Пярэсна
Пярэ́сна[4][5] (Tróllius) — род кветкавых раслін з сямейства Казяльцовыя (Ranunculaceae). Найбольш блізкі да іншага роду казяльцоў — лотаці (Caltha), якая здольная расці прама ў вадзе.
| Пярэсна | |||||||||||||||||
 Trollius asiaticus | |||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||
|
Trollius L., 1753 | |||||||||||||||||
| Тыпавы від | |||||||||||||||||
| Віды | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Назва правіць
Паходжанне навуковай назвы роду дакладна невядома. Магчыма, лацінская назва паходзіць ад ням.: Trollblume, што можна перавесці як «Кветка троляў». Згодна з германскімі і скандынаўскімі легендамі, гэта расліна лічылася любімай кветкай троляў. Па іншых версіях, у сувязі з круглявай і нават шарападобнай формай кветкі назва была створана альбо ад лацінскага слова trulleus, які азначае «круглы посуд», «кубак»; або стара-германскага слова «troll» — «шар».
Батанічнае апісанне правіць
Шматгадовыя травяністыя карэнішчавыя расліны. Сцябло простае, часам галінастае. Лісце чаргаванае, пальчата-рассечанае. Кветкі двухполыя, з двайным калякветнікам, правільныя, жоўтыя або аранжавыя. Чашачка мае ад 5 да 20 пялёсткападобных чашалісцікаў. Вяночак складаецца з больш дробных, шматлікіх вузкіх пялёсткаў-нектарнікаў. Тычынкі шматлікія. Плод — шматлістоўка.
Распаўсюджанне і экалогія правіць
Прадстаўнікі роду маюць шырокі арэал у Паўночным паўшар’і, растуць на тэрыторыі Еўропы, Азіі і ў Паўночнай Амерыцы.
У Заходняй Еўропе пярэсны ў асноўным горныя расліны. На тэрыторыі Усходняй Еўропы яны тыповыя расліны лугоў, рачных далін, лясных палян. У Азіі яны распаўсюджаныя практычна па ўсім мацерыку, акрамя паўднёвых яго частак. У Паўночнай Амерыцы ад Ціхага да Атлантычнага акіяна сустракаюцца ўсяго два віды пярэснаў[6].
Вільгацелюбівыя расліны. Добра пераносяць паўцень. Размнажаюцца насеннем і дзяленнем карэнішча.
Віды правіць
Па інфармацыі базы дадзеных The Plant List, род уключае 29 відаў[7]:, якія насяляюць Еўразію і Паўночную Амерыку. На тэрыторыі Расіі і сумежных краін расце каля 20 відаў, якія сустракаюцца галоўным чынам у Сібіры і на Далёкім Усходзе, асобныя віды прысутнічаюць у Еўрапейскай частцы.
- Trollius acaulis
- Trollius albiflorus
- Trollius altaicus — Пярэсна алтайская
- Trollius apertus
- Trollius asiaticus — Пярэсна азіяцкая
- Trollius buddae
- Trollius chartosepalus
- Trollius chinensis — Пярэсна кітайская
- Trollius dschungaricus
- Trollius europaeus — Пярэсна еўрапейская, ці Маслёнка, ці Пярэсна, ці Букавіца цвятная, ці Буклі, ці Курыная слепата, ці Паўдзёнышак
- Trollius farreri
- Trollius hybridus
- Trollius ircuticus
- Trollius japonicus
- Trollius komarovii
- Trollius laxus
- Trollius ledebourii — Пярэсна Ледэбура
- Trollius lilacinus
- Trollius micranthus
- Trollius miyabei
- Trollius pumilus
- Trollius ranunculinus
- Trollius ranunculoides
- Trollius riederianus
- Trollius sajanensis
- Trollius sibiricus
- Trollius taihasenzanensis
- Trollius vaginatus
- Trollius yunnanensis
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ Звесткі пра род Trollius у базе даных Index Nominum Genericorum Міжнароднай асацыяцыі па таксанаміі раслін (IATP). (англ.)
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 134. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз.
- ↑ Энциклопедия декоративных садовых растений: купальница (руск.) (Праверана 2 лістапада 2009)
- ↑ Trollius (англ.). The Plant List. Version 1.1. (23 красавіка 2013). Праверана 15 снежня 2016.
Літаратура правіць
- Семярэнка Л. В. Пярэсна, троліус // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз. — С. 321.
- Прохараў В. М. Пярэсна, троліус // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 160—161. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).
- Trollius // Ботанический словарь / сост. Н. И. Анненков. — СПб.: Тип. Имп. АН, 1878. — XXI + 645 с.
- Купальница // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Купальница // Лесная энциклопедия: В 2-х т. / Гл. ред. Воробьёв Г. И.; Ред. кол.: Анушин Н. А., Атрохин В. Г., Виноградов В. Н. и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1985. — Т. 1. — С. 483. — 563 с. (руск.)
- Купальница // Вялікая савецкая энцыклапедыя (руск.)
- Trollius // Flora of China : [англ.] = 中国植物志 : in 25 vol. / ed. by Z. Wu, P. H. Raven, D. Hong[d]. — Beijing : Science Press ; St. Louis : Missouri Botanical Garden Press, 1994—2013. — ISBN 978-0-915279-34-0.
Спасылкі правіць
- Купальница: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
- Trollius in Flora of North America на сайце efloras.org
- Энцыклапедыя дэкаратыўных садовых раслін: пярэсны (Праверана 2 лістапада 2009)