Паветраная навігацыя

Паветраная навігацыя (аэранавігацыя) — навука аб метадах і сродках кіравання паветранага судна (ПС) па заданай або аператыўна выбіранай прасторава-часавай траекторыі. Пры вырашэнні задач паветранай навігацыі ПС разглядаецца ў якасці кропкавага аб'екта, месцазнаходжанне якога супадае з цэнтрам масы ПС, і такім чынам задачы навігацыі зводзяцца да задач па кіраванні рухам цэнтра мас ПС.

Базавымі паняццямі аэранавігацыі з'яўляюцца параметры руху (навігацыйныя элементы) — велічыні, веданне якіх неабходна для выканання (рэалізацыі) задач паветранай навігацыі. У агульнай пастаноўцы параметрамі руху з'яўляецца мноства каардынат ПС і іх вытворных, парадак якіх залежыць ад патрабаванай дакладнасці самалётакіравання, а наменклатура — ад выбару сістэмы каардынат.

Задачы аэранавігацыі

Вызначэнне навігацыйных элементаў лятальнага апарата, такіх як:

• каардынаты (геаграфічныя -> шырата, даўгата; палярныя -> азімут, далёкасць) 
• вышыня (абсалютная, адносная, сапраўдная), у тым ліку:
  • вышыня над паверхняй Зямлі (сапраўдная вышыня палёту) 
• курс (умоўны, сапраўдны, магнітны, артадрамічны)
• аэрадынамічны вугал зносу 
• напрамкавы вугал (умоўны, сапраўдны, магнітны, артадрамічны) 
• прыладная, сапраўдная, напрамкавая хуткасць
• хуткасць, напрамак (метэаралагічны) і кірунак (навігацыйны) ветру, вугал ветру 
• лінія заданага напрамку (ЛЗН), лінія фактычнага напрамку (ЛФН) 
• лінейна бакавыя ўхіленні (ЛБУ) 
• дадатковая папраўка (ДП) (пры палёце на радыёстанцыю) 
• бакавое ўхіленне (БУ) (пры палёце ад радыёстанцыі) 
• адваротны, прамы пеленг (АП, ПП) (пры палёце на / ад радыёпеленгатар). 

Кантроль і выпраўленне шляху: (з выхадам на ЛЗН або ў ППМ (паваротны пункт маршруту), у залежнасці ад ЛБУ):

• па далёкасці 
• па напрамку 

Пракладка і пералік (злічэнне) шляху:

• Прамая 
• Адваротная 
• Штылівая 

Пабудова аптымальных маршрутаў для дасягнення пункта прызначэння:

• выхад на пункт за мінімальны час 
• выхад на пункт з мінімальнымі выдаткамі паліва 
• выхад на пункт ў заданы час 

Аператыўная карэкцыя маршруту ў час палёту:

• пры змене палётнага задання, у тым ліку пры няспраўнасці ў лятальным апараце,
• пры ўзнікненні неспрыяльных, метэаралагічных з'яў на маршруце 
• каб пазбегнуць сутыкнення з іншым лятальным апаратам, 
• для збліжэння з іншым лятальным апаратам.

Вызначэнне навігацыйных элементаў руху лятальнага апарата

Для вызначэння навігацыйных элементаў ужываюцца розныя тэхнічныя сродкі:

• Геатэхнічныя — дазваляюць вызначаць абсалютную і адносную вышыню палёту, курс лятальнага апарата, яго месцазнаходжанне і г.д.).
  • вышынямеры, 
  • вымяральнікі паветранай і напрамкавай скарасцей, 
  • магнітныя і гірамагнітныя компасы, гірапаўкомпасы, 
  • аптычныя візіры, 
  • інерцыяльныя навігацыйныя сістэмы і г.д.
• Радыётэхнічныя — дазваляюць вызначыць сапраўдную вышыню, напрамкавую хуткасць, месцазнаходжанне лятальнага апарата шляхам вымярэння розных параметраў электрамагнітнага поля па радыёсігналах.
  • радыёвышынямеры, 
  • радыёмаякі, 
  • радыёкомпасы, 
  • радыёнавігацыйныя сістэмы і г.д.
• Астранамічныя — дазваляюць вызначаць курс і месцазнаходжанне лятальнага апарата
  • астранамічныя компасы 
  • секстанты, 
  • астраарыентатары і г.д.
• Святлотэхнічныя — забяспечваюць пасадку лятальнага апарата ў складаных метэаралагічных умовах і ноччу, а таксама для аблягчэння арыентавання.
  • святломаякі.
• Комплексныя навігацыйныя сістэмы — аўтапілот — могуць забяспечыць аўтаматычны палёт па ўсім маршруце і заход на пасадку пры адсутнасці бачнасці зямной паверхні.

Літаратура

• Чёрный М. А., Кораблин В. И. Самолётовождение. Архівавана 26 снежня 2014. КДУ, ISBN 978-5-98227-680-3 2010, 368 с.
• Олянюк П. В. Навигационные элементы движения летательного аппарата. Методический сборник ЛКВВИА № 11 1960 г.