Ордэн Залатога арла
Ордэн залатога арла (каз.: Алтын Қыран ордені) — знак вышэйшай ступені адрознення Рэспублікі Казахстан. Гэтым ордэнам ўзнагароджваюцца грамадзяне за выключныя дзяржаўныя заслугі перад Рэспублікай Казахстан.
| Ордэн Залатога арла | |||
|---|---|---|---|
|
|||
| Краіна | |||
| Тып | ордэн[d] | ||
| Кім уручаецца | Казахстан | ||
| Дата заснавання | 1995 | ||
| Статус | уручаецца | ||
| Малодшая | Order of Fatherland[d] | ||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Кандыдатуры для ўзнагароджання ордэнам «Алтын Кыран» вызначаюцца Прэзідэнтам Казахстана.
Прэзідэнт Рэспублікі Казахстан па пасадзе становіцца кавалерам ордэна залатога арла асаблівага ўзору.
Апісанне правіць
Інсігніі ордэна складаюцца са знака на ордэнскім ланцугу і зоркі.
Знак ордэна выкананы з золата у выглядзе ўсечанай пяціканцовай зоркі з закругленымі канцамі, пакрытымі блакітнай эмаллю з залатым борцікам, які ў асновы заканчваецца арнаментальным элементам. Паміж прамянёў зоркі разыходзяцца веерападобныя штралы, у цэнтральнай частцы якіх замацавана па чатыры брыльянты. У цэнтры знака, у крузе, апраўленым зернем з белага золата, на фоне сіняй эмалі намаляваны залаты арол. Унізе, па крузе на фоне стужкі чырвонай эмалі залатымі літарамі надпіс «АЛТЫН ҚЫРАН». Над арлом па акружнасці замацавана тры рубіны на фоне геаметрычнага ўзору.
Знак ордэна мацуецца пры дапамозе вушка да здвоенай ордэнскай цэрыі праз падвеску, якая ўяўляе сабой элемент Дзяржаўнага сцяга Казахстана — стылізаваная сонца з арлом, і злучаецца двума ланцужкамі з семнаццаццю чаргаванымі звёнамі з выявай герба Казахстана.
З левага і правага боку ад падвескі на адваротным баку звяна маецца іголка з замком для мацавання ланцуга да адзення.
Зорка ордэна большага памеру і візуальна паўтарае знак, за выключэннем эмалі якая пакрывае прамяні зоркі і брыльянтаў на штралах. Прамяні зоркі кантаваныя.
Пры заснаванні ордэна яго інсігніі не ўключалі ў сябе зорку і ордэнскі ланцуг, а знак ордэна мацаваўся да фігурнай калодкі, на якой з дапамогай крапежнай пласціны была нацягнутая шаўковая муаравая стужка колеру Дзяржаўнага сцяга з чырвонай палоскай па цэнтры. У выніку ордэнскай рэформы 1999 года ордэн прыняў сучасны выгляд.
Для паўсядзённага нашэння маецца мініяцюра ордэна ў выглядзе невялікай ордэнскай зоркі, падвешанай да стужкі ордэнскіх кветак.
Спецыяльная ступень ордэна правіць
Знак уяўляе сабой падвес, выкананы з сплаваў золата 585 і 750 пробы белага, чырвонага і жоўтага колераў, змацаваны злучальным звяном з ордэнскай калодкай, на адваротным баку якой маецца мацаванне ў выглядзе шпількі са складаным замком. Ордэн выкананы ў форме ўсечанай зоркі, прамяні якой пакрытыя чырвонай эмаллю, з разбежнымі паміж прамянямі веерападобнымі штраламі (выкананы з сплаваў золата белага колеру), у цэнтральных частках якіх (з накладак золата чырвонага колеру) замацаваны па 4 брыльянты. У цэнтры ордэна, у крузе, абрамленым збожжам з белага золата, намаляваны стылізаваны залаты арол з веерападобнымі крыламі на фоне ўзыходзячага сонца (фон пакрыты гарачай эмаллю сіняга колеру). Унізе, пад арлом, па крузе на стужцы зялёнай эмалі надпіс «АЛТЫН ҚЫРАН». Над арлом па крузе замацаваны тры рубіны.
На калодцы з дапамогай крапежнай пласціны нацягнутая шаўковая муаравая стужка чырвонага колеру, па цэнтры — стужка колеру Дзяржаўнага сцяга Рэспублікі Казахстан.
Узнагароджаныя правіць
Ордэнам Залатога арла ўзнагароджаны:
- Барыс Ельцын — прэзідэнт Расійскай Федэрацыі (1997 год)
- Іслам Карымаў — прэзідэнт Узбекістана (1997 год)
- Леанід Кучма — прэзідэнт Украіны (7 верасьня 1999 года)
- Цзян Цзэмінь — Старшыня Кітайскай Народнай Рэспублікі (9 лістапада 1999 года)
- Лізавета II — каралева Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі (2000 год)
- Герхард Шродэр — канцьлер Германіі (Указ Прэзідэнта РК ад 5 снежня 2003 года № 1244)
- Уладзімір Пуцін — прэзідэнт Расійскай Федэрацыі (Указ Прэзідэнта РК ад 8 студзеня 2004 года № 1274)
- Хосні Мубарак — прэзідэнт Егіпта (Указ Прэзідэнта РК ад 13 мая 2008 года № 588)
- Акіхіта — імператар Японіі (Указ Прэзідэнта РК ад 30 мая 2008 года № 605)
- Халіфа ібн Зайд ан-Нахаян — шэйх, прэзідэнт Аб’яднаных Арабскіх Эміратаў (Указ Прэзідэнта РК ад 20 лютага 2009 года № 745)
- Тар’я Халанен — прэзідэнт Фінляндыі (2009 год)
- Лі Мён Бак — прэзідэнт Рэспублікі Карэя (Указ Прэзідэнта РК ад 4 мая 2009 года № 798)
- Нікаля Сарказі — прэзыдэнт Францыі (Указ Прэзідэнта РК ад 5 кастрычніка 2009 года № 876)
- Абдула Гюль — прэзыдэнт Турцыі (2012 год)
- Рэджэп Эрдаган — прэм’ер-міністр Турцыі (2012 год)
- Хуан Карлас I — кароль Іспаніі (Указ Прэзідэнта РК ад 1 лютага 2013 года № 492)
.svg){kind=small}
Ордэнская манета правіць
У 2006 годзе Нацыянальным банкам Рэспублікі Казахстан былі выпушчаныя ў абарот калекцыйныя памятныя манеты з выявай знака і зоркі ордэна залатога арла.
-
Інсігніі ордэна Залатога арла -
Зорка ордэна Залатога арла -
Знак ордэна на нагруднай калодцы -
Мініяцюра ордэна -
Рэверс манеты наміналам у 50 тэнгэ з выявай знака ордэна -
Рэверс манеты наміналам у 50 тэнгэ з выявай зоркі ордэна
Цікавыя факты правіць
Па стане на канец 2021 года адзінымі грамадзянамі Рэспублікі Казахстан, якія маюць ордэн Залатога арла спецыяльнай ступені, з’яўляюцца Нурсултан Назарбаеў, і Касым-Жамарт Такаеў, якая належыць ім па законе як прэзідэнтам краіны.