Паўстанне сіпаяў
Паўстанне сіпаяў (Сіпайскае паўстанне, у сучаснай гістарыяграфіі Індыйскае народнае паўстанне 1857—1859, Першая вайна Індыі за незалежнасць) — паўстанне індыйскіх салдат супраць жорсткай каланіяльнай палітыкі англічан у 1857—1859 гадах. Паўстанне пачалося на поўначы ад Бенгаліі да Пенджаба і ў цэнтральнай Індыі. Асноўная ініцыятыва была распачата з боку арміі і незадоўга да гэтага адхіленых ад улады махарадж, але ў некаторых абласцях яго падтрымалі сяляне, і яно ператварылася ў агульнае паўстанне. Дэлі быў захоплены паўстанцамі, аднак пазней быў аточаны і ўзяты англічанамі. Паўстанне спыніла ўлады Брытанскай Ост-Індскай кампаніі і прывяло да яе замены прамым кіраваннем англійскай кароны («Брытанскі Рэдж»).
| Паўстанне сіпаяў | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Змаганне за незалежнасць Індыі | |||
 Карціна В. Верашчагіна «Падаўленне індыйскага паўстання англічанамі», 1884 | |||
| Дата | травень 1857 — красавік 1859 | ||
| Месца | Пенджаб—Бенгалія (Індыя) | ||
| Вынік |
Паўстанне падаўлена. Ліквідацыя Ост-Індскай кампаніі. Індыя перайшла пад прамую юрысдыкцыю англійскай каралевы. |
||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Паўстанне выклікала бурную хвалю самых размаітых водгукаў[1][2][3], як у англійскіх прэсе і літаратуры (улучаючы ўльтрарасісцкія выказы Чарльза Дыкенса), так і за яе межамі (асабліва ў Францыі), дзе вызначаныя колы выказваліся за саюз з Расійскай імперыяй дзеля выцяснення Вялікабрытаніі з Азіі.
Тлумачэнні правіць
У англійскай літаратуры паўстанне часта завецца Сіпайскім, бо яго вайсковым ядром былі сіпаі. Цэнтрам паўстання, як гаварылася вышэй, была тэрыторыя, размешчаная паміж Пенджабам і Бенгаліяй. Паўстанне пачалося ў бенгальскай арміі, што камплектавалася ў гэтым раёне.
Перадумовы правіць
Да часу прыбыцця англічан Індыя падзялялася на велізарную колькасць дробных княстваў, што ўвесь час ваявалі адзін з адным. Якія захапілі Індыю англічане хутка ўсвядомілі перавагу стрэльбаў і гармат над скуранымі шчытамі і крывымі шаблямі. Тым не менш, удалечыні ад радзімы губляць брытанскіх салдатаў было нявыгадна, і асноўнай ударнай сілай сталі сіпаі — індыйскія найміты, узброеныя па апошнім слове тэхнікі (хоць іх вывучка і не дацягвала да брытанскіх стандартаў), ім рэгулярна выплачваўся самавіты для індыйцаў пенсіён. Нядзіва, што для мясцовай бядноты трапіць на службу да англічан стала мяжой летуценняў. Перадусім брытанцы заняліся мадэрнізацыяй эканомікі: пабудавалі Гангскі канал, працягнулі Вялікі колавы шлях, наладзілі эфектыўную паштовую сістэму, з'явілася сетка школ і нават вышэйшыя навучальныя ўстановы.
Зрэшты, палітыка аб'яднання індыйскіх земляў, пачатая лордам Дальхузі, калі астатні без спадчынніка феадал павінен быў аддаць землі Ост-Індскай кампаніі, сустрэла незадаволенасць. Жыццё паступова перакладалася на еўрапейскі лад: былі забаронены саці і сватанне дзяцей. Вонкавы гандаль у абыход Кампаніі забаранілі. Падаткі на зямлю сталі для многіх непасільнымі. Струменная вытворчасць тканін прывяла да эканамічнага заняпаду рэгіёнаў, у якіх ткацтва і фарбавальная справа развівалася тысячагоддзямі. Дый сіпаі з «прывілеяванага саслоўя» да пачатку паўстання ператварыліся ў прастоі «гарматнае мяса» — да таго часу ўжо амаль 20 гадоў Брытанія вяла ў Паўднёва-Усходняй Азіі бесперапынныя войны. Увогуле, незадаволенасць каланіяльнай палітыкай англічан ператварыла рэгіён у «парахавую бочку», і для бунту патрабавалася толькі нагода.
Нагодай да паўстання стала новая вінтоўка Энфілда з капсульным замкам. Патрон, які належала скусваць, нібы насычаўся сумессю ялавічнага і свінога тлушчу (карова была святым жывёлам у індуізме, а свіння — нячыстым у ісламе). Хоць падраздзяленні сіпаяў наўмысна камплектаваліся па змяшаным прынцыпе, гэта не перашкодзіла змове індусаў і мусульманаў. Хадзілі і «прадказанні», што «Ост-Індская кампанія будзе кіраваць 100 гадоў» (пачынальна з бітвы пры Плесі, 1757), і што «ўсё стане барвовым».
Зноскі
- ↑ Chakravarty, G. (2004). The Indian Mutiny and the British Imagination. Cambridge University Press.
- ↑ Herbert, C. (2008). War of No Pity: The Indian Mutiny and Victorian Trauma. Princeton University Press.
- ↑ Judd, D. (2005). The Lion and the Tiger: The Rise and Fall of the British Raj, 1600–1947. Oxford University Press.
Спасылкі правіць
- Мега Кумар. Сипаи против Империи Архівавана 26 верасня 2007.
- Антон Кротков. Не учите сипаев винтовку чистить
- Непомнящий Н. Н. Лакшми Бай, женщина — вождь сипаев?