Паланечка

Палане́чка (трансліт.: Palaniečka, руск.: Полонечка) — вёска ў Баранавіцкім раёне Брэсцкай вобласці. Уваходзіць у склад Вольнаўскага сельсавета. Размешчана за 35 км на паўночны ўсход ад Баранавічаў, за 21 км ад чыгуначнай станцыі Пагарэльцы на лініі Баранавічы — Мінск, на рацэ Змейцы (прыток Ушы), з Баранавічамі злучана аўтадарогай. Насельніцтва 612 жыхароў, 264 гаспадаркі (2005).

Вёска Паланечка Касцёл Святога Юрыя Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Баранавіцкі Сельсавет Вольнаўскі Каардынаты 53°20′31″ пн. ш. 26°15′35″ у. д. Заснаваны XVI стагоддзе Вышыня цэнтра 154 м Насельніцтва ▼331 чал. (2019) Канфесійны склад каталікі, праваслаўныя Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 163 Паштовы індэкс 225366 Аўтамабільны код 1 СААТА 1204807055 Паланечка на карце Беларусі ±

Паланечка на Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Паланечка згадваецца ў XVI стагоддзі як мястэчка ў Новагародскім павеце, уладанне Рудамінаў-Дусяцкіх. Пазней мясцовасць перайшла да Радзівілаў, за якімі ў канцы XVIII — пачатку XIX стагоддзяў тут збудавалі цагляны палац, у якім размяшчаліся вялікія бібліятэка, архіў, творы мастацтва і калекцыя манет. Першым яго гаспадаром быў князь Мацей Радзівіл, павенчаны з Альжбетай Хадкевіч.

У 1751 годзе ў мястэчку ўзведзены драўляны касцёл Святога Юрыя. У 1777 годзе мястэчка наведаў рускі пісьменнік Дзяніс Фанвізін на шляху з Масквы ў Францыю. Ён пакінуў запісы аб мястэчку і яго ваколіцах.

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Паланечка апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у складзе Навагрудскага павета. У 1819 годзе тут пабудаваны вадзяны млын.

Напалеон Орда, Палац Радзівілаў

Паводле інвентару 1844 года ў мястэчку было 58 двароў з поўнымі надзеламі і 32 двары з прысядзібнымі дзялянкамі. У местачкоўцаў было каля 50 кароў, 26 коней. Гаспадар Паланечкі князь Канстанцін Радзівіл вызначаўся прагрэсіўнымі поглядамі, падтрымліваў сувязі і сустракаўся з патрыятычнымі дзеячамі Расіі, Польшчы і Беларусі. У 1845 пад яго апякунствам тут знаходзілася рэдакцыя часопісу «Народ і час», які выдаваў Я. Філіповіч (выйшаў толькі 1 нумар). К. Радзівіла ў Паланечцы наведаў паэт Уладзіслаў Сыракомля. У часы нацыянальна-вызваленчага паўстання (1863—1864) у ваколіцах мястэчка дзейнічалі паўстанцкія аддзелы.

У сярэдзіне 1880-х гадоў пад назвай Паланечка існавалі 3 населеныя пункты: мястэчка — 62 двары, касцёл, капліца, земскае народнае вучылішча, вадзяны млын, крама; вёска (9 двароў) і маёнтак.

Найноўшы час

У 1909 годзе сяло ў Жухавіцкай воласці Навагрудскага павета.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Паланечка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства. У гэты час існавалі мястэчка (99 двароў) і фальварак.

У 1939 годзе Паланечка ўвайшла ў склад БССР. З 15 студзеня 1940 года ў Гарадзішчанскім раёне Баранавіцкай вобласці. 12 кастрычніка 1940 года стала цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі.

У Вялікую Айчынную вайну з канца чэрвеня 1941 года да 7 ліпеня 1944 года акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. На франтах вайны загінуў 71 аднасяльчанін.

З 25 снежня 1962 года ў Баранавіцкім раёне.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Касцёл
• 
  Палац Радзівілаў
• 
  Палац, сходы
• 
  Аранжарэя

У 1940—1960 гадах цэнтр Паланечкаўскага сельсавета. Да 1962 года вёска ўваходзіла ў склад Вольнаўскага сельсавета, да 21 ліпеня 1986 года — у склад Савіцкага сельсавета.

Да 26 чэрвеня 2013 года вёска ўваходзіла ў склад Паланечкаўскага сельсавета.

Інфраструктура

Працуюць выканкам сельсавета, калгасная сядзіба, рамонтныя сельскагаспадарчыя майстэрні, ветэрынарны ўчастак, сярэдняя школа, клуб, бальніца, аптэка, аддзяленне сувязі, бібліятэка, магазін.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе:
  • 1886 — 62 двары, 454 жыхары, у маёнтку і вёсцы — 9 двароў.
• XX стагоддзе:
  • 1901 — 459 жыхароў, у маёнтку — 29 жыхароў.
  • 1909 — 90 двароў, 488 жыхароў, у маёнтку — 29 жыхароў.
  • 1921 — 99 дамоў, 523 жыхары, у фальварку — 9 дамоў, 77 жыхароў.
  • 1959 — 404 жыхароў.
  • 1970 — 1071 жыхар.
  • 1998 — 291 двор, 662 жыхары.
• XXI стагоддзе:
  • 2005 — 612 жыхароў, 264 гаспадаркі.

Славутасці

Палац Радзівілаў

• Палац Радзівілаў (першая палова XIX стагоддзя) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000061
• Юр’еўскі касцёл са званіцай (1751, 1827, 1897) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Г000062
• Капліца каля касцёла (пачатак XX стагоддзя)
• Плябанія (пачатак XX стагоддзя)
• Вадзяны млын (1819)
• Праваслаўная капліца на могілках (пачатак XX стагоддзя)
• Брацкая магіла савецкіх воінаў
• Помнік землякам.

Страчаныя

• Адзіны ў раёне турбінны млын (1819). У 1970-я гады па загадзе старшыні калгаса з яго знялі ацынкаваную бляху, пасля чаго помнік прамысловай архітэктуры раскалоўся на дзве паловы і абрынуўся ў раку.

• 
  Юр'еўскі касцёл
• 
  Званіца і капліца каля касцёла
• 
  Касцёл і плябанія
• 
  Праваслаўная капліца на могілках
• 
  Вадзяны млын

Вядомыя асобы

• Веслаў Дымны (1936—1978) — польскі акцёр, сцэнарыст, мастак-пастаноўшчык і пісьменнік.
• Мікалай Мікалаевіч Папок (нар. 1953) — беларускі спецыяліст у галіне тэхналогіі машынабудавання.
• Канстанцін Радзівіл (1793—1869) — навагрудскі павятовы маршалак (1832—1834).
• Мікалай Людвігавіч Светлік (1904—1972) — Герой Сацыялістычнай Працы.
• Іван Віктаравіч Шут (нар. 1932) — вучоны ў галіне прыладабудавання.

Цікавыя факты

• У мясцовым касцёле Св. Георгія хрысцілі Ігнацыя Дамейку.

Літаратура

• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / рэдкал.: Г. П. Пашкоў (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2006. — 528 с.: іл. — 4 000 экз. — ISBN 985-11-0373-X.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.
• Połoneczka // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście (польск.). — Warszawa, 1887. — S. 725.
• Нацыянальны архіў РБ, ф.4, воп. 5, спр. 21204 ф. 30, воп. 5, спр.28, 6753, 67604 воп. 9, спр. 2378, 6753.
• Расійскі дзяржаўны гісторычны архіў, ф.1290, воп.11, спр. 1320—1322.
• Волости и важнейшее селения Европейской России. Вып. 5 СПб., 1886.
• Указатель населенным местностям Гродненской губернии… Гродно, 1905.
• Список населенных мест Минской губернии. Мн., 1909.
• Белоруссия в эпоху феодализма. Т.1-4. Мн., 1959-79.
• Преступления немецко-фашистских оккупантов в Белоруссии: 1941—1944. Мн., 1965.
• Навечно в сердце народном. 3 изд. Мн. 1984.
• Административно-территориальное устройство БССР. Т. 1-2. -- Мн., 1985-87.
• Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі: Брэсцкая вобл. Мн., 1990.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка горада Баранавічы і Баранавіцкага раёна // Г. К. Кісялёў (галоўны рэдактар), Р. Б. Венцэль, М. К. Дзёмін і інш. (рэдкал.), М. І. Бернат (укладальнік). — Мн.: БЕЛТА, 2000. — 736 с.: іл. — ISBN 985-6302-28-5.
• Рэспубліка Беларусь: Вобласці і раёны: Энцыкл.дав. Мн., 2004.
• Roman Aftanazy. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej (польск.). — drugie przejrzane i uzupełnione. — Wrocław: Ossolineum, 1993. — T. 2. Województwa Brzesko-Litewskie, Nowogródzkie. — 474 s. — ISBN 83-04-03784-X (т. 2), ISBN 83-04-03701-7.

Спасылкі

• Паланечка на сайце Radzima.org
• Паланечка на сайце Глобус Беларусі (руск.)
• гісторыя Архівавана 4 снежня 2007.