Рутавыя
Рутавыя[3] (Rutaceae) — сямейства кветкавых двухсемядольных раслін.
| Рутавыя | ||||||||||||||||
 Рута пахучая (Ruta graveolens) | ||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| ||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | ||||||||||||||||
| Тыпавы род | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Батанічнае апісанне правіць
Рутавыя — пераважна вечназялёныя дрэвы ці хмызнякі, іншы раз ліяны, вельмі рэдка шматгадовыя і аднагадовыя травы. Лісты складаныя, перыстыя, радзей простыя. У вегетатыўных органах, іншы раз і ў пладах, маюцца ёмістасці з эфірнымі алеямі, бальзамамі і смоламі.
Кветкі двухполыя, іншы раз аднаполыя, большай часткай правільныя, звычайна з двайным 5-4-членным калякветнікам, часта з нектарным дыскам паміж андрацэем і гінецэем. Чашалісцікі свабодныя, іншы раз зрослыя. Тычынак у два разы, радзей у некалькі разоў, больш чым пялёсткаў; іншы раз яны зрастаюцца ў аснове. Каляпялёсткавыя тычынкі ператвараюцца ў нектарнікі ці адсутнічаюць. Пладалісцікаў 5-4, радзей менш (да аднаго), яшчэ радзей пладалісцікаў шэсць — некалькі. Яны зрастаюцца, іншы раз не заўсёды поўнасцю, а толькі каля слупка. Завязь, як правіла, шматгняздовая, з 1-2 семязачаткамі ў гняздзе, верхняя. Плады разнастайныя, бываюць сухімі ці сакавітымі. Сухія плады часта распадаюцца на 4-5 ці 1-3 скурыстыя плодзікі, ці яны лопасцевыя каробачкападобныя або падобныя на крылаткі клёна ці льну. Сакавітыя плады касцянка- ці ягадападобныя, маюць або дравяністы экзакарпій і сакавіты эндакарпій, або наадварот.
Плод гесперыдый уласцівы многім прадстаўнікам падсям'і цытрусавых роду цытрус (Citrus), куды ўваходзяць апельсін, лімон, мандарын і іншыя віды. Гесперыдый уяўляе сабой вельмі своеасаблівую разнавіднасць ягадападобнага плода. Для яго характэрна наяўнасць даволі тоўстай, двухслойнай скуры і мякаці, якая запаўняе цалкам гнёзды плода. Мякаць складаецца з мноства верацёнападобных валаскоў, запоўненых сокам, называемых сокавымі мяшочкамі. Пры паспяванні плода мякаць некаторых цытрусавых лёгка можа быць раздзелена на долі, гнёзды плода. У кожным гняздзе спелага плода знаходзіцца адно ці два семя, размешчаных адзін на другім. Скура геперыдыя складаецца з двух слаёў. Вонкавы слой — экзакарпій жоўтага ці аранжавага колеру, утрымлівае вялікую колькасць залозак з эфірным алеем. Другі слой — мезакарпій, у спелых пладоў белай губчастай структуры.
Арэал правіць
Уключае каля 150 родаў і 900 відаў трапічных, субтрапічных і часткова цёплаўмераных паясоў абодвух паўшар'яў, але галоўным чынам у паўднёвай Афрыцы і ў Аўстраліі.
Класіфікацыя правіць
Гістарычныя класіфікацыі правіць
У 1862 годзе выйшаў першы том «Genera plantarum» англійскіх батанікаў Джорджа Бентама і Уільяма Гукера, у якім гэта вялікае сямейства падзялялася на дзве серыі і сем трыб; Адольф Энглер (гл. «Natürliche Pflanzenfamilien», III, 4) падзяліў яго на шэсць падсямействаў і 25 трыб. Падсямействы наступныя:
- Rutoideae (пладалісцікаў большай часткай 4—5, рэдка 3—1—многа, лісце і кара з масляністымі мезагеннымі залозкамі; сюды належаць 17 трыб);
- Dictylomoideae (мезагенных залозак няма; дрэвы Паўднёвай Амерыкі);
- Flindersioideae (пладалісцікаў 5—3, зрослых разам; плод — каробачка; дрэвы і кустарнікі Індыі і Малайскіх астравоў);
- Tpathelioideae (тры зрозлых пладалісціка; плод — касцянка; вест-індскія расліны);
- Toddalioideae (5—2 зрослых пладалісцікаў; трапічныя расліны);
- Aurantioideae (плод — ягада; сюды належаць лімон, апельсін і інш.).
Сінонімы правіць
|
|
Сучасная класіфікацыя правіць
У цяперашні час сямейства падзяляецца на 6 падсямействаў[4]:
- Падсямейства Aurantioideae — уключае 43 рода
- Трыба Citreae — уключае 39 родаў
- Трыба Clauseneae — уключае 4 рода
- Падсямейства Dictyolomatoideae — уключае 1 род
- Падсямейства Flindersioideae — уключае 1 род
- Падсямейства Rutoideae — уключае 6 родаў
- Падсямейства Spathelioideae — уключае 6 родаў
- Падсямейства Toddalioideae — уключае 113 родаў, з іх 52 рода ўключаюцца напрямую ў сямейства
- Трыба Boronieae — уключае 18 родаў
- Трыба Cusparieae — уключае 32 рода
- Трыба Diosmeae — уключае 11 родаў
Прадстаўнікі правіць
Сямейства ўключае ў сябе больш 170 родаў[4], некаторыя з іх:
- Acronychia J.R.Forst. & G.Forst.
- Boronia Sm.
- Choisya Kunth
- Citrus L. — Цытрус
- Correa Andrews
- Dictamnus L.
- Euodia J.R.Forst. & G.Forst.
- Flindersia R.Br.
- Fortunella Swingle
- Haplophyllum A.Juss.
- Murraya J.Koenig ex L.
- Orixa Thunb.
- Phellodendron Rupr.
- Pilocarpus Vahl
- Poncirus Raf.
- Ruta L. typus[5] — Рута
- Skimmia Thunb.
- Toddalia Juss.
- Zanthoxylum L.
- Zieria Sm.
Гл. таксама правіць
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 147. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ а б Паводле сайта GRIN (гл. картку расліны).(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 6 мая 2009. Праверана 24 студзеня 2010.
- ↑ По данным сайта GRIN.
Літаратура правіць
- Сапегін Л. М. Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін: вучэбны дапаможнік для студэнтаў устаноў вышэйшай адукацыі па біялагічных спецыяльнасцях. — Гомель: ГДУ, 2012. — 337 с. — ISBN 978-985-439-644-6
Спасылкі правіць
- Рутовые: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)