Помнік Ермаку (Новачаркаск)
Помнік Ермаку ў Новачаркаску — скульптурны твор у гонар казачага атамана, заваёўніка Сібіры — Ярмака Цімафеевіча. Помнік з'яўляецца аб'ектам культурнай спадчыны федэральнага значэння.
| Помнік | |
| Помнік Ермаку | |
|---|---|
| руск.: Памятник Ермаку | |
 Плошча Ярмака ў Новачаркаску | |
| 47°24′53″ пн. ш. 40°06′32″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Расія |
| Горад | Новачаркаск |
| Скульптар |
М. В. Мікешын, У. А. Беклямішаў |
| Дата заснавання | 1904 |
| Будаўніцтва | 6 мая 1903 — 6 мая 1904 |
| Статус |
 Аб’ект культурнай спадчыны РФ № 6110050000 |
| Матэрыял | бронза і граніт |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Гісторыя помніка правіць
Праца над праектам правіць
У 1870 годзе, які быў годам святкавання 300-годдзя войска Данскога, 21 мая падчас урачыстасцей у Новачаркаску казакі ў асобе начальніка Ваеннага штаба генерал-маёра Лявонава перадалі службовую запіску Гасудару Спадчынніку Цэсарэвічу, Найяснейшаму Атаману казачых войскаў Аляксандру Аляксандравічу з прашэннем паставіць у данской сталіцы помнік легендарнаму заваёўніку Сібіры. У тым жа годзе рушыў услед найвышэйшы дазвол на задавальненне дадзенага прашэння і наказ пра адкрыццё падпіскі для збору патрэбных сродкаў[1]. Аднак жа падпіска зацягнулася з-за войн, у якіх брала ўдзел Расія, у прыватнасці — вайны на Балканах 1877—1878[2]. Грашовыя сродкі ў памеры 92000 рублёў збіраліся на працягу 27 гадоў, астатнюю частку (парадку 40000[1]) Вайсковы ўрад ахвяраваў са свайго скарбу.
У 1889 г. засноўваецца адмысловая камісія па збудаванні помніка Ярмаку ў Новачаркаску. У яе ўвайшлі: загаднік горнай і салянай часткай войска Данскога, мецэнат Уладзімір Вагнер, пісьменнік і выдавец газеты «Данскі вястун» Аляксей Карасёў, гарадскі інжынер Барыс Красноў і інш. Камісія распрацавала вымогі да праекта помніка, а ў Расіі абвясцілі конкурс на лепшае выкананне помніка Ярмаку. Было разгледжана некалькі праектаў помніка[3].
Першым распрацаваў праект помніка скульптар М. М. Антакольскі у 1891 г., але гэты праект не быў ухвалены. Першы праект скульптара М. В. Мікешына, які стварыў помнік «Тысячагоддзе Расіі» ў Ноўгарадзе (1862) таксама не зацвердзілі, з прычыны таго, што казачы атаман Ярмак узвышаўся над двухгаловым царскім арлом і сібірскай каронай. Макет дадзенага варыянту экспануецца цяпер у музеі гісторыі Данскога казацтва[3].
М. В. Мікешын прапанаваў новы варыянт помніка Ярмаку, выкананы з улікам зробленых заўваг. Гэты праект быў прыняты камісіяй у 1896 годзе, але ў гэтым жа годзе Мікешын сканаў. Пасля некалькіх гадоў пошуку атрымалася прыцягнуць да працы над помнікам Ярмаку рэктары найвысокай мастацкай школы пры Расійскай Акадэміі майстэрстваў скульптара-акадэміка В. А. Беклямішава.
Будаўніцтва правіць
6 мая 1903 г. на Саборнай плошчы ў Новачаркаску адбылася ўрачыстая закладка па дапоўненым праекце В. А. Беклямішава помніка Ермаку. Узначаліў урачыстасць закладкі Ваенны Наказны Атаман К. К. Максімовіч. Протаіерэй Вазнясенскага кафедральнага сабора Г. Фёдараў пасвянціў месца закладкі помніка, а будаўнік сабора інжынер-палкоўнік, чэлес камісіі па стварэнні помніка Ярмаку К. Х. Лімарэнка абвясціў надпіс на закладной дошцы, якую ў адмысловым металічным футарале замуравалі ў падмурак помніка. Прымалыя ва ўрачыстасцях новачаркасцы засыналі колерамі месца закладкі.
6 мая 1904 года, то бок роўна праз год з дня закладкі, адбылося ўрачыстае адкрыццё помніка Ермаку. Працэсія Ваеннага кола з рэгаліямі, баявымі сцягамі ўрачыста прайшла ад Данскога музея на плошчу да помніка данскому атаману. Пасля абвяшчэння вечнай памяці заваёўніку Сібіры Ваенны наказны атаман К. К. Максімовіч выкрыў заслону з помніка Ярмаку і прысутныя ўпершыню ўбачылі велічную выяву Ермака, які сціскае ў адной руцэ баявы сцяг, а ў іншы — карону ўладара заваяванай ім Сібіры.
Апісанне правіць
Чатырохмятровая скульптура ўсталявана на гранітнай камлызе. У левай руцэ ў Ярмака паходны сцяг, а ў правай — царская шапка Сібірская, сімвалізуючая заваяваную Сібір, паднесеную ім дзяржаве Расійскаму. На добрым боку пастамента надпіс: «ЯРМАКУ ДАНЦЫ 1904 1581» (год усталёўкі помніка і год пачатку сібірскага паходу Ярмака). На тыльным боку пастамента золатам напісаны словы: «Данскому Атаману Ярмаку Цімафеевічу, заваёўніку Сібіры ад удзячнай нашчадзі. У гонар трохсотгоддзя войска Данскога. Скончыў жыццё ў хвалях Іртыша 5 жніўня 1584 года». А ніжэй прыведзены словы рускага гісторыка М. М. Карамзіна: «Расія, гісторыя і царква абвяшчаюць Ярмаку вечную памяць». Пастамент атачаюць масіўныя ланцугі на гранітных апорах.
Зноскі
- ↑ а б Памятник Ермаку — Достопримечательности — Официальный сайт города Новочеркасска
- ↑ Памятник легендарному казаку Ермаку — г. Новочеркасск — Достопримечательности — Гид по Ростовской области — путешествуй по Донскому Краю! Памятники и исторические места Ростов
- ↑ а б Всевеликое Войско Донское, донские казаки, атаман Водолацкий, Ростов-на-Дону(недаступная спасылка)