Пліса (возера, басейн Мнюты)
Плі́са — возера ў Беларусі, у Глыбоцкім раёне Віцебскай вобласці ў басейне ракі Мнюта за 17 км на паўночны ўсход ад горада Глыбокае.
Плі́са | |
---|---|
Морфаметрыя | |
Вышыня над узроўнем мора | 158 м |
Даўжыня | 6,2 км |
Шырыня | 1,43 км |
Плошча | 4,24 км² |
Аб’ём | 0,0236 км³ |
Даўжыня берагавой лініі | 18,2 км |
Найбольшая глыбіня | 15 м |
Сярэдняя глыбіня | 5,6 м |
Гідралогія | |
Салёнасць | 0,22—0,23 ‰ |
Празрыстасць | 2,5 м |
Басейн | |
Плошча вадазбору | 542 км² |
Упадаюць | Шоша, Свіліца |
Выцякаюць | Мнюта |
Размяшчэнне | |
Краіна | Беларусь |
|
|
|
|
|
|
Праблемы з <mapframe>:
|
Назва правіць
Назва возера Пліса балцкага паходжання. На захадзе ад Плісы — яшчэ адно возера з такой жа назвай. Абодва яны адносяцца да басейна дзвінскай ракі Дзісны.
Найбліжэйшы аналаг — прускі тапонім Plissinges, у якім корань Plis- пашыраны пашыральнікам -ing-[1]. Гэты ж пашыральнік у назве прытока Пцічы ракі Аражня < Аряжня < Ar-ing-in-[2].
На ўсходзе старабалцкай тэрыторыі назву Пліса маюць таксама рэкі — прытокі бярэзінскага Бабра, Нёмана, Бярэзіны, рака на Падзесенні на ўсходзе ад Чарнігава.
Сваёй структурай назва Пліса блізкая да балцкай назвы дзвінскай ракі Дрыса, у якім корань Dris- так жа сама дакладна не вытлумачваецца. Іх адносяць да групы гідронімаў з канчаткам -(с)са: Іса, Ліса, Уса, Эса, Дрыса, Пліса, Неса , Труса, Таса, Рэса, Выса, Васа (на Падзвінні, Панёманні, Павісленні, Павоччы)[3].
З іх некаторыя этымалагізуюцца больш-менш надзейна: Уса ад *aus-/*us- «блішчэць», Іса ад *eis-/*is- «імкнуцца»[4]. Балцкае паходжанне вызначаецца і калі корань пашыраецца з дапамогай вядомых балцкіх гідранімічных пашыральнікаў: Іса — *Ісла (< Іслач < Is-l-, ak-), Уса — Усія (Us-ij-), Неса — Несла, Нясета (Nes-, -l-, -et-), Дрыса — Дрысела (Dris-, -el-), Рэса — Рэсята́ (Res-, -et-).
Гідраграфія правіць
Плошча паверхні возера складае 4,24 км², даўжыня 6,2 км, найбольшая шырыня 1,43 км. Найбольшая глыбіня дасягае 15 метраў, сярэдняя каля 5,6 м. Плошча вадазбору 542 км².
Катлавіна возера складанага тыпу, лопасцевай формы, выцягнутая з захаду на ўсход. Схілы катлавіны вышынёй да 10 метраў, складзеныя з суглінкаў і супесяў. Берагавая лінія звілістая і ўтварае вялікія залівы. Берагі нізкія, пясчаныя і забалочаныя. Літаральная зона вузкая. Глыбіні да 2 метраў займаюць каля 20 % плошчы возера. Дно да глыбіні 6—7 метраў пясчанае, глыбей выслана слоем сапрапелю таўшчынёй каля 5 м.
Возера зарастае слаба. Уздоўж берагоў вузкая перарывістая паласа расліннасці — трыснёг, чарот, аер, урэчнік. На возеры 7 астравоў агульнай плошчай каля 0,025 км².
Возера Пліса мезатрофнае, праточнае. Упадаюць рэкі Шоша і Свіліца, ручаі. Выцякае рака Мнюта.
У возеры водзяцца шчупак, акунь, плотка, лешч, лінь, язь, судак і іншыя віды рыб.
На беразе паўночнага заліва вёска Пліса.
Заўвагі правіць
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 202.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 199.
- ↑ Топоров В. Н. Балтийский элемент в гидронимии Поочья III // Балто-славянские исследования 1988—1996. Москва, 1997. С. 281—282.
- ↑ H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. Wiesbaden, 1964. C. 55—57.
Літаратура правіць
- Пліса // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).
- Мельнікаў А. К. Пліса // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — С. 223. — 599 с., іл. — 10 000 экз.
- Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Витебская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2010. — С. 27. — 72 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-136-5. (руск.)
- Республика Беларусь. Витебская область. Глубокский район: карта. — Мн.: Белкартография, 2012. — 3 000 экз. (руск.)