Ночаглядзельная труба Ламаносава

Ночаглядзельная труба Ламаносава (рус.:"Ночезрительная труба" Ломоносова) — аптычны апарат, створаны М. В. Ламаносавым паводле падабенства марской падводнай трубкі. Прылада прызначана для разгляду прадметаў ва ўмовах слабога асвятлення. У гэтых умовах успрыманыя ўласцівасці вока пагаршаюцца ў параўнанні з дзённымі ўмовамі, а менавіта мінімальны вугал зроку, пры якім вачэй здольны адрозніваць два пункты аб’екта як розныя. Блізарукая трубка павялічвае вугал агляду, павялічваючы здольнасць адрозніваць аб’екты пры розным асвятленні.

Аптычны апарат Ламаносава, створаны ў 1762 годзе

Асноўныя звесткі

Катоптрыка-диоптрическая запальная сістэма або «Ночаглядзельная труба»

Значным дасягненнем у жыцці М. В. Ламаносава было стварэнне новай схемы тэлескопа. У 1762 годзе навукоўцы распрацаваў уласную мадэль тэлескопа-рэфлектара. Аб’ектыў ў ім — парабалічнае люстэрка — нахілена так, што фокус знаходзіцца па-за галоўнай трубы тэлескопа. Гэтая схема лепш схемы Ньютана тым, што ў ёй няма паваротнага люстэрка, загароджваюць частку светлавога патоку. Аднак з-за нахілу галоўнага люстэрка да восі тэлескопа ўзнікае кома (прамяні, якія прыходзяць пад вуглом да аптычнай восі, збіраюцца не ў адной кропцы). У 1789 годзе падобны тэлескоп сканструяваў ангельскі астраном Уільям Гершэль.

У 1756 годзе на пасяджэнні Акадэміі навук Ламаносаў прадэманстраваў вынайдзены ім глядзельную трубу, прызначаную «для таго каб адрозніваць у начны час скалы і караблі». Сваё вынаходства Ламаносаў назваў «ночаглядзельнай трубой». Акадэмікі, якія ўважліва разглядалі новую трубу, пераканаліся ў тым, што «прадмет, пастаўлены ў цёмную пакой, адрозніваецца праз гэтую трубу ясней, чым без яе».

У наш час значэнне вынаходкі Ламаносава цалкам ацэнена. У флоце для назірання ноччу, у зенітных батарэях для разгледжвання які патрапіў у прамень пражэктара самалёта, падчас начных стрэльбаў прымяняюцца прыборы, якія былі ўпершыню прапанаваныя дзвесце гадоў таму Ламаносавым.

Але лёс «ночаглядзельнай трубы» гэтак жа сумная, так і лёс многіх іншых выдатных прац Ламаносава. Не зразумеўшы думак, «навукоўцы» сучаснікі прыпісалі яму жаданне надзяліць ночаглядзельную трубу цудоўнымі якасцямі, якія не маюць сэнсу з навуковага пункту гледжання. У той жа час сам Ламаносаў сцвярджаў толькі, што яго труба дае магчымасць ясней адрозніваць прадметы пры дрэнным асвятленні, што, як паказваў вопыт, адпавядала праўдзе. Праціўнікі Ламаносава не ўлічвалі таго абставіны, што чалавечае вока на змярканні і ўначы працуе інакш, чым днём.

Труба, прызначаная для начных назіранняў, павінна мець па магчымасці вялікі аб’ектыў, вялікае павелічэнне, а акуляр вельмі маленькі, які не перавышае памеру зрэнкі чалавечага вочы ў цемры.

Старонныя крытыка спрыяла таму, што вынаходніцтва Ламаносава не было прызнана і хутка забыта. Толькі ўжо ў наш час акадэмік С. І. Вавілаў даказаў правату Ламаносава, і пад яго кіраўніцтвам былі пабудаваны ночаглядзельныя біноклі і трубы.

Спасылкі

• Оптические приборы Ломоносова
• Телевидение в будущем
• Ночезрительная труба, морской жезл и большой пендул конструкции Ломоносова