрыты Навазыбкаўскі дзяржаўны педагагічны інстытут, які праіснаваў да 1976 года, а затым перанесены ў Бранск і працуе сёння ў якасці Бранскага дзяржаўнага ўніверсітэта.

Сёння навучальныя ўстановы прадстаўлены школамі, установамі сярэдняй прафесійнай адукацыі, музычнай школай, прафесійна-педагагічным каледжам, медыцынскім каледжам, прамысловым тэхнікумам, філіялам Бранскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя акадэміка І. Г. Пятроўскага, сельскагаспадарчым тэхнікумам, тэхнікумам кіравання і бізнесу.

Вядомыя асобы

• Расціслаў Яўгенавіч Аляксееў (1916—1980) — савецкі караблебудаўнік, стваральнік суднаў на падводных крылах, экранапланаў, экраналётаў, яхт.
• Пётр Якаўлевіч Армашэўскі (1851—1919) — прафесар кафедры геалогіі Кіеўскага Імператарскага ўніверсітэта.
• Наталля Пятроўна Баранава (нар. 1950) — беларускі палітык.
• Наталля Аляксееўна Булацкая (нар. 1953) — беларускі літаратуразнавец.
• Маргарыта Анатольеўна Жорава (нар. 1956) — беларускі навуковец і палітык.
• Ілья Майсеевіч Падбярэзін (1902—1990) — савецкі военачальнік.
• Рыгор Львовіч Рашаль — савецкі рэжысёр

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Навазыбкаў